Ka Makaainana, Volume IV, Number 11, 9 September 1895 — Page 4
4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATEMABA 9, 1895.
KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.
-
W.H. KAPU,
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi noho, ma Honolulu.
F.J. TESTA (Hoke),
Puuku.
Me ka puuku wale no na hookaa dala kua, aole i kahi mea e ae.
KEENA. Helu 327, Alanui Moi, kokoke i Aanui Konia.
-
UKU O KA NUPEPA.
No Hookahi kope - $.10
No Hookahi Malama - .25
No Ekolu Malama - - .75
No Eono Malama - - 1.25
Ina e hookaa mua ia peneia ka uku:
No Ekolu Malama - $.50
No Eono Malama - - 1.00
No Hookahi makahiki - - 2.00
-
POAKAHI, SEPATEMABA 9, 1895.
-
OHAOHA maikai no na hiohiona, a pela pu no hoi me ke ola kino, o Kalani, i molia ai iaia iho i "mohai kuni ola" no kona lahui, ana e noho nei mawaho, ma Wasinetona Pa, mai kona hemo ana i ke ahiahi Poalima nei.
-
HE wahi ano hana pili kalai aina paha hoi kahi iloko o na lawelawe hana ana a kekahi poe e komo kauhale nei, ke kuhihewa ole hoi ka makou hoomaopopo a koho wale ana aku no. Na ke au nae hoi o ka manawa e hoike mai.
-
KE haawi aku nei makou i ka mahalo i ke Aupuni, me na hoomaikai palena ole, no na huikala hakina ia o kahi poe iwaena o na pio kalaiaina, a ua koe aku no kahi poe. E aho no nae hoi ia, ua hemo mai la kahi poe, a mahope aku no hoi kahi. Malia, ia hana ana aku e pau pono loa mai ai. Pololei no ka makou i olelo ai no ke Kuokoa a me kona kapena.
-
PALENA ole ko makou mahalo i ka hana maikai a ua wahine oiwi puuwai aloha. Ia kakou no nae hoi ke kumu i hewa ai, i ka meo a anunu maoli no o kahi poe e paahana nei a i ilihune ole loa no hoi. Ahea no la hoi pau ia mau ano haawina iwaena o kakou. He ku maoli no i ka hilahila. O ia nae paha hoi, aole keia he wa no ka wae aka, o ke alu like no ma ke kokua ana ka mea e pono ai.
-
MAI ka hooliloia ana o ka pa hoopae eemoku o ka Papa Hoopae Limahana i halemai kolera, ua pau ka noho ana o na ohana o na pio kalaiaina malaila, a ua hoi ae a ma kekahi hale hoolimalima. A i ka hemo ana mai nei hoi o na kane a kahi poe, ua pau nui i ka hoi i na kauhale, a he ehiku no ohana a ka Ahahui Kokua Manawalea Lahui e hanai nei. He okoa no keia mai ka Ahahui Hawaii Manawalea, i kupu ae i ka Poalima nei.
E ALU LIKE I KE KINAI ANA.
-
O ka kakou hana nui a hookahi wale no iloko o keia mau la, o ia ke alu like ae ma ke kokua ana i ka Papa Ola e kinai i na holapu ana mai a ka ma'i kolera iwaena o ka lahui, oiai, o kakou no ka hapanui e ulupaia nei. Aole keia he wa no ka nanamaka, hoomaloka, a hoopaakiki, no ka mea, aole no kakou i lehulehu loa, a o ke pale ae i ka pilikia weliweli i hoea mai imua o na maka ka hana nui hookahi o ka manawa. E like no me ka makou i olelo mua ai, aole keia he bana pili kalaiaina; o ka pono holookoa o ka lehulehu ka i hoopilikiaia e keia kupuino, nolaila i pono ai kakou e alu like ma ke kinai ana. Mai no a hookuli, aka, e hoolohe ma na ano a pau i na a'o a pau, a e hana hoi i na hana a pau e hanaia aku ana no ka pono o ka lehulehu a o ka hapanui ia, a o ia no ka lahui. Aia a hala ae ka pilikia, alaila, noonoo aku no na mea e ae.
-
"MALOO NA IWI I KA LA."
-
No ka piha o keia helu me na lono waiwai e ae, nolaila, uuku mai no na manaopepa. O kahi kumu, o ke ola o ka lehulehu ka mea oi aku, a o na hoa noho inea aku hoi ka lua.
-
Ua laweia ae na palapala huikala i na pio kalaiaina e Mekia Pota a me Ilamuku Balaunu, a heluheluia imua o kela a me keia. He mau olelo ao waiwai ka i haawiia aku e ka Ilamuku, a pela no kahoi e Lunapaahao Lo, Nui ka hauoli o na wahine a me na ohana i ka hemo ana mai o na kane a me na poo ohana.
-
Ma kela halawai ana o ka Ahakuka Malu i ka Poakolu iho la, no ka noonoo ana no na huikala, ua noi ae ke Kuhina Waiwai i haawina o $10,000, i mea uku no na lilo o ka Papa Ola, i ulu ae hoi mamuli o ka ma'i ahulau, oiai, o kana ia i manao ai ua lawa no keia wa. A ma ke noi, ua hooholo lokahi ia. Pehea no hoi e hooleia ai ka mea maikai iloko o keia wa o ka pilikia a me ka pilihua.
-
Wahi a W.O. Kamika i olelo ae ai imua o kela aha halawai a kukakuka mua ana me na oiwi i ka Poakahi i hala, i ano like iho paha me keia, i ka pane ana aku i ka Kaulukou mau olelo - Heaha anei hoi ka ke Aupuni, aka, o oukou paha, e hana oukou i kahi mea no ko oukou lahui. Nui ko makou ehaeha no ia mau olelo.
-
Aohe kakana aku a koe mai, a no keaha la? Me he la ka hoi na ka lahui keia ma'i kolera i lawe mai. Kai no hoi nana a na ka Papa Ola ana e noho poo nei a me ke kauka awa a ke Aupuni i hoonoho ai. Piha haakei no neia mau olelo, e hoike mai ana no i ke kukuni paa ia o ka hoowahawaha lahui, a he hoopalaimaka wale no ma kahi e ae.
Imua o kekahi o na halawai ana o ka Papa Ola i kahi o keia mau la iho la, ua olelo ae ka hunona a S.G. Waila i make, a peresidena hoi o ka Hui Mokumahu Waila, - aohe pono e hoomaluia na poe telepona o loko o na hale, aka, o na poe telepona ole ka i kupono e hoomaluia. Auwe, kupaianaha no! Pehea la i oi aku ai ka pakele o na poe telepona i ko na poe telepona ole. He mea ano hou loa keia.
Alaila, o ke ano paha hoi o keia, o na poe loaa, aohe e hoomaluia, a o na poe loaa ole ke hoomaluia. Ina pela ka manao o ia lalau, alaila, ua like paha hoi ia me kona olelo maoli ae no ua hanaia ke kanawai no ka mea ilihune, a aole loa hoi no ka mea waiwai. Ina o ia ke ano o keia au, o ka maopopo koke ae o ka lahui, o ka mea pono ia i nei wa, mamua ae o ka hoololohi aku. Oia, e wiki ae!
Ua manao ka Haku Bihopa o Honolulu ua kaha loa aku ka Papa Oia mawaho aku o kona kuleana pono, ma ke kauoha ana e paniia na luakini, na heiau hoi e hoomana a e hoonaniia ai o ke Aku... Mana Loa, ka Moi o na Moi, ma kekahi palapala akea maloko o ka nupepa. Buletina o ke ahiahi Poakahi i hala. Aohe ka Papa Ola i palapala aku iaia e paniia ana na luakini, a ua aumoe loa lohe oia mai kahi mea e ae mai.
-
Nolaila, i ka po Poakolu iho la, ua malamaia ke anaina pule ma ka luakini o Sana Anaru a me ka luakini Pake o Sana Petero. Ua pau no hoi ka pule ma Sana Anaru a hoomakaia ka hoomaamaa himeni, hiki aku ka Makai Nui o Maui a me kahi poe e iho a paniia na ipuka, pela no hoi me ka luakini Pake. I ka pau ana mai nae hoi o ka pule, ua hoea aku he mau kiu imua o ka Bihopa, a ninau aku la ma ua pau ka pule, a pane pololei ia mai no, me ka olelo aku o kahi he malihini laua, eia nae, o ka pololei loa, he mau kamaaina no, o ke kiu Vana Gisena kahi o laua.
A no ia kumu paha hoi i kono ia ai oia e hele ae imua o ka halawai ana o ka Papa Ola i ka Poaha iho la. Ua hooikaika ka Bihopa aole na luakini e paniia, oiai, ma na aina naauao, iloko o ka wa ma'i ahulau, aohe paniia ia o na heiau o ke Akua, no ka mea, he puuhonua ia no na poe popilikia e pule ai i ka Makua lani. Aohe no i aeia mai kona manao e ka Papa, nolaila, hemo hou ole ai no na luakini no ka haipule i nehinei.
-
Mau Hunahuna Pili Kolera.
Auwina la o nehinei i pau mai ai na poe noho o ka hale o Kalaeloa, makai ae o Waipiopilo, o ia kela hale kieki mauka iho o ke alahao, i ka hooneeia a laweia no kai o Kakaako e hoomaluia ai, he eiwa ko lakou nui. Ma ia hale ka oi aku o na poe ma'i i loaa he 13 ka nui. Pau kela poe i ka hookaawaleia i nehinei, puhi ahi ia ua hale la a ua lilo iho i puu lehu. He 26 ka nui o na poe noho o keia hale Elua mai no kai o Puuhale, hui he 15 ma ia mau wahi o Kapalama-kai.
Kakahiaka o nehinei i ku mai ai ka Malulani. Aohe oia i aeia mai e ku a hoolele aku i kahi mea ma kona mau awa mau ma Maui a me Hawaii. Eleu no ka hoi na poe o ia mau wahi. Aia oia iwahi kahi i hoomaluia ai. Pii ke kai o na ohua makaikai Lua-o-Pele, a ka Auseteralia i lawe mai nei, a me na ohua e ae o kakou nei. E huhu no a e pono
I ka halawai ana o ka Papa Ola a me na poe kalepa i ka hora 10 a.m. o nehinei, ua hooholo lokahi ia aole e aeia kekahi ukana e hooleleia mai ka mokumahu Rio de Janeiro mai. E lawe loa aku ana no ia moku i kana mau ukana no Kapalakiko, a o ka pono loa no ia. Pau kela halawai ana, noho iho o ka Papa wale no, a ua hooholoia e hoomaluia ka moku iwaho, ina e ae ana ke kapena a ia mea. Hapaiia ka mea e pili ana i ka mokumahu Maderasa o 1883. O na ohua Pake keia, ua hooleleia aia i kai o Kahakaaulana kahi i hoomaluia ai.
Aia ua mokumahu Kalaudine, Kilauea Hou, a me ka Likelike iwaho o ke awa maluna aku o ka boe bele, kahi i ku ai malalo o ka hoomaluia, no ko lakou holo aku no Maui me Hawaii i ka la apopo. O na poe i manao e hoi, aia no iluna o laua kahi i hoomalu nui ia ai, mahope iho o ka hooko ana i na rula a kauoha a ka Papa Ola i ka Poakolu iho la. He makehewa paha ia lakou ke hoao aku, o like mai no auanei me ka Malulani, a e pono no hoi na ohua i hoomaluia e hoi mai no uka nei e noho ai.
Ua hookuu loa ia mai o Nohoanu mai ka halemai. A o Simeona Kamakauahoa hoi, ua oluolu loa a o kona hemo mai koe Paku, Peke Panee, Geo Jackson a me Kukaulalii, ua oluolu lakou i keia wa.
-
Pau kekahi mau hale o Kapuukolo aenei i ke puhi ahi ia i nei kakahiaka, a pela no hoi me na i'a maloo a na poe pakaukau makai o Ainahou.