Ka Makaainana, Volume IV, Number 14, 30 September 1895 — Page 4
4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATEMABA 30, 1895.
KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.
-
W.H. KAPU,
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi noho, ma Honolulu.
F.J. TESTA (Hoke),
Puuku.
Me ka puuku wale no na hookaa dala kua, aole i kahi mea e ae.
KEENA. Helu 327, Alanui Moi, ma Waialeale, kokoke i Aanui Konia.
-
UKU O KA NUPEPA.
No Ekolu Malama - $.50
No Eono Malama - - 1.00
No Hookahi Makahiki - - 2.00
Ina e hookaa mua ia peneia ka uku:
No Hookahi Kope - $.10
No Hookahi Malama - .25
No Ekolu Malama - - .75
No Eono Malama - - 1.25
UKU O NA LUNA NUPEPA.
5 Inoa - - - .15
10 Inoa - - - .20
Maluna aku o 10 Inoa - .25
Aia a elima inoa a kekahi luna mawaho ae o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa iaia me ka uku ole.
-
POAKAHI, SEPATEMABA 23, 1895.
-
KE manaolanaia aku nei e huikala ae ana ke Aupuni i ke koena aku i koe o na pio kalaiaina. Oia, e wiki mai!
-
LEHULEHU na mea a makou i lohe ai no ke ano o ka laau a me ka lawelawe lapaauia ana ma ka Halemai Kolera, aka, ua moe ia no keia manawa a no kahi wa okoa aku.
-
E HANA a hololea a pau pono, o ka mea ia i makemakeia i keia wa no ka Papa Ola, aole hoi o ka hoomeamea a hookamaemae wale ae no. Ina aole, e ku ae a hele loa aku pela.
-
INA he aloha oiaio ko kekahi mea i pili loa i ke alo o ke Alii, pehea la ia mea i laulea loa ai me na poe hoino a kumakaia i ka haku o ka lahui? O ka makou haohao keia, a e pono e kuailoia mai.
-
AOLE no makou ka lahui, aka, no ka lahui makou Pela iho la hoi i kohu a i pili pono ole ai na olelo a Ke Aloha Ai a no ko "makou lahui" i ko makou manao ana. Me he la ka hoi he alii ka makamaka, e hoike ae ana ua oi ae oia ia makou.
-
APIKI no hoi na keena oihana Aupuni, i na nupepa namu wale no e loaa ai ka ike, e laa na hoike a me na buke, a koe mai hoi na nupepa oiwi maoli. No keaha mai la keia ano o ka hookapakahi ana? Ua loaa i na nupepa namu ka buke hoike hope loa a ka Aha Kiekie i hoopukaia ae nei, o ia ka Buke IX, a ua koe mai makou a me na hoa. No ka manoia anei aohe o makou ike i ka olelo Enelani ke kumu? He mea mau no hoi nei i ke Aupuni o keia wa, he haole wale no.
KO KAKOU KULANA DALA.
-
He keu mai nei hoi keia a ka wa puka mau ole mai o na hoike helu dala a ke Kuhina Waiwai e like la me na wa i aui ae, a o ka makou ia e kahaha nei i ke kumu mai o keia palaleha ana o na mea nei iaia ka waha o ke "eke kalona" o ka Waihona. Me he la nae i ka hoomaopopo iho, ua molowa paha oia, a i ole ia, ua ano hihia loa ae paha na huahelu me na punawelewele o ka popilikia e ku nana nei imua o na poe nei o ka poai hemolele, a i ole no noi ia, ua maluhiluhi loa paha oia i ka hoao mau e uhiuhi a e hunahuna i na wahi puha a popopo o ke kulana dala o ke Aupuni a lakou e hookele nei. Ina paha ke Aupuni a he oihana kalepa maoli, ina la paha o ka hoopuka koke ia ae no ia o na palapala hoomalu waiwai a hookoia aku paha hoi e kekahi luna makai; aka, o ka okoa ana, ua pakele oia mai ia ano hana hoohaahaa ia aku.
Me ke kapae a olelo ole ae hoi no ko kakou aie i hoopaaia malalo o ka bona, e loaa no ia ka kou i keia la ke kulana oiaio o ka Waihona, ina e ukuia ae ana na aie a pau, he $27,000 ka haule iho o na dala maoli e hiki ai ke hookaa aku i na aie i bona ole ia Oiai, o keia ka la e uku ai i na uku o na luna oihana a pau ma kahi o $70,000, a ua hoikeia mai hoi he $100,000 paha ka aie o ke Aupuni no ka ukupanee i piha a i oo o ka aie i bonaia. Aole hoi he olelo ana i ka aie i ko Enelani poe, ua uku pono ia no ia ina no e haawi ana o Ona Banako Damona i ke dala no ia mea ia Kuhina Waiwai Damona, aka, o keia huina dala e aieia nei, ua ae mai ka na poe e paa nei i na palapala kikoo e paa malie pela a hiki i ko ke Aupuni wa e makaukau kupono ai.
Ke hoike nei keia mau huahelu ae la, ina e hookaa ana ke Aupuni i kona mau aie hamama a pau, oia hoi, na aie i bona ole ia, e neo ana ka Waihona i ka la apopo, aohe opala koe, a e haule hope ana ma kahi o $197,000. Auwe no ka hoi e, aohe no ka hoi he hakahaka aku a koe mai! Eia nae, iloko o na hoolaha ana iho nei a ke Kuhina Waiwai no na kohokoho no ka hoopuka hou ia mai o na nota waihona, aohe mea i pane aku, eia nae, ua lohe ia ua loaa na kokua ana mai ia Pi Ki Keoni aku, aka, o ka mumule wale no ka pane i loaa mai kahi poe e ae o ia auna, e hoohoka ana hoi i ke Aupuni laahia o lakou. Aohe i maopopo pehea la ke ano o keia hoaie ana aku a Pi Ki Keoni, oiai, aohe ma ka hoike helu, a pela no auanei hoi e pouliuli ai ka ike'na o ka lehulehu i keia ano hana pahaohao. Ina iloko o ke au i hala ae keia hanaia ana, aohe piena aku a koe mai o ua poe nei o ka Aoao Hoomaemae. No ka mea, ina e hoomanaoia i ke au o Kipikona ke Kuhina Nui, ia Kalausa Sepekela i kokua hamama ai i ke Aupuni, aohe piena aku o na poe hemolele nei a koe mai. O ia nae paha hoi, ua loli ae ke au o ka manawa, a pela no paha hoi i loli ai na hana. Mawaho nei lakou ia wa, a eia nui hoi iloko i nei wa.
-
POELE NA MAKA O KE HOA.
-
Ma ka Ke Aloha Aina pane ia makou ma kona helu 14, o Augate 24 i hala, ua olelo ae oia, "hala elua pule mahope iho o ka hoopuka ana i ka 'haalele nohoalii,' aole ona hoike ae i kona mau manao wehewehe." Ka lalau no hoi, ihea la ka na maka i ike ole ai. Ma ka helu 5 o Iulai 29, i hoopuka pau loa aku ai makou i na mea e pili ana no ia ninau, a ma ia helu like no i puka aku ai na wehewehe ana a KA MAKAAINANA nei, ana hoi i hoao ae ai e hoolilo "he lauwili hoi, he pelukua, a he muhee maoli."
E like hoi me ka makou i hoakaka ai ma ka helu mua loa i puka aku ai o ka manao pili no ka waiho ana o ke Aliiaimoku i kona kuleana i ka noho alii, o ia ka helu 3 o Iulai 15 i hala, ua hooko aku no hoi makou i ka makou i olelo ai ma ia helu - e hoolaha aku i ka palapala pane a ke Alii imua o ka aha-koa, a ma ka helu 8 o Augate 19, ka helu mua loa hoi mahope koke iho o ka hoopuka pau loa ana i ka mea mua. Nolaila, aole makou i hoi hope ma ia olelo ana, aka, ua hooko aku, a o ia no ka hoi ia hapopo ana o ka makamaka.
A no ko makou wahi hoi i lauwili a i muhee ai me ke pelukua ana, ke hooi hou aku nei no makou i ka olelo ae ua pau loa ko ke Alii kuleana i ka nohoalii mamuli o kona kakauinoa ana i kela palapala waiho a haalele nohoalii, me ko makou hilinai piha no nae hoi ua hanaia ua palapala la me ko ke Alii makemake ole, a i ole ia, ina ua makemake oia, ua manao oia o kona hana a kakauinoa ana, he mea ia e mahani ai o ka hewa maluna o kona mau makaainana i hopu pio ia ai ia wa. O ka makou no hoi ia i aa aku ai i Ke Aloha Aina e hoole loa mai i ka oiaio o ia mea, a hiki mai nae hoi i keia la, aole loa oia i ae mai e auamo aku i ka makou aa. Nolaila, pili pono ai no iaia na olelo ana i kuhi mai ai ma ke poo no makou - "he hoopau manawa wale." Kuhihewa loa makou ua kanakamakua oia, eia no ka ke kamalii nei; a o ke kulana kanakamakua hoi, aia ia i kamalii, ia makou. Aohe makou i hoopoina wale i ka makou manao i haku ai a "he lauwili hoi, he pelukua, a he muhee maoli" ke kupono nona, no ka mea, ua hapopo loa ka ikee'na o na onohi. Mai no a hoohoa mai i kamalii!
-
HILINAI KUHIHEWA.
-
E hewa ana paha hoi makou ma keia manao, eia nae, aohe no a makou nana aku ke hoahewaia mai. O ka puka ae ka paha hoi o ka manao e nalu ana iloko o makou, e aho ia mamua o ka huna pee poli ana, a i inoia mai, ua hiki no. No ke Alii, ka haku o kakou, ka "mohailani" o ka lahui, "ka luhi o maua me ia nei" ma ae ka makou e manao nei, a iaia ponoi keia e waihoia aku nei.
Iaia ma ka nohoalii, ua nui kona inoia mamuli o kona hilinai maluna o ka mea a makou e hoopuka inoa ole ae ai, aka, na kela a me keia no e koho mai. A kahulihia oia, ua ano hooko o ka pili, a kau aku la kona hilinai ana maluna aku o kahi, a pela aku, a pela aku, a lehulehu wale, a i kela a me keia wa, oia no ka luahi. Ua hala ae hoi ia, aka, paa oia i ka hopu pio ia no ka ike i ke kipi a huna no nae, oku hou ana no ua mea mua loa la ona i ino kahiko ia ai, a hiki mai i keia wa, aia maluna o ua mea la kona paulele ana, he mea hoi i hiki ole ke hooponopono nona iho. I nei mea hookahi no i inoia ai oia mamua, a mamuli o ka paakiki kuhihewa a kahulihia ai, a eia hou no ke hilinai paulele hou nei no me kela ano kuhihewa mua, ke kuhihewa io hoi oia e like me ka makou e manao a e koho nei. Malia, na ke au paha o ka manawa e hoike mai owai la ka i pono, oia paha a o makou paha.
Aia no a ui mai oia ia makou, a ke ae hoi e hoolono, ua hiki loa ia makou ke hoaiai aku i kahi mea makou i manao ai he mea ia nona e pono ai, a i kupono ole loa hoi e kuuia ae i ke akea. O kona hooili ana i kona hilinai maluna o kahi mea i hilinai nui ole ia mawaho ae, he hoowahawaha maopopo ana no ia i na poe kupaa mahope ona, a oi loa aku hoi, i ka lahui e kupaa mau nei. Ua nele kahi poe koikoi me keia haawina o ka hilinai paulele ia, a o ka makou ia e haohao nei no keaha mai la ke kumu o keia. Nona no ia kuleana, a no makou no hoi ke kuleana e uwalo aku i kona