Ka Makaainana, Volume IV, Number 12, 16 September 1895 — Page 8

Page PDF (971.79 KB)

This text was transcribed by:  Melissa Eskaran
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATEMABA 16, 1895

 

[Hoomauia mai ka aoao 5]

 

Weli Nei Kupuino

 

ka hoomaopopo ho’i i na poe noho a hele aku paha, a me na ino a na wahi a pau.  Eia nae, ua aloalo ae ka wai na lana maiie i ka Poalima nei, no ka oleloia ana e kahi poo ua hoao o J. K. Kaulia e huna iho i ko Hopoe ma’i.  No ia mea i waiho aku ai ka lunahoomalu, aka, ua maikai hou ia poe i keia wa, ua mihi ae ka mea olelo kikano a kikoola, a ua huikala loa ia hoi o Kaulia

 

Manao Hoomalu Laulaha.

            Nonooia i ka Poalima a me ka Poaono, la 6 a me 7 nei, no ka hoomalu laulaha loa ana ae i ke kulanakauhale nei, a e paniia hoi na halekuai.  Aohe makemake iki o na poe kuai liilii i keia, no ka mea, he mau lilo no ko lakou i kela a me keia la ina no e hana ole ana, a o aho no ka e hemo, he loaa wahi dala iki no e kokua ai i ka uku ana i na lilo.  Pololei no na pee kalepa liilii.  A hiki mai nae hoi i keia wa, aole kola mano i hookoia.

 

Mea Ma’i i Loaa Ma’i Ole

            Ahiahi Poalua, la 3 nei, i iho ai o F. Godefere, kahi haole kakau nupepa lima hema, i kai o ka halemai kolera ma Kakaako, a olelo aku la ua loaa oia i ka ma’i.  Ua hookomoia oia iloko a ua paa malalo o ka hoomaluia, aole nae hoi ma ke ano he mea na loaa ia ma’i.  Wahi a ka oleloia, he ma’i hi maoli no.  Aohe kona inoa i hoopaaia iwaena o na poe ma’i ma ke keena o ka Papa Ola, a pela no hoi ma ka halemai.  Awakea Poaha iho la oia i hemo mai ai, ua ola loa!

 

Hoomaluia na Poe Hana Uwapo.

Ma ke kakahiaka Poalima iho la, ua ehiia ae la e Kalalena Papai, he 30 poe kanaka hana a me elua mau kakauolelo no ka uwapo Pikipika.  O ka lakou hana wale no, o ka hui a me ka hooili ukana ana iluna o na moku a pau e pili mai ana ma ia uwapo.  Ua puhi a hoomae maoia ae ka uwapo, a pela pu no hoi me na kanaka h@na.  Ua papa loa ia ko lakou hemo mai iwaho nei, a pela ko w@ hoonei ke komo aku iloko.  Ua hookaawaleia he wahi no lakou e moe ai ma ka uwapo, me ka hooako pu ia aku i ka ai @ne ka i’a, a pela aku.  I keia la paha hoi e ohiia ai ko ka uwapo Osianika.  Mawaho aku nei na makai e kiai ai.

 

Hoike Piha o na Ma’i me na Make.

            I ka puka ana aku o kela helu, elua mau make i loaa ole ia makou, oia o Naoka (Waoka ka makou inoa i hoopuka aku ai), i ka hora 4:30 o ia wanaao Poaka hi, la 9 nei, a me ke Kepani, i ka hora 10:15 a.m. ae, me ewalo poe make e ae o keia pule a nei kakahiaka, hui umi poe make.

            Sepatemaba 9 – Kahaumi ke 35 makahiki, hoikeia hora 5 p.m., no Kalia, make hora 5:45 a m o ka la 10.

            Makanui k, 37 makahiki, hoikeia hora 5 p.m., no Kunawai, make hora 8:30 a.m. o ka la 10.

            Solomona k, 4 makahiki, hoikeia hora 5 p.m., no Kunawai.

            Sepatemaba 10 – Hanale Ku@na, 40 makahiki, hoikeia hora 4 p.m., no Kawa, make hora 7:1@ a.m. o ka ia 11.  Ua hooholo na kauke aole kona @ he kolera aka he kauhola mamuli o ka wela o ka la.  Ano e no!

            Kukana Kaia w. 35 makahiki, no Kunawai mai koua lawe pu ia ana mai me kana kane me Makauui a me ke keiki.  Make hora 11:20 p.m.  No Kap@ukolo keia wahine i holo ai a noho i Kunawai.

            Sepatemaba 11 – Manuel C. B@ral, 4 makahiki, hoikeia hora 8:30 a.m., no Puowaina, ma ka aoao maluna o lanui Kula, ma ke poo alanui Ema, ma kekahi o ia mau kauhale.  He Pukiki.

            Antonio Cabral, 30 makahiki hoikeia hora 1 p.m., no Puowa ina.  Oia ka makuakane o ke keike i hoike mua ia ae la.

            Sepatemaba 12 – Hualii k, 60 makahik, hoikeia ma ka hora 6:30 a.m., no Kapalama-kai.  Make hora 7:30 p.m. o ka la 12.

            Lilinoe w, 21 makahiki, hoikeia hora 6 a.m., no ka halemai no ma Kakaako, mai Kalia mai.

            Hopoe Sniffen, 41 makahiki, hoikeia ae ma ka hora 3:30 p.m., no Kapalama, Alanui Pitasona, make hora 3:30 a.m. o ka la 13.

            Sepatemaba 13 – Kaaumoana w, 53 makahiki, hoikeia hora 3:30 a.m., no alanui Liliha.  Ua make e no i ka i kiiia aku ai.

            Elijah Sniffen (Laiki), 40 makahiki, hoikeia hora 7 a.m., ma ka halemai no ma Kakaako.  O ke kane keia a Hopoe.

            Sepatemaba 13 – John Kaplolei, hoikeia hora 11 a.m., no Puuhale.

            Amone k, 78 makahiki, hoikeia hora 6 p.m., no Kalihi-waena, ma Ewa aku o ka luakini Katolika, make hora 9:40 p.m.

            Sepatemaba 14 – Geo Kekau like, 44 makahiki, hoikeia hora 9:10 a.m., no alanui Liliha.

            Mele w, 60 makahiki, hoikeia hora 12:10 p.m., makai o Kakaako mai Leleo, make hora 8:15 p.m.  Ma’i ano e ae kekahi ona imake ai, oia hoi, ma ka puu mimi.

            Sepatemaba 15 – Annie Mary Sniffen, 18 makahiki, hoikeia hora 8 a.m., ma Kakaako, kaikamahine na Laiki me Hopoe Sniffen.

            Mahoe Kainoa w, 60 makahiki, hoikeia hora 6:20 p.m., no kela wahi hookahi mai na alanui Lioha, loaa ma Kakaako, make 7:40 p.m. ae no.

            He 82 ka huina nui loa o na ma’i ka hora 6 a.m. nei, oia hoi, he 14 i ola loa, he 10 ma ka halemai, a he 58 i make.  Iwaena o keia heluna he 72 Hawaii maoli, 3 hapa, 3 Maleka 2 Pukiki, 1 Kepani, a 1 Pake.  A ma ka hora 9 a.m. nei hoi, aohe mea ma’i.

 

Na Lono Laulaha Like Ole.

            E puhi ahi ia aku ana ka na kauhale a pau o kela wahi haumia o uka o Waipilopilo, a hala loa ae i kai o Kapaakea, i kahi o keia mau la iho.  A no Kalia kekahi hale.

            Aia kekahi mau mahele koa iuka o Makiki a me Pauoa o ku kiai mau nei, a hui hoi me ko Kopuukolo poe, piha ka 22.  E aho no ia, loaa kahi hana, he ole loa hoi ka palauolelo.

            Mahope iho o ko Makanui laweia ana i ke ahiahi Poalua iho la mai kumu pali ma Ewa aku o Kunawai, ua pahi ahi ia kona hale i ka molehulehu loa ana iho.  I kahi la ae i hele aku ai o Kapena Waipa me ua kaa piha puua a hoopoino aku la i na ka’o e ulu maikai ana a ua oo o 12 loi, no ka hoikeia ana ua holoiia kona luai iloko o ka auwai e kahe ana loko o ia mau loi.

            Ua au mai no kula nei i ka po Poakolu iho la he elua mau luina o Keauhou, no ka make make ole e hoomaluhia no kekahi manawa loihi iluna o ka moku.  He hoomanao paha i na pili aoao.

            He hale laau kaka Papa Ola i kukulu @e makai o Kakaako i ka Poalima nei, i wahi no na poe hoomaluia e noho ai, a ua hoowiia ka hana i na poe kamana oiwi.  O ka pono ia, ola no ia poe.  O ka pono ia, ola no ia poe.  Ua lawelaweia no ka hana malalo ponoi no ke Aupuni, o W. E. Rowela ka luna nui.

            I ka hookuuia ana mai o kela poe o Kapuukolo i laweia ai e hoomalu makai o Kakaako i ke ahiahi Poalima nei, aole ko lakou mau pupupu hale i noho ai a kupa, ua pau i na alelo ana ole o ke ahi.  Aloha no!  Ua hoihoi nui hou mai no i na wahi opeope me na ukana e ae.

            Ala na luina, he 19 ka nui, o he Keauhou i kai o Kakaako e hoomaluia nei.  Ke hoolauia nei keia moku iwaho, a i ka po Poalima nei, ua lawaia wa poe luina nei a ai maka nui i ka ia, a i ka ike ana o ke kapena, ua hooikeia a hoouna nui ia no ka hoomalu kaawale loa ia.

            Mawaho ae hoi o na inoa a makou i hoike ai ma kela helu aku nei, eia hou iho na inoa o na poe e ae i oluolu; Kalamau, Luukia, Likabeka, Elena, Poepoe, John Paaina (o Paawa ka makou inoa i hoike mua aku ai), Kepano, me Keohaliku.  Ua hookuu loa ia mai o Peke Panee Humeku i ka Poaono nei.

            Ua koi ae na poe kalepa Kepani me Pake no ka aeia o ko lakou mau waiwai e komo mai a e laweia i na mokupuni, no ka mea, ke ole e hoomamaia ae na rula hoomalu, e nui ana ko lakou poino.  Ke noonooia nei ia mau aoi e ka Papa Ola.  E hoomanaoia no hoi no Iapana mai nei keia mai, no na ukana mai Kobe mai.

 

Hana Ea o ka Po.

            Ma ka po Poaono la 14 nei, ea hele aku kekahi kanaka a olelo aku la i ka Pake halekuai o ke alanui Maunakea e pani i na puka, nui loa ka hakaka, aua lilo ia i mea no ka Pake e pio loke ai a pani koke i na puka me ka pupuahulu, a i ka ike ana mai o kekahi poe haluhuai e ae, ua hoomaka koke ke pani o na halekuai e ae.  I ka lohe ana o kekahi kanaka iloko o ka hale inu ki, e inu ti ana, ua holo oia i waho kahea i na Pake e pani i na puka nui loa hakaka, ua pani na Pake i na puka, a heo kela me ka uku ole i ke pola ti.  Ua loaa aku ka mea nana keia lono hoolele hanli ma alanui Konia iloko o kekahi hale kuai Kepani, e noke ana no i ka olelo i ke Kepani e pani i ka puka, ua hopuia e ka makai a laweia no Kuapapanui.  Ua nui ke pioloke o ke kulanakauhale nei no keia lono hoolele hauli.

 

            Ma Auwaiolumu, i ke kakahiaka Sabati nei, ua lawe aku la ke anela o ka make i ka bepe hou loa a Masita a me Misasa Lipine Ferene iloko o aneane e piha ka makahiki o ke ola ana.  Ua nalo aku no i ka auwina la iho.

 

KELA A ME KEIA.

            I keia Poaha iho e ku mai ai ke Kopatika mai Kapalakiko mai me ia mea hou makamaka mai na aina e mai.

            Aluna ahiahi o nehinei i puhi ahi ia ai ka halenoho o Lualualei ma, makai o Kawa.  He hale nui kahiko loa keia, elua hale ke kiekie,

            Ua makeia i ke ahiahi Poaha iho la ke keiki opio hookahi wale iho no a ke wahine a ke Komisina Farani i make, Monasiua Vale.

            O keia Poaono iho ka la hoano o Sana Mataio, ke Aposetole a Euanelio.  Aohe no paha e hoomanaoia ana maloko o na luakini, no ka mea, aohe no i hemo nui ae i nehinei.

            Ua hooloihi hou ia aku ke kuai hoopau emi loa o ka halekuai o Kukima, ma alanui Nuuanu no elua pule hou aku i koe.  E hele nui ae i loaa na lole kumukuai emi loa i keia wa.

            Ina e mau ana ka holapu ana a keia ma’i kau o ka weli, alaila, aole e hookomo mai ana ka Alameda i ka Poaha iho mai Kikane mai, aka, e kikihi loa aku ana no ia no Kapalakiko.

            He ahahui kokua no hoi ka na Pake no ko lakou poe ilihune, aia ke keena poo ma ka hale hui maluna ae o ke keena o ko makou Puuku.  A pela no ka hoi me na Kepani, aia i ke keena Kanikela ke keena-poo.

            He lono ka i laweia mai ia makou no ka hakaka ana o kekahi mau wahine maloko o Kikihale i ka Poalima nei, a hoopuka ae la i na olelo pilikino pelapela loa.  Me he mea la aole no i hoonaauao maikai ia laua, a i ole, ua piha paha i ke kepolo.

            Aumoe Poalima nei i make ai o Kekulanui, wahine a S. Kamanao, ma ko lakua wahi e noho nei mauka o Auwaiolimu, i ke 30 a kou o na makahiki.  Kakahiaka Poaono nei i loaa aku ai i kekahi komite haole, i kona hoouna pololei ia ana e ko ka ha’e poe iloko o ke keena make, a he mea kuhau ka ia ona.  he akepau a ma’i i make ai, aole he kolera, pela ka ike a na kauka Apuni.  Auwina la Poaono nei i kanuia ai iwaho o ka ilima o Koula.  Ke u nei ke kane, na keika a me ka ohana nona.

            Na Ilamuku Balunu, Hope Ilamuku Hihikoki a me Kapena Sekota i hope ae i kekahi poe haole pepa piliwai i ka po Poaono nei ma alanui Hotele, ma ka hale pahupahu o E. Hapakini ma Waikiki aku o ke kihi o Monikahaae.  He 14 ko lakou, no lakou iho keia mau inoa: C. Andrew, Dike Davisi, Lui Waitini, Alabati Luka, B. L. Fine, E. Hapakini, K. R. G. Walase, S. M. Gerehama, Mila, a me kahi poe e ai i loaa ole na inoa ia makou.  E ku nui ae ana paha imua o ka Aha Apana nei kakahiaka.

 

Hoolaha Pa Aupuni.

            Eia ma ka Pa Aupuni o Kapaakea, Mokupuni o Molokai, he 21 o hele hewa.  Penei ke ano o na lio: I lio hu@up@  k @ hoi i kuni a i ka nao TP ma ka uha hope akau, lae keokeo loihi ma ke ihu, 1 lio ulaula @ hou i kuni ole ia, keokeo no ma ka lae, ekolu wawae keokeo a hookahi wawae elelel.  Nolaila, ma ka hora 1@ o ke awakea Poaono, Sepatemabe 21, e @ aku ai ma ke ku@ akea keia a au lio ma Kapaakea, Molokai.

@, Lu@ Pa Aupuni.

Kaunakakai, Molokai, Sept. 12, 1895

@