Ka Makaainana, Volume IV, Number 17, 21 October 1895 — Page 4

Page PDF (893.85 KB)

4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, OKATOBA 21, 1895.

KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.
-
W.H. KAPU,
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi noho, ma Honolulu.
F.J. TESTA (Hoke),
Puuku.

                    Me ka puuku wale no na hookaa dala kua, aole i kahi mea e ae.
                    KEENA. Helu 327, Alanui Moi, kokoke i Aanui Konia.

-
UKU O KA NUPEPA.

No Ekolu Malama - $.50
No Eono Malama - - 1.00
No Hookahi Makahiki - - 2.00

-
POAKAHI, OKATOBA 21, 1895.
-

                    UA loheia mai i keia la e hoopau loa ia ai ka hoomalu laulaha ana o ka Papa Ola, oiai, ua pio loa ka ma'i kolera. Ina hoi ha pela, aohe maikai aku a koe mai, hauoli ka lehulehu.

-

                    EUEU ole ae no hoi ka puapua o ke Aupuni e huikala ae i na hoa pio, he 14 wale no hoi lakou i koe. Ahea no la hoi oni ae ke Aupuni? Ua na iho la no hoi paha ka inaina, ua pio a ua paa malalo o ke kanawai, a o ka hookuu pau loa ae no hoi ka mea i koe, alaila, e hoolea no auanei hoi ka lahui.

-

                    AOLE loa makou i ike he mea waiwai no kahi nupepa ka hoolaha ana i na lono oiaio ole, oiai, mamua ae o ka hoolaha ana ia mau lono, ua hiki loa no ke imiia aku ka oiaio. Mai no a hana hou pela, e Ka Leo o ka Lahui, no ka mea, aohe o kakou pono ia mau lono oiaio ole. E akahele mai no hoi paha.

-

                    KE nanaia ae ma ka aoao mua o keia helu, e ikeia no ke koena dala ma ka waihona o ka Ahahui Manawalea Hawaii. He puu mahuahua no kela e hookumu ai i ahahui kumau, aka, aole loa hoi i lawa no ka hana i manaoia, ke lehulehu loa hoi na poe i manaoia ai e kokuaia. Ina no hoi e ume liilii ia ana keia koena no ke kokua ana i kekahi poe nele, alaila, e emi loa iho ana no. A malia no hoi o loaa hou mai no na kokua ana ma keia mua aku.

-

                    HAOHAO makou no ka lono i loheia mai Molokai mai, oia hoi, iloko iho nei ka o ua pule hoomalu, aohe aeia o ka Mokolii e lawe aku i palaoa a i mau mea ai e ae no laila, oiai no nae hoi, ua hoolaha ka Papa Ola o ka palaoa, laiki, a me kahi mau mea e ae ka i aeia e laweia mai nei aku no na mokupuni e ae. O ko makou haohao, nowai la keia hewa, no ka Papa Ola anei, a i ole ia, no ka ae ole ia mai no paha hoi e kela a me keia wahi o ka hooleleia aku o na ukana mai nei aku?

KE KAMA'LII KAIULANI.
-

                    Me ka piha hauoli hoi makou e hoike aku nei ua hoea mai a ua hala aku ka la hanau o ke Aliiwahine opio, i ka Poakolu iho la, la 16 nei. E hoomanaoia ma ia la oia i nanau ai iloko o ka makahiki 1875, a nolaila, ua piha iaia na makahiki he iwakalua i keia wa. Aia no oia ma ka aina e, ma Enelani, a ua hiki aku nei paha hoi kona luaui ilaila e luahi a e laulea pu ai me ia ma ka la i oleloia. Oiai no hoi, aia oia i kahi e, eia no kona Makuahine Alii i koe ke noho hoomanawanui nei no i na inea, aole oia wale, aka, o ka lahui pu no kekahi, me ka hoomanao a hoopoina ole ia no hoi o keia la kamahao iloko o ke ola ana o ke Alii opio.
                    He Alii opio oia i manao nui ia, a ua nui no hoi kona manaoia, me ka upuia aia ma ona la e ola ai ka aina nei a me ka lahui noho hoomanawanui a pauaho ole Ua loaa iaiai ka naauao maikai a kupono, i oi loa ae hoi i ko kekahi poe e ae, a ma ia oia i manaoia ai no kekahi kulana oi ae iwaena o ka aina nei, aka nae hoi, ua oki koke ia ae ia manaolana ana mamuli o na hana ka eku wale a na poe pakaha hilahila ole. Aka, na ke Akua a me na aumakua o ka po e ike mai i ka lakou pulapula e ola ai na oiwi.
                    O ka makou wahi kahoahoa a kanaenae ana nae hoi nona, e ola loihi ka Wohi Lani Alii opio o ka lahui i ke Akua Kahikolu, me ka manaolana no e hoea mai ana ka la ma neia mua aku e hehi hou mai ai oia i na aekai aloha o Hawaii nei me ke ola kino maikai, a ia wa paha hoi e laulea a e lualai pu hou ai me ka lahui.

-
KUMU HOOHUOI HOU NO.
-

                    Ua hoaiai aku makou ma na helu i hala ae i ko makou hoohuoi no ke ano o ka ma'i i ulupa iho nei i kekahi poe o ka lahui, ina paha hoi he kolela Asia aole paha. Ia wa like no hoi i hoaiai aku ai no makou i ko makou manao ponoi iho no ua ma'i la, oia hoi, he ma'i maoli no i ulu ae no loko nei o ka aina, me ko makou lawe mai i kela hoike no ko Honuaula poe i loaa ai i ka ma'i i like loa na loina me ko kakou iho nei o nei me ka loaa poino ole. Ua manao makou he kumu hoohuoi kupono maoli io no ia no ke ano o na lawelaweia ana iho nei maanei.
                    O ke kumu hoohuoi mua, no ke ano o ka ma'i. Ua hoike aku kekahi kauka Olelo E malihini i ka Papa Ola aole keia ma'i iho nei he kolera Asia, aka, he kolerine (cholerine or choleranostras), i aneane loa aku hoi e like me ka weli o Asia. Oia hookahi wale no paha hoi ma kona manao, oiai, aohe oia i kokuaia, a o ka na holona ae hoi koe a ka Papa Ola. Ua loaa mai la lakou i ke pai, a o ka lakou ke pale aku. Wahi no a ua kauka la, i hilinai nui ia hoi kona manao e ka Papa i ka wa o ka ma'i i holapu iho nei, ua ulu mai kela ma'i mamuli o kekahi anoano ma'i iloko o ka wai, a ua loaa hoi mamuli o ka ai maka ia o ka i'a a me ka inuia hoi o ka wai maoli, me ka ukaliia no hoi e na hopena poino, koe aku nae hoi ka weliweli o ka pa make o ke kolera Asia. Ua ano like loa no ka hoi na loina, koe aku nae hoi na hopena awahua a manaonao loa o ka weli o Asia me ka hikiwawe a emoole loa, me ka hakalia a hookaukaulua ole iho hoi. Pehea ana la ua poe holona la i nei mana-pa'i?
                    A o kekahi kumu hoohuoi iho, mawaho ae o na mea i hoike mua ia aku, ua loaa hou mai nei no ia palapala ia makou, i nei wa hoi, no kahi wahi eia koke ae no, oia o lalo o Puuloa, a e ikeia ana no ma ka aoao ehiku o keia helu. O ke ano nui o ia palapala, ua loaa no kahi poe o laila i ka ma'i i like na loina me ko luna iho nei, aohe nae he poino, a ua loaa no ka maha i na laau nahele oiwi o kakou nei. Ua lilo na hoike o keia ano i mea hoohoka mau aku i ka Papa, a oi loa aku hoi, i kona mau holona. Eia nae hoi, ua hiki ole loa ia makou ke hoino aku i ka Papa no na hoao ana e kinai i ke ino, aka, o na lawelawe hana pupuahulu a hoohikilele ka makou e kue mau aku, a pau pu a me na hoao lapaau ana. A e like no hoi me ka makou i olelo mua ai, pela no makou e onou hou aku nei - ua okoa ke kulana o ka ma'i, a ua okoa loa hoi ka lawelawe lapaau ana, oia hoi, ua nawaliwali iho ka ma'i a ua ikaika loa hoi ka laau, a ua hooliloia hoi kela poe i make i poe no na holona e hoao ai i ko lakou ike a ike ole paha, a o ka hua ia i i loaa, he poe kino make lehulehu. No ke kolera Asia paha hoi ka hoao ana, eia ka auanei ua okoa ae ke kulana o ka ma'i, nolaila, o ka make wale no ka hopena, aohe alo ana ae e hala a e palekana. Ke waiho aku nei nae hoi makou na keia mua aku e hoike mai i ka puana pololei a ka moe.

-

                    Ua holo hoomaha aku no Amerika ke Kanikela Kenerala Amerika Mila ma ka Mariposa o ka Poaha nei no eono paha pule. O ka oluolu iki ana ae no ia o kona ma'i a hala aku la.

"MALOO NA IWI I KA LA."
-

                    Ma ka halawai ana o ka Papa Ola i ka auwina la Poakolu iho la, ua hoike aku o Peresidena Kamika e holo hoomaha aku ana oia no Nu Kilani i ka Poaha, a ua manao oia e hiki hou mai ianei i Dekemaba 12 ae. O keia kela huakai ana, a makou no hoi i hoike kahiko ai, no ka hoomaopopo i ke ano o ka hoohanaia ana o ke kanawai hooponopono aina ma ia wahi, malalo o ka lawelawe a hooponopono ana a ko laila Aupuni Panalaau. Auwe no ka hoi e, nui ko makou aloha nona, a o ke kulu koe o na waimaka.

-

                    E hewa ole no hoi oia ke hele a noho loa aku, a i ole no hoi ia, mai no a huli hoi hou mai. Iaia ma nei huakai imi naauao ana, e mau ana no kona uku Kuhina, a me ko ke Aupuni uku aku no hoi kahi i kona mau lilo kaahele. Ua eleu no ua kaaka. O ke au no la hoi nei e ikeia nei o keia ano hana kokua ia lakou iho. E ole no nae hoi ia, ola na iwi o ka maau ana i ke kaua hookahuli a me ke kupuino kolera iho nei.

-

                    He lala no hoi kahi no ka Oihana Ana aina i heo aku nei no Amerika malalo o na lilo o ke Aupuni, no ka hoonaauao ana iaia iho ma ka ike lawe a hoopau ino a pelapela o kakou nei. A ke pau ko laila ike iaia i ke omoia, holo loa aku no ko Enelani ike, a na ka Oihana Kalaiaina, me ke kokua pu ia aku no ka hoi me na haawina o ka Papa Ola, e kaana pu i ka uku ana i kona mau lilo kaahele. Nui no ka hoi ke kakakii ana. Ina o keia mau hana a no ke au Moi, aohe o lakou nei piena aku a koe mai. A piena nui wale ka hoi lakou nei ma ae i ka hoounaia o na opio Hawaii e hoonaauaoia ma na aina e. Aka, i ku iho la nae hoi ka hana ia lakou, aohe ekemu ae, he maikai wale no.

-

                    I kela halawai ana no o ka Papa Ola a Kamika, Peresidena, i hoike aku ai no kona holo hoomaha iwaho, ua heluhelu ae oia he palapala na Kauka Suamana (Dr. Surmann), he Olelo E, a e hoole ana ia kauka aole iho nei keia ma'i i ulupa iho nei i kahi poe o ka lahui he ma'i kolera Asia, aka, he ma'i kolera inoino no i like ole aku nae hoi me kela kupuino weliweli loa ia ma Asia. Haule pahu hou no ka ike o na ho ona a ka Papa, ke pololei a oiaio hoi ka nei kauka.

-

                    Ke ano pipilikia loa nei "ke Aupuni maikai loa a Hawaii i ike ai" mamuli o ka nui hewahewa