Ka Makaainana, Volume IV, Number 12, 16 September 1895 — Page 5

Page PDF (919.91 KB)

This text was transcribed by:  Cathy Peloso
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

                        HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATEMABA 16, 1895                5

 

i ka hi (hi maoli a hi koko paha), he kolera iho la no ka olelo ana a na kauka, ina iwaena o kanaka maoli, aka, ina hoi iwaena o na haole, he hi maoli a hikoko paha, aohe oleloia ae he kolera.  Eia iho kekahi mea haohao, ke laweia ka ma'i oiwi i kai o Kakaako, ua lawelaweia mai no ke kolera, aole no kahi ano ma'i hi e ae, a o ka hopena he make.

 

            Malia ua kuhihewa loa makou ma na olelo maluna ae, o ia ae la nae hoi ka makou e manao nei, a o ia no hoi ka mea e nuneia nei iwaena o ka lehulehu mamuli o ka oluolu e ana o  kahi poe i na laau a na kauka like ole me ka lohe mua ole ia e na lima lawelawe o ka Papa Ola.  Ua maopopo loa ke laha nui nei ka ma'i hi iwaena o ka lehulehu, no keaha mai la ke kumu, aole i maopopo ia makou, a @a oiaio loa no hoi ua oluolu e no kahi poe i ua laau a na Kauka Berodi a me Mare e haawi wale ia nei e ke Komite Ola a Kokua o ko Honolulu nei Poe Makaainana, a pela no ka hoi me ka Kauka Makalelana laau.

 

            Nolaila, o ka makou wahi ao wale no i na poe e ano popilikia mai ana, mai no a kaukaulua a houlolohi iho, aka, e kauoha a e kii koke no i na kauka e hilinaiia ana, ina paha o kekahi iho o keia poe kauka, Berodi, Mare, Makalelana, Hebeta, a o kahi poe e ae paha.  He hi wale no ka paha hoi kahi ma'i, lilo e i na kauka Aupuni, a i na lawelaweia paha hoi no ke kolera, poino aku la.  Ina e ike na kauka kuokoa aole he kolera, aole e lele i kai, aka, ina o ua weli la, alaila, e lele ana, me ka hoomau aku no o ka lawelawe ana o ia poe kauka ke makemakeia no hoi.

 

            Ua nele na Kauka Emekona, Lokeke a me Kamika me ka hilinaiia e ka lehulehu, eia nae, o lakou kekahi o na poe a ka Papa i hilinai ai, aka, o makou nei la no makou iho, aole loa.  Ua oi aku no na kauka Kenani me Pake ia lakou.  Na Kauka Emekona ka i kiola kekahi omole laau a na Kauka Berodi me Mare, no ka loaa ana paha hoi o ka oluolu iki i kekahi mea, a no ia hoi makou e manao nei e pono o Emekona ke kiola loa ia, ke pale ole ae hoi oia nona iho.

 

            Ke hoomanao nei no paha hoi kekahi poe ia Kauka Emekona, i kona wa ma ke Kahua Ma'i Lepera a e ohi ana i kekahi uku nui mai ke Aupuni aku, i kahi e oia a i kahi e ka ma'i e ku ai, ma ka aoao lulu o ka makani mai iaia aku, alaila, me kona kookoo e haha aku ai i ke pana o ka mea ma'i.  Hu no paha ka aka i keia hohe wale, i kupono ole loa ai hoi no ia oihana, a pela no ka hoi i kai o Kakaako, he hoomamao loa no.

 

            Welawela ka Peresidena o ka Papa Ola i ka makou i kuhi ai n@ ka helu i hala ua olelo oia i na olelo kakana a hookano imua o kekahi halawai ana o ka Papa me na oiwi.  O ko makou puuku ka i hele ia halawai a nana i hoike mai ia mau olelo ia makou, a iaia no hoi ua Peresidena la i hookui ae ai i keia mau la iho la, aole hookahi wale no wa, aka, ua elua a @a ekolu.  Wahi ana i ko makou puuku, ua kuhihewa a ua lohe hewa paha oia, a i ole ia, ua koho lalau paha i ka manao o kekahi mau olelo ana i hoopuka.

 

            Ma ka aoao hoi o KA MAKAAINANA, wahi mai no a ko makou puuku, ua hooiaia aku ua lohe pono oia, aole i lalau, a ua kukuni paa ia hoi iloko ona.  Oia no paha ka i poina i kana mau olelo, a ua noonoo ole hoi i kona wa i kamailio ai.  He poe e ae no kahi i lohe a i hoomaopopo ia mau olelo ana, a o ka hoao ae e hoole aohe kahi mea i maopopo a i hoomanao iki, he hoolalau wale ana ae no ia.  Aole loa KA MAKAAINANA nei e kuemi hope iki ana, aka, e hooi loa aku ana no i ka anai ana.  I hewa no i ka wikiwiki o ka waha me ka noonoo pono ole mamua ae o ka owaka ana.

            E noho ole ana ke kau o ka Aha Kiekie ma ka banako i keia la.  Ua hoopaneeia e ka Lunakanawai Kiekie a @o kahi wa aku, no ka holapu hoi o ke kolera.  Aia no oia i Kualoa e noho nei, ua puka ae ka hoolaha hoopanee malana ae o kona inoa.  Ma ke telepona paha i kauoha mai nei.  Ua ano lokahi ka paha hoi kona manao me ko ia hunona a lakou, ka peresidena o ka Hui Mokumanu Waila, o na poe telepona ke hoomalu ole ia, a o na poe i nele ke hoomaluia.  Kupaianaha no hoi paha na hana o nei au waniki, hamo a palaina puna.  Heaha hou aku ana la koe?

 

            Piena loa ka na poe kalepa, pela ka wawaia, i ka Papa Ola e ku nei, no ke kaumaha a oolea loa o ua hoomalu ana, mamuli paha hoi kahi oka paakiki loa o kekahi mau wahi.  Ina ka e mau loa aku ana keia paakiki, e pilikia ana kekahi mau mahiko.  Ke loheia nei he mea no ka aoao Alii ka perseidena e makemakeia nei, a ke ko  ia manao, alaila, aohe lawe ana i ka hoohiki.  @ hoi ha pela, pono loa.  Aohe no ia he mea hewa.

           

            Me h@ la ka hoi i ka nana ae na nele keia Papa Ola me ka mana ma na mokupuni e aku o ka Paeaina nei.  Ke haohao nei makou no keia, he mea i ike ole ia mamua.  He kipi maopopo kela ia i ke Aupuni, aohe nae hoi he hieu nui aku e hoopio a e kinai i kela poe makaainana makee ola.  O ka hoopaakiki loa mai no hoi paha kahi o kela poe, oiai, ua hoomaluia a hoomaemaeia na moku, na ohua, a me na ukana mamua o ka haalele ana mai ia nei, nolaila, aohe hopohopo ana i kee no ka laha aku o ka ma'i.  O ka hoopakele ana o kahi iaia, o ia ke kanawai mua o keia ola ana, a pela no hoi paha na mokupuni e ae e hana mai la.

 

            O kekahi mea a makou e hoohuoi nei, oia o Hopoe.  Hora 2:30 P.M. o ka Poaha iho la i kii mai ai o J. K. Kaulia ia Kauka Ione, a ua holo pu aku laua.  I ka hiki ana aku i kahi o ka ma'i, haawi i kana laau a loaa koke no he maha, a hoikeia i ka Papa Ola.  Ua kii koke ia ae e ke kaa a laweia no Kakaako me ka ukali aku no o ke kauka.  Molehulehu iho, ua hoi mai ke kauka e paina, me ka waiho aku no i kana mau laau me na kuhikuhi i na poe lawelawe, aka, iaia i huli hoi aku ai mahope iho o ka hora 7, aole i hookoia kana mau laau me na kauoha, a ua hanaia aku la no ka e like me ka mau makai o laila, a mamuli o ia i haalele aku ai o Kauka Ione.

 

            Ia makou hoi e hoohuoi nei, he hoohuoi pono no, no ka mea, wahi mai o ko makou lohe, ua loaa iki ae ka oluolu.  Ua hilinai makou i ka makaukau o Kauka Ione, malia nae paha ua like ole kana mau lawelawe ana me ka na kauka na@le.  Pehea la nei i ka manao o ka Papa Ola?  Ua hoikeia mai nae hoi ia makou ua olelo aku o Kauka Ione i hoi ana oia a kakahiaka ae#hele hou aku, aka, i ka ninau ana hoi iaia, ua hoole mai kela.  Aole anei keia he hoike no ka hoowahawahaia o na kauka Pake a Kepani paha a kekahi poe e makemake ai, oiai nae hoi, na ae ka Papa i ke noi a na oiwi i halawai pu ai-e aeia na kauka i makemake a i hilinaiia.  A no keaha la hoi keia ano e ana?  Aole keia he ake imihale, aka, he ake e maopopo pono.

 

            I ka Poakolu iho la i hoomaka hou ia ao ka pauma ana i ka wai o ka luawai aniani ma ka huina o na alanui Beritania me Alapai, no ka hoolawa ana i na paipu o ke kulanakauhale nei.

            Moe loa paha ke kau kiure o keia malama o Kauai, ua paniku loa mai ko laila poe i ka lele aku a kahi mea a ukana paha mai nei me ka ka koomalu mua ole ia malaila, iluna no ka moku e hele aku ai, no 18 la.

 

(Hoomania mai ka aoao 1.)

 

Weli Nei Kupuino,

nee o ka Hui Alahao Hawaii.  Ke pau, e hio aku ana ia i alanui maikai, a pela no hoi ma kae kahawai a hoea ika uw@po a Kamike.

Mea Ma'i i Ku@epeia.

            No ke akaka ole o ko Kaaumoana, wahine a Kipi, mea hana noho paniolo o alanui Liliha, Leleo aenei, ma'i i make ai, aka nae, mamuli o na hoike ana a ko lakou poe o ia wahi hookahi o ka noho ana, ua hooholoia e oki iaia.  Ia awakea Poalima ae no i kahaia ai, a ma ka hoomaopopoia no e na kauka, o ua weli la no.  Nolaila, i kakahiaka Poaono nei i pau ai na poe noho o ia hale i ka hookaawalela i kai o Kakaako, he 9 ka nui, na koe iho nae elua kane e ia hale mahope a me ke kane a ka mea i make.  A oiai hoi e lawelawe hana ana na kane a i elua, oia o Kekaulike me Alohikea ia kakahiaka ma ka hoomaemae ana i kahi a me ke puhi ahi ia o na pono moe o lakou, me ke kokuaia e elua haole, ua loaa iho la o Kekaulike i ke poniuniu a kauhola paha a hina ana ilalo, a ua lawe koke ia no kai no keia ano ma'i kupuino weliweli e holapu nei.

 

Hana Lapuwale a kahi Epa Nui.

 

            He mau palapala i kakau penikala ia a kapaiia ma kekahi mau huina alanui ka i ikeia i nehinei, hookahi o ia ano palapala ma ka pou telepona ma ke kihi akau aenei o n@ alanui Moi me Nuuanu, a e hoike ana ua kanu ola ia elua mau mea iuka o ka ilina o Makiki.  He hana epa nui keia na kekahi lapuwale i hele ka puuwai a eleele oiai, aohe o makou hilinai he oiaio ia mea.  No nei mea, ua laweia aku o Keoni Kuaana a me eha poe hookele kaa o ka hui ae makai, no lakou na inoa o G M@ino Poolo@, B Kaapa, Kahelemauna, a me Kaona.  Ua ninaninauia, lakou e Kapena Paka ina paha ua ike lakou i ka mea nana ia palapala, a no ko lakou ike ole, ua hookuu nui ia mai no.  He wahi olelo ka kahi i lu wale ia ae makai o ka Halewai ua ike a ua komo pu ka na poe kakau nupepa ma ia hana.  Ina o ka manao ia, aohe lalau aku a koe mai, a ke hoole e aku nei no makou, me ko makou hooia ae na i ike makou i kela eu, aole oia e nalo ana.

 

Hana a ke Komite Ola me Kokua.

 

He elua mau apana ola hou i hoolahaia ae e ka papa Ola mai ka makou i hoike aku ai ma ka helu i hala, a oiai hoi, aohe i haawiia mai ia makou e hoolaha aku, nolaila aohe no makou e hoopuka ana, koe wale no ma ka hoike @e ia mau apana ma ka aoao o ke Komite ola a kokua o na Makaainana, i akaka ai hoi na luna nana.  Apana 20-J. Masden, a me 21-C. M. Hyde.  Nui no ka hana waiwai nui e lawelaweia nei e keia poe, a no nei mua aku ia pomaikai.

            Nui ka mahaloia hoi e na luna nana a me ko akou mau hope like ole, a o makou kahi e mahalo nei i ko lakou hoo@nawanui ma ke komo kauh@ ana no elua manawa o ka la, me

 

(Hoomauia ma ka aoao 8)