Ka Makaainana, Volume IV, Number 14, 30 September 1895 — "MALOO NA IWI I KA LA." [ARTICLE]

"MALOO NA IWI I KA LA."

Pololei ka .m&kou 1 oklo lv; omaoe ai ma ka lielu i halo, ua inoe hoomalae wale no ks ma'i kolera. 0 keia raau 1 n iho le ka hoike ma ka losa hou ana 0 olna mau mai hou, Ina no pela e oiliili liilii ae ai, alailn, i»ol e n« e akaka ana ka wa e pau ai. No ka hximalae aaa paba no kekahi 'mau manaoia iho !a ua pio, a hoopanee «i kn n-oho ana e'kek Komile Ola a Kokua i ka auwiaa la Poalua iho Lv Aio ka a oili oeiea hoo j<e ka weliweli, alaila. noho hou e kiai a e hana. Ka i no hoi 0 ka wa iho la 110 īa no ka hana, hoomauia a patj pono, «laila, hookuu loa. Aole ka auanei e like me la, o ka hoomMae iki ae uo; 0 ka hookuu a J hoo pau 110 ia. Akaka 11 e» hoi ke ano hana hoopalaimako . 0 ke ano pili ka^aiaina. Kapaknhi e īa kapakahi, o keia au ka oi Hoolaha ka Papa Ola i ke a'o e hoomoaia ka wai e inu ai, f.ka", aole pela ka mea e hanaia nei roa ka īfalewai, ke kahua-poo o ka Oihana Makai malalo 0 ka Loio Kuhina a Peresideua o ka Pppa O'a. Malaila, i naluna a me na makai

fea wai i 'hnomoaia; i wa poe hoi i hoopania ilalo ka wai maoli mai ka piula tnai. Kupaianaha keia ano' hana, 0 ifa poe ma ka oihana ke malama ia lakou iho, a 0 na poe e ae hof. hele pela, he opnla a he unu Ina paha hoi lloko o na pule i hala iho la ā °i loaa kekahi mea i paa ma ia wahi me fea ma'i kolera, aohe e nele ke pioloke ae 0 ua poe la o luna ne, a he ike aku no ia 0 kakou i ka paukiki nui ae. Me "he.la ka hoi, i ka hoomaopopo ;vku, ua akenuiia no e loaa kela poe i ka ma-i, a he ulia wale no faha ka I«aa ole ana, a i ole 'ia, be aloha maoli mai no paha 110 ke Akua Mana Loa. 0 kekahi hau« apiki a kuma ; kaia maoli no a ka Papa 01 a, 0 ia ka mea.o pili ana i ka hoopaa, ia'ana 0 wahine a Keo ki Kaliananui, iwaenao kahi 0 na ma'i makai 0 Kakaako. Mamuli pa}ia kein haua o ka oleloiā aua io kahuna oia, a ka loaa ana 6 kekahi mea ma*i a make ma ko laua halenoho mauka 0 KaliW-k&i, ma ke kua aku 0 ko Wilikoki wahi, ma*

ī*t 11 a hoao oia e !apa»« i kj- , 1, iiu. i 4t in&ke ai, s ; ka ? <v ka men pololei auQ r he mcfi nA ift '• u» U'» ai»a ī'uila.- ■ — U< hoopnaia kein wahine rae Ue pio ia, ao)e ; iua k/ihi **> mi p.;>e hooai&luia, tca, iw«eua po'ioi o !!* pOP mh ? ] 5 a fn,t i paa h« uo hetno i-'i" r-ei I ka ivm-j aku, Uti e oi*'ik& i. ke lojji ii>, •> kii aku no paha ka hopenp. Eia n*e* Ui. pcie**i>a iuu oia ooai i o ko u> n i o i a h a \\ a ku ma k a i h ka P*ipa Oia 0 k<-ia ihu la pa ha kahi jb.ua o kf j •-} :ui hpinoiele, "ke Aupuui 'ū aku 0 ka itisi kai a Huwaii nei i ike &i" o ka Kiwini kukuhi «n& £?*>. He hana K»ristiauo aaei ia e kn ai o kre*)a t?ui> ? At>\ r 'uoh loa \ Aole ua poe ]«. i mm ma ja kumakaia an», aka f oa oleloia ae he wahiue oia i hoohuoiia no ka ma'i lepera.. .0 .ka haua f>na aku ka ia ? nonoho aua oa kauka imua ona. a kauoh«ia e wehe i koua mau ?,a\u a pau: [a i.<, waiho wale' 0 Nahunapalai, ke aniani hoenui iko a Kah&nanui, & lilo hoi ia i oiea inaeele no kona ih. Nawai no hei e ole? Eiā nae, iiole i ko ka s niakemake? ua hoka nui. Ua pakui aku hoi me keia ma« hana na olelo pelo n ka ?eresidena o k i Papa 01«, e ake ana e loaa sku he ae loai iaia aku ua lawelawe lapaau oia i kela mea ma'i i make ai, a ua hoopuhiliia Uoj i loaaka'uieai maKemakeia. He keu keia 0 na haua hilahila ole, e hoike uaai ana 00, e īike uo kn hoi me ko lakou mailuilu, pt.la no i liilii ai ka mauao, a hoao ai aoa n*a ane pelo a pau e ko ka mea a ka manao i iini ai e loas. Iloko 0 kein mau hana a pau, uā-hoo-manawanui maopopo m'aoli oia i na ioiihala ana, a lioohokaia no hoi ua pos kn nakaia hil?.hila ole nei Ina paha he wahine hßole, aole loa paha e hana ia me neia ae* la. Pialoke hou uo ka Papa Oh i neia mau Ia iho la mamnh o na ma v i i loaa- hou iho- nei, & i" kela a nie keia wu e puka hou ae ai, e m>m &ku ai no o ko lakm pioloke ana v O kekahi kumu paha hoi, no ka Uke ole 0 ua lala kauka raa na mea e ho*hana|ai, a ua loiioia «e ua waihō aku ia poe i ka hana, a hiki mai nae hoi i keia \va a'iuakou e puka ak.u nei, aohe tnea i loho huu ia, Ma ka liinau ana i ke keeua 0 ka Popa Ohi. aoho nn louo i maopopo. 0 ko makon luuua'o h )i, he luea pono h»a io uo ke pau poo i ka wAiho, a i ok 1 110 hoi ia, hoopau akū. No keaha la hoi i ae oie ia ai ka laweia 0 o» Pa mai oa v?«bi

j i hinmia o]? f *v j Inna' g? , r,;ui m pu 'hoohah; »e i khhi j si man i-:.na i ka bip? n me k>i i _ ,tett.ēTr7»:-~ Ti7iFiVōiroj o n« }?>ko | o ialo o Kw« a ua kua i.kni ! ',e; ai»! uiio bo U<n uaakou nohe p !ir:i* >na rrui lhi' >> fJa 1 iie:b ( [rf ;i 'sf:;uaui e i;ĀLO l li ; tj » ; kniii i'?], a k*i !o-j;i hoi, e , h{-:y i'i/» am ki !umiu ;i hiii'in a-;n im-> i «:.< uie i «» li'eo Heaha ka hew.i >x nae k-a piii , kia e oaa ana ke loan mai hoi I na i'ti vOfii u?* -kfu | Ia makou e hoomaopopo ō*i } eia j. waie no k'a -.h&u-enia iloko o Kon j nei, aole rj3awaho aku, u | *.->, ao'e o wah'» i h;i | E aho ia mamua ae o ko Keoni I ru-\ ma hele mao e liwaki aiahi ■ i iea po ca&wah<» ~<<e o knga?2 o j Wftīkiki ; a « o Ukou ke aī , a e ! hoka hoi lehulehu. Pehea \<s j oia i pakele &i r t} »i kei i rula o ka Papa Oia? Maiia no koaa knkoo ikaika ana pahu hoi no k«-ia Anpuni, o kona kumu paha ia i pM.kele • āi. U ia i-o anei? Ina u.a hiki iaiah me kahi poe e iho o iakou ke lawaia me ke kea ole 3«, alt>il« t pc-;ii£a hoi makou a me ka ' iehulehu ae? No ka leh u 1 eh u, ea, he ole h, eohe i hoihoiih; aka, no lakou la I ma ae..hoi, iloko m o ko lakou | mailuiUi, o lakou no ia. ! Ma na 1000 kuwaho i loea mai, i aohe ka i loaa he wa kupooo no Wiie Kakela e kipa ifee als:u si Kuhina Nni Olone a waiho aku hoi iama ona i kona hookohu Kuhina ma Wssi netonn. Aia no ka oia i hikauhi a i hikalalau Kahi i pee āi, aohe i libi una aku e ike i nn paia o ka Hele Keokeo Nobnla> j o Palani H'ksetine uo ia e hoo | kohukohu la ma o. fna e loihi I loa aku ana, alail i.'o luna iho | paha hoi ke mania loa ihh ana. | A. hiki mai i keiāl?, aoh.e mea j a ke Aupuni i hana ae no ka j uoii pouo sku a Ioa r > mb poe n& I lakou ī hana kel?, hana hiena : maluua o P. Godef re. oleloa no | hoi o ua ole loa kwhi makana i ae. Ina he bipi na | i okiia kenlelo, ! a he Pake & met» e a'e psha, ! wikiwiki ka īinmuku e Ihoolaha ! ae, aka, no keia haole Amerika j hoi, he mea i 'inoia e lakou, aohe [ eueu ae o ua puspunJ 0 na I hana paha keia r'ka jlokoino ! maopopo. i ! . f ■- i * j Ka i uo pah.i no kakor. i,c : i waie uo 1h Uoi ko auo 1 p o na i, 1 &wel*^v,hootha 1 u' a " ka j Papa Ola, aka, o Kapahikiko no I ka hoi k-ihi mai koui kauka [ awa aku » tne ka Papa Ola', l T .* 1 aeia ka Aus«rteraMi e i | va iiWvHpt> n>» o, he j ehiku u\ "Vale no mai nei aku f « o ua

j Alani a me Kak«Je x o ! k? kd aoa aku ?uaJ)opp mai, ka j i nonui īlui# nnnhope >> ka i '' na F kn ->o eKplu paha pule ma , k-i ')!!)•! !K . »j.a kopono aku la , iaiUi kaaka, awa f- kīi'.iluaia j nie ko a i ole i« f Uoolilo ae j uo hoi i lala no fco u*i I E hewa anei b<-i -ia la | Ua K">hei« ke mauao nei ka'Papa O.la e p jhi phi ae ika hale uoho o ka liev. E. -S. Timoteo o Waialua r ma Kawaiki, Ka j piii ama-Uia, na ka, loaa o kekahi j aia'i 00 iaila, oia o Kaehalii. i lua hf oiaio keia aiauao, aoīie I apiki akii a , uo ka mea, j ae mea .»>oho ia euea ao loko o | m aaie, aole uae ikiia kahi i | i&aa iai* ika ma'i, I kai loa uei j kon* loaa ana i k& ro&*i f ma j kekahi ka&pio, a holo ioa no ka ; oke «eeiki iuk?: ioa o Alauui I Luiha, i Kunawai, j. u<ia m« ke j ala no lia Halemui Moiwahiue, | wake loa ai oīa ilun ; 0 ke k&a. | Aia a ua. aa ia, alaila, j Lioenia ae keia manao, "Kō'enaio ] hoi nei loao, aohe kupaianaha i «vku a koe mai. ! E hooliioia aku aua ka o j Iwilei, ma keia ninn iho,i kahua jno na liale holoi iole a ke ; Aupuni e hoolimallma &ku ai i aa Pake, Ua loaa ka ke dala i !. kfisKul\i.i\a Waiwai no uei J- He kupaiaaaha no paha, aia a j iia fco waho poe ao kahi olelo a e I apono aaa i kahi hana, alaila, | loaa koke dala i ke Aupum j_no ia hana. Me he la ua haahaa | loa ke kuiana hiki i ke Aupuni jke aie aku ika ha). Oke ano j maoli no ia ! Ke hooholoia as j boi e kukulu ia mau hale euakai j o Iwilei, poeuaikai no o Keoni | lua, iiu mea uona paha hoi ka j hina a ke Aupuni e hoolimalima j aku ai. Ua kokoke loa no paha | aoi ia ,wahi, e hooka&wale !oa j aku «o p&ha hoi ka pono loa a [ koiuke aku i ke kM, 1 kahe loa uo ke ino i kahi e. Aole no , hoi e e hfiuaia i:a keena . moe malnna ae 0 r. v keena holoi, i - 1 .. | Ke hanaia nei he mau mikini 1 hoomaem&e no ka P»pa Ola, | hookah? no ke awa a hookahi no ■ nknmei, ma ka hale hana hao o | Ulakoheo aeaei/ U» kanohaia ! keia eka Pere>idena o ka Papa ; Ola. ake hnnaia nei, mahope iho nei hoolahaia ae na kohokoho Ma ke kauav«n, o na ! haoa Aupuni a pau malnna akxi 1 ossoo t 0 nk 1 ke \ Ua emi ih > na I kohokoho a kekahi man mea e ; iko ka hale luua ha», eia | ua«, be loiui loa ke kali akn i ka I Un», ak.iwaho, « 0 ka keia hoi, » eia īanei &i ke ala. lua ka--1 kou e Uooai:iopopo i kf knUna o

ka mauawa, aohe hik\ ke hoahewaia, no ka mea 4 ___ua kau mai ka pilikia* a e hana koke ia e pono ai. Makamaka loa o PerasideDa TCs6aika e hoopau ia B W. Wilikoki, Makai Nui o Kauai, a roe elua kauka o laila, no ka hoolohe ole iaia a me ke knepu mai hoi ike Aupuni. īaia no paha hoi Ia waiii, oia uo la hoi ka oi o Kauai. Ke hoohoa Aku pana, pa oia i ke pai a na Hoahanau 'W ilikoki. Pahua ka ike o na kauka o ka Papa Ola o ka olelo ana ke hala jia la elima me ka puk* ma'i hou ole, alaila, ua maemae, ua lanakila, aua palekana loa. A laa ka huhewa la, i ke alo iho la uo a hala, 7

Like loa no ka hoi ko Xapalakiko hoopunipuoiia mia e kela kauka oka Beligika me ko o nei, a e ole e loheia i na ohua, akaka ai he kolera ka ma'i o ua ; Fake i make ai. E hoomanaoia | o keia uo ke kauka hookahi i j laha mai ai o ke sa wola poki i iauei mamua, a lehuletiu ai. na iwi oka lahui i maloo i kai o Ke iuo !

No keaha uo la.hoi i hoopelaleha a i hooaialoka āi kahi pee iloko o keia wa o ka pilikia, oiai, ua loaa wale hoi ka laau. He mea oiaio loa ua oi a*u na poe i loaī» i ka ma'i mamua o ka mea i hoikēia, aka, ua loaa ē i kinohi i ka wa pono i ka leau a oa Kauka Berodi ame Mare, palekana e do/ a pela no hoi mf ka Kauka Maki lelana. E loaa

no sa oōiole laau ma ke kēena o ko makou me ka uku ole. Mai no a hijahila a kaukaulua iho, aka, e kii ae. Aohe e hewa w|pho wale makaukau aua ia no kela a me keia.

0 keia ka be!u hepe o ka liapaha e|:olu o makahiki o Ka M ±k&ajnax& . nei. E hoomanao rnai... no na makamaka ii«luhelu, a pela pu no lioi me na luna. Mai np a hoopoina i ke ola o keia hapaha ae.