Ka Makaainana, Volume IV, Number 15, 7 October 1895 — Page 5
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, OKATOBA 7, 1895 5
na hanaiahuhu, a me na aea haukae a lakou.
-
Lalau a huhewa loa ke Kuokoa ma ka olelo ana ae, - "o na anee alii ka poe lealea loa" mamuli o ka hoopahuluia ana no keia pae mai o na kipi hoohiolo Repubalika. O makou paha hoi kekahi i manaoia ma kela mau olelo. No makou iho, aohe o makou hilinai iki no ia mea, nolaila aohe a makou mea e lealea ai, koe wale no paha i ka "puoho, puiwa, lele i ka pali, pau pulu, aohe koe," a ko makou Kilokilo Dimerata. Hu ko makou aka a lealea wale a mamae na iwiaoao i kana mau olelo.
-
Ua hoole aku nei keia Aupuni i ko koi a Amerika Huipuia ma ka aoao o Duriele, no ka huina o $25,000. Wahi a ka lonoia ua pane aku nei ka keia Aupuni aole kela koi i kupono e ukuia, no ka mea, ua akaka a maopopo loa kou ano, kana mau hana, a pela aku, mamua ae o kona hopu pio ia ana. Hauoli ke Kuokoa no nei pane, aka, e hoopaakikiia mai ana no ke koi a hiki i ka ukuia ana aku.
-
O na rula o ka Papa Ola e ae ana i ka weheia o na kula i keia la, ua kapakahi maopopo loa ia. Aohe e hiki ana i na keiki o na apana haumia, o ia o Kapalama holookoa, Kauluwela, Kamakela, Kapuukolo, Kikihale, Kaumakapili, Kamanuwai, a pela aku, ke hele i ka lakou mau kula i maa ai i ka hele mamua. Ua kapakahi loa hoi keia e pili ana i ke Kulanui o Sana Lui, no ka mea, i ka wa o ka hoomaemae, ua koe ia kula, a i nei wa hoi, ua paumaele, a pau pu no a me ke kula o Kauluwela. Ahea no la hoi pau keia ano e o ka Papa Ola.
-
Akahi no ke Kuokoa a manaoio mai Iapana mai ka laweia ana mai o ka ma'i kolera i ulupa iho nei i ka lahui, a na ka mokumahu Belegika hoi i lawe mai. He keu no paha a ka apiki a me ke kupaianaha. Pela no hoi me kela hana hapala a hamo ka o ka po. Ua lilo keia mau mea a pau i mea ole wale i nei au, hookahi hana nui o ka hamo vaniki a hoao ae e palaina puna, eia nae, aohe nalo iki o ko lakou ano a me ko lakou manao.
-
Ma ke koho wale a kekahi poe, he hoopae opiuma paha ka hana a kela poe o ka po, ke pololoi hoi ia kou o ana, a i ole no hoi ia, he hana paha hoi na kahi poe e mau loa ai o kahi hana ma ka noho koa ana, oiai, ua oleloia e hoopauia aku ana ka hapanui o na koa a koe iho he kanaha wale no. O keaha la ka mea i pololei, eia nae, ua kau e mai no ka maeele iluna o lakou nei ma ae. I keia iho la paha hoi e hoomauia aku ai no ka noho ana o na koa.
-
Ke kalewa piepiele hele la no o Polena i ka pono hoomoe uweaolelo moana ana i lawe ai mai Hawaii aku nei, aohe nae hoi he apuapuia mai e ko Amerika poe kuonoono. E noiia aku ana ka i kokua o $175.000 o ka makahiki mai ke Aupuni o Amerika Huipuia, ke loaa mai hoi. Aohe ona makemake i na poe Pelekane, ua hoomaopopoia nae aia kona hilinai nui i ko Ladana poe dala, kahi hoi ana i manao ai e loaa mai ana no ke dala.
-
Aia la maluna owai ke koko o kela mea i make mai nei ma Wailuku mamuli o ka lawelawe inoino ana a na makai o ke Aupuni? Ma ko makou manao aia no ia maluna o kela poe makai a ekolu. Eia he apana hana hou i kupono i ka Loio Kuhina e nieniele koke aku. A i ole no hoi ia, e umiia iho ana no paha hoi e like la me na hana maanei maluna o ke kino o kekahi haole Amerika. E nana aku no paha hoi kakou i ka oni ae o na puapua o ka Oihana Makai no nei hana hiena hilahila ole.
-
Ua like ole loa ko makou manao me ko S.E. Lenoa, e puka aku nei ma kahi aoao okoa ae o keia helu malalo o ke poo o "Na Palapala," i hoomaluia na poe o na mokupuni e ae i mea no ia poe e lawe ai i ka hoohiki. Ma ko makou manao ua okoa loa ia mea mai ko ka Papa Ola manao aku, hookahi no hana nui, o ke kinai make loa i ke kupua weli weli, a ua kapae loa ia hoi na manao pili kalaiaina no ka pono laulaha o ka lehulehu o ua ano like ole o ka ili a me ke kulana kalaiaina.
-
Pepehi a Kaawe a Make.
Ma Kamaole, Kula, Maui, ua kaawe iho la o Beniamina Kamaukoli iaia iho a make i ka po Poaono, Sepatemaba 28. Ua loaa aku kona kino me ka lole no e lewalewa ana iluna o kekahi kumulaau me ke kaula e paa ana i kona puana-i. Mahope iho o ka loaa ana o kona kino make, ua huliia aku la kana wahine manuahi a loaa aku la no iloko o ka rumi moe ua make loa, o Mileka ka inoa. O ka Poaono no ko laua wa e mareia ai, aka nae, make e iho la. I ka Poakahi ae laua i kanuia ai iloko o ka lua hookahi Malaila ae ka Hope Makai Nui, o Makawao a me ka Makai Nui, Lolena Anaru a me ke kauka. Ua kahaia ko aua mau kino me ka manaoia he laaumake paha kahi a laua i hoonuu ai, aole nae. Aole i maopopo ke kumu o nei hana, he lili paha, a heaha la.
MOE ME KA MALUHIA.
-
Ua Hala a ua Nalo ke Kama'liiwahine Poomaikelani.
O ka Mea Kiekie ke Kama'lii wahine Virginia Kulanikuikapooloku Kalaninuiamamao Poomaikelani, ua kuu mai i kona hanu hope loa mauka o Kalihi i ke ahiahi Poakolu iho la, a hoi aku la i ka poli o ka honua, ka home puanuanu hoi o na mea a pau. He pokii kaikaina oia no ka Moiwahine Kanemake Kapiolani.
Ua hanauia o Poomaikelani ma ka la 7 o Aperila, 1841, ma Piihonua, Hilo, Hawaii, a oia kekahi mea pili loa i ka ohana o Kaumualii, ke alii a moi hope loa Kauai. Ua piha iaia ke 54 makahiki a keu. Ua mareia oia me Hailama Kahanawai, kaikunane o Muolo (Misasa Moe honua mua) a me Kahele, makuahine o J.H. Kawailemi, iloko o ka 1874, a ua noho pu laua me ka Moiwahine i make, Ema Kaleleonalani. I ko ka Moi Kalakaua kau ana ae ma ka nohoalii, ua hookohuia o Kahanawai i kapena no na koa kumau, a ma ia kulana oia a make ai.
Mahope iho o ka make ana o kona pokii, ke Kama'lii Kekau like, ka makuahine o na Keikialii Kawananakoa a me Kalanianaole, ua hookohuia aku la oia i Kiaaina no ka Mokupuni o Hawaii e ka Moi Kalakaua. Oia kekahi o na alii kiekie o ka aina nei i hala aku la.
He mau makahiki loihi ka hoomailo ana a ka ma'i lolo iaia, a i ka Poakolu, iaia e noho ana iluna o ka noho, ua olelo ae la oia i ka eha ma kona umauma, no ia mea, ua hapaiia ae la oia a hoomoeia iluna o ka moe, a o ka wa no ia i lele loa ae ai o ke aho. Elua loaa mua ana i na kauhola ana a ia mai, a o ke kolu iho la no hoi keia a hala aku la i ke ala polikua a Kane. Ia po i hoihoiia mai ai kona kino i kai o Honuakaha.
Auwina la Poaha mai i maneleia aku ai kona kino wailua mai Honuakaha ae a ka Luakini o Sana Anaru, a no ka ilina o na alii iuka o Maunaala ka pahu hopu, malalo o na lawelawe haipule ana a ka Bihopa o Honolulu. Ua loheia ae na ke Aupuni ka i noi aku e hoihoiia iuka o laila. E alakai ana mamua o ka huakai ka mea hana paha, E.A Wiliama Aohe ka i aeia na poe helewawae e ke Aupuni, aia a maluna wale no ka o na kaa.
Ua waihoia ae imua o ka Aha Kiekie i ka Poalima iho la, ka palapala noi a ka Moiwahine Kanemake Kapiolani, e aponoia ka palapala kauoha hope loa a ka Mea Kiekie ke Kama'lii Poomaikelani. Ua hiki aku i ka $25,000 ka nui o kona waiwai. Peneia iho kona mau hooilina: I ke Kulanui o Iolani, $1000; Kula Hanai o Hilo, $500; Luakini o Sana Anaru, $1,500, Home Makuahine (Hoohanau Keiki) Kapiolani, $1,000. O ke koena iho a panina hoi o ka waiwai, ua ili aku ia i ka Moiwahine Kanemake.
O na manao mokumokuahua o ke kumukena ka KA MAKAAINANA e komo pu aku nei me ka ohana o ka mea i hala aku. Minamina wale!
-
Lawelawe Inoia e na Makai.
No Wailuku, Maui, mai nei ka lohe no na hana lawelawe ino a kekahi poe makai o ke Aupuni i kekahi kanaka opio o 26 paha makahiki, nona ka inoa kapakapa o John Chips (Keoni Kipi), a mamuli hoi o na eha i loaa iaia i make ai oia ma ia hope mai. I kahi manawa o ka Poaono, Sepatemaba, ua hopuia iho la oia e Keanu-liilii no ka ona, aka, ua hoolapa ae ka oia e hakaka i ka makai. Elua mau makai e ae maluna o na lio i hoea aku, no laua na inoa o W. Kukona a me Palea, a haawi i na kokua ana i ka mua. O ke ano o ka laua kokua i haawi ai, o ia ka mukii kaula ia ana o na lima o ka mea ona a lawe ka kaula ia no kahi paa, a mahope aku hoi kahi e paluku ai me ke peku pu. Waiho oia ma kahi paa a ano pipilikia, i ka ua mea o ka nui o ka eha, hele ka palahehe malalo, a hiki wale i ka wa o ke kauka i kauohaia ai, a ma kana kauoha hoi i hoihoiia ai no ka Halemai Malulani, a make oia malaila i ka hora 9 o ka po Poaha iho la. Aloha wale oia!
Aia keia karaima maluna o kela poe makai ekolu, a ua lohe mai hoi makou e hoopii nui ia aku ana ka lakou e na pilikana o ka mea i poino. Malia he ana ole paha i na hana kanawai ole o ke ano e like me keia ae la, a e pono hoi i ke Aupuni e hoolilo ia lakou i mea ao aku i kahi poe makai e ae, - mai no a hana aku i kou hoalauna pela.
-
Ua hiki hou mi nei ka weli o Hilo, eia iho ianei. No na koi poho paha kona mea i hiki mai nei, a i ole ia, i holo mai nei e hopu i kela poe kipi ke hoea nui mai.
Ua oluolu ae o F. Godefere malalo o na lawelawe ana a Kauka Makalelana, a ua puka iwaho. I kai nei oia i ke ahiahi Poaono nei. Ua koe no nae hoi ka oluolu loa. Aohe a ke Aupuni mea i hana ae nona a no kela poe hiena i hoopoino ai iaia.
Ma ka halawai ana o ka Ahahui Kalepa o na haole, ua hooholo lokahi ia kekahi olelo hooholo no ka hookama koke ae o ka Papa Ola i na rula hoomalu, i hiki pono ai hoi ke hoomauia aku na hana kalepa me na mokupuni e ae me ka hololea pono, o ia hoi e like me ka mea pono e hiki ana Ua mumule loa ke Kuhina Waiwai imua o ia halawai, aka, imua o ka halawai o ka Papa Ola, poloweko ka waha i ke kamailio.