Ka Makaainana, Volume IV, Number 9, 26 August 1895 — Page 4

Page PDF (879.72 KB)

4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, AUGATE 26,

KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.
-
W.H. KAPU,
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi noho, ma Honolulu.
F.J. TESTA (Hoke),
Puuku.

                     Me ka puuku wale no na hookaa dala kua, aole i kahi mea e ae.
                     KEENA. Helu 327, Alanui Moi, kokoke i Aanui Konia.

-
POAKAHI, AUGATE 26, 1895.
-

                     NUI ko makou mahaloia mai e ka lehulehu a me na nupepa namu no ka NUPEPA KUIKAWA o ka Poaha iho la. Aole makou i hana no ia mea, aka, no ke aloha a makee lahui wale no, oiai, aohe mea i loaa mai no makou iho e pomaikai ai, aka, o ka makou ka i lilo aku. He kipeia no paha hoi nei la i ko Ke Aloha Aina manao, a i ole ia, he muhee paha.

-

                     E ANO ko aku ana paha hoi na wehewehe moeuhane a KA MAKAAINANA nei i hoopuka ai ma ka hapa hope o ka makahiki i hala. Ke laha nei keia mai ahulau malihini i o kakou nei, aole nae hoi i akaka ke ana mai o ka holapu. Piha iho la ka ehiku o na make, ke huiia me na Pake elua o kai o Kahakaaulaua. E hoomanaoia no hoi ma ka la 17 nei i hoomaka ai iuka nei.

-

                     UA ike no ka hoi Ke Aloha Aina "he hoopau manawa wale" ka pane ana mai ia makou, noke mai no nae. Eia nae, aole i ae e auamo i ka makou mau mea i aa aku ai, paakiki mai no. Malia, aia ka muhee iloko o ka noonoo a manao olowi a moowini haalele loa o ka makamaka, i nele hoi i na hiohiona kanakamakua o na olelo; a pau pu no a me ke kipe ma ia moali hookahi. O ke koena aku o ka makou mau kui houhou, no kahi wa okoa aku ia, oiai, ua piha makou me na manao waiwai e ae no ko ka lehulehu pomaikai.

-

                     MA ka manao o na loea ike kanawai ma ka aoao o ke Aupuni o Beritania Nui aohe kuleana i koe o Bila Rikada a me Toma Woka i na kokua a hoopakele ana a ia Aupuni, a he mau kupa Hawaii laua ma na ano a pau, e like la no hoi me ka Amerika Huipuia i hooholo ai e pili ana ia Keoni Bola. Ua hoikeia aku keia ae la i ke Aupuni Repubalika o Hawaii nei, i ka wa like no me ka manao e pili ana no ke ku o ka Aha-Koa i ke kanawai a me ka pono ole hoi o ko V.V. Akepoka ahewa a hoopaiia ana. Nolaila, aohe olelo ana i koe no laua, ua pau ae la ko laua ano Pelekane a he Hawaii ka olelo ana.

EIA KE KOLERA I KA IPUKA!
-

                     Ua hoomahui wale aku no hoi makou ma ka helu i hala, mamuli o ka lono i loaa mai, ua kokoke loa ka ma'i ahulau weliweli, ke kolera, ma na ipuka o kakou nei. Aole loa hoi makou i upu iki e lilo ana la i mea oiaio loa, he mea hoehaeha loa ia ia makou. Iloko no nae hoi o na make kakaikahi o keia mau la iho la a me ko ka Papa Ola hooia ana ae he kolera io no keia ma'i, aohe no i hilinai loa ia o kahi poe, a pela no hoi e makou. Eia nae hoi, ma na hoomaopopo ana hoi a kekahi poe i ike, ua ikeia na anoano o ia ma'i me ka hoohewahewa ole. A ma ka manao hoi o kahi, o ke kolera no nei ma'i, aole nae hoi o ke ano ikaika loa, aka, he ano malani mai no, a i na kauka hoi o ka Papa Ola, o ke ano no i like loa me ka ma'i i weli nui ia ma Asia, ka punana nui hoi o ia ano ma'i.
                     He makehewa loa na ano olelo e ae, no ka mea, eia ka Papa Ola ke lawelawe nei ma ke ano he kolera Asia a ke hoomaemae laulaha ia noi hoi ke kulanakauhale nei. No ke ano o ka ma'i, aole makou ilaila, oia nae, aole no i hewa na ao a hoonaauao e ana ia kakou iho; a no ka hoomaemae laulaha ana hoi, he mea maikai ia, he hoolilo kupono ia ia o ke dala no ke ola o ka lehulehu. Ma keia hana, ke haawi aku nei makou i na kokua ana i ka Papa Ola ma na ano a pau no ka pono o ka lehulehu, a i hoike no ia kokua, o ka nupepa kuikawa o ka Poaha iho la kekahi; a oiai hoi, he hana ia na ka Papa, a o kekahi hoi o na keehina mua o ke ao a hoonaauao mai i ka lahui, aole nae i hanaia mai, a ua kaa hoi na makou e lawelawe me ka uku ole ia.
                     Aia ke koikoi o keia poino maluna o ka Papa Ola, ma o ke kauka awa la i hoonohoia ai e kiai i na moku a pau e hoea mai ana ianei. Ina e hoao ae e alo, aohe e hala. Na ke kauka awa, oia o Kauka La, i ae e hooleleia na ohua Pake o ka Belegika malalo o ka hoomaluia ma Kahakaaulana, me ka hoikeia mai no hoi e ke kauka o ia moku ekolu poe ohua iwaena o na Pake i make ma ka moana, hookahi no ka ma'i numonia a elua no ka mai puuwai. Eia nae, aole i komo iho ka hoohuoi iloko o nei kauka, oiai, ua ahulau ko kolera ma kona awa hope loa i haalele aku ai ia Iapana, o ia o Kobe. Ina paha o ke Kauka Palani, i make, keia i nei wa, aole e pae kela poe malalo o ka hoomaluia ke ole e hoomaemae mua ia. E nana aku ia mua, iloko paha o 1892, i ka wa i loheia mai ai aia ke kolera ma Hamabuga, Europa, a ua pae mai hoi ma Nu Ioka, a i ka hoea ana mai o ka mokumahu Auseteralia mahope mai o ka hooholoia ana o kekahi kanawai e ka Ahaolelo e noho ana ia makahiki no ka haawi ana i ka mana i ka Papa Ola o ia wa no ia mea, aole na ohua i aeia e lele mai, aka, ua hoomaluia ka moku a me na ohua, aia a ua pau nui i ka hoomaomaeia me na opeope a me na ukana, pili mai ai ka moku i ka uwapo a lele hoi na ohua i kula nei. Ua oi loa aku ka mamao o kela wahi, a o keia iho la hoi, eia koko ae no, he 13 la ke kowa.
                     Mahope iho o kela mau make ma ka moana, na loaa hou elua make ma ke kahua hoomalu, a mai laila mai hoi ka laha ana a Iwilei, iwaena paha hoi ka hapanui o na poe i hele ai i kela ahaaina o kela Poaono aku nei, a ai paha hoi i ka papai a me ka limu mai Kahakaaulana mai, e like hoi me ka mea e oleloia nei. Ina no o ka oiaio ia, alaila, aia no keia hewa maluna o ka Papa no ka hunahuna a upoipoi i ka ma'i, aohe hoi ho hoike akea ia ae. A ina o ua ma'i io la no nei, he mea pono ia kakou e malama a e akahele loa me kahoopono hoi i na ao a kuhikuhi ana, a e haawi ae hoi kela a me keia i na kokua ana a pau e hiki pono ana i ka Papa Ola. He pilikia laulaha keia, aole hoi e komo ae na hana niania a me na manao kekeue pili kalaiaina ma nei hana no ke ola o ka hapanui. No na hana e ae hoi a ka Papa Ola, no kahi wa okoa aku no ia, aka, iloko hoi o ka wa pilikia, ina hoi he pilikia io, e pale ae i na manao kue a e kokua aku hoi ka pono, aka, i hana pono ole no hoi, hili aku. O ka makou ao hopo nae hoi i ka lehulehu, mai no a hopohopo a pulalelale a ano pilihua, aka, e noho me ka hopo ole a "e nihi no ka hele'na i ka uka o Puna."

-
MANAO PILI HUIKALA.
-

                     Ma ko ke Kuokoa manao aohe ka he mea pono e huikala akea ia ae na poe pio kalaiaina, no ka mea, ua oi loa ae ka lakou hewa i hana ai mamua o kahi poe e ae e paa pu nei no me lakou, a o kekahi hoi, aohe komo iho o ka manao mihi iloko o na poe mua i kalaia iho nei, a ua lilo hoi ka lakou hewa i hana ai i mea lealea wale ia no. Akaka no ke ano nonohua, me ke ake no e hoomauia ka noho'na iliwai a laulea like ole o ka lahui mai o a o. O ke ano o keia, he hookolo ana aku no ia ma na meheu o ka Pi Ki Adavataisa, kona poo ae ma ka hana, kekahi hoi i hooikaika loa i kinohi o lawe hilahila ole ia na ola o na poe a pau i paa pio, he mau hoike a kahoaka hoi no ke ake koko o kona poai hemolele. Pela no hoi ia e hooikaikaika nei i neia mau la, a he kokua hoopilimeaai wale aku no hoi ka ke Kuokoa.
                     Eia nae, o kahi mea hilu i ua poai la, mawaho ae hoi o ko ka nupepa Hoku ake e huikala laulaha ia na poe a pau, e like me ka makou i hoaiai aku ai ma ka helu i hala, ua kakooia kona kahua o ka Ligi Amerika, ma kona halawai ana i ka po Poalima nei, ma o ka hooholoia ana o kekahi olelo hooholo me ke kue ole ia, a i ka Poaono nei i waiho aku ai imua o ka Mana Hooko, e noi aku ana e hookuu akea ia na poe pio kalaiaina a pau loa e paa nei. E hoomanaoia o keia ka mahele o ka poai e kakoo nei i keia au oehaa i lelepi loa i kinohi, a i keia wa hoi, ua loli ae la ia manao eena mua a i ka olu waipahe. O ka na ili-keokeo ae la hoi keia, aka, o ka na ili-ulaula a me na ili-puakea o ke Calabu Repubalika Hawaii, he neo ka lawa pono o ka halawai i kaheaia i ka po Poakolu iho la no ia hana hookahi. No keaha la hoi keia? I ka hoomaopopo aku, aole no ke ake a me ke kala iwaena o ia poe ohakulai ole wale. A ina paha hoi ka manao aloha lahui iwaena o ia poe, ina la ua hiki nui ae ma kela halawai i kaheaia no lakou.
                     Ano moe malie loa hoi na hoeueu manao no ka huikala ae i na pio i keia pule iho la, mamuli paha hoi kahi o na hoopioloke ana a ka ma'i weliweli i oleloia o ia io no ia. Ina ua moe malie ia i ka manao ana o na poo alakai kalaiaina, aole loa ia i pio iho i ka manao o na poe o hoeueu nei, me ka nana ole ia ae hoi o ka ma'i i weliia. O ko makou kaunui a me ko na poe e ae i like ka manao me ko makou, aia no a kuu akea nui ia ae na poe pio, alaila, loaa he kanahai mai o na hoeueu ana, a ma ia hope aku hoi e nana a e hoomaopopo ai no ka hoolaulea ana i na poe a pau o na aoao kalaiaina like ole. A ia makou nae hoi e hooki ana i keia kukulumanao, ke hoike ae nei no makou i ko makou manaolana aohe e hooloheia ana ko ke Kuokoa manao, aka, o ko ka lehulehu ae mawaho o kona poai mailuilu ke hooloheia e ka Mana Hooko. Pela no hoi makou e pule mau nei a e noho nei me ka manaolana mau, a me he la aole no hoi paha i loihi loa aku na la i koe a o ka pau ae la no ia o neia mau hooikaika