Ka Makaainana, Volume IV, Number 19, 4 November 1895 — Page 2
2 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, NOVEMABA 4, 1895.
HOOKO MOEUHANE.
-
Pololei Kekahi Mau Mahele o
ka Wehewehe a ke Kilokilo.
[Hoopau ana.]
Ke oni mai nei ka ulua kapapa o ka moku, eia la i ka pii'na kai, he ane o ke apu mai koe.
Ua hookoia ka haiano o ka inoa Haalelea ma o ka haalele ana o na ohana o na poe i loaa i ke kolera i ko lakou mau home iho na ke ahi e ai humuhumu mai, a kuoe aku i ke alahele lima huluhulu.
Ua hoike mai ka inoa Haalelea i na 'alele' a ke Aupuni i hoouna ai, e like me keia. Ina e kapaeia o 'Ha,' a me 'a' weleu, e loaa ana ka haina 'alele,' oia na kauka nana me na kiai ai waiu; oia no hoi na makaikiu me na koa i hoounaia a nana i na ohuku ale, helu no ka la o keia poe, me ko lakou manao nui ole paha i ke Aupuni, ina he hana io ka ke Aupuni a he hana ole paha, aole a lakou nana ia mea. O na eke wale no ka lakou aupuni makemake loa, he ola ia no na ilio kawau i pae hewa mai. A ke ike keia poe ilio e hooneleia ana kahi poe ilio e ae, e hoomaka no lakou e aoa a hae, a hoomaka mai no ke nahu, a o ia no paha ke nahu kolera i ikeia iho nei e kupaka ana a e lomi ana i na opu O ke kumu o ia lomi ana i ka opu, o ke dala ole e maona ai ka opu, nolaila, nanahu ka opu a loaa iho la i ke kolera. A ina e loaa ana ke dala, ola ke nahu; ua loaa ae la ka laau maikai loa e ola ai ke kolera. Kupanaha ko ke aupuni pauaka wale ia e na ilio kawau pae hewa wale mai! Oia nae hoi, he mea ole ia i ke aupuni.
O ka makahiki 1895 keia. Nolaila, he mea pono ke hoomaopopoia ke ano o keia makahiki ma ka helu hua-alualu, he maikai paha, aole paha
O 18, ua like ia me ko; o 95, ua like ia me PI. Haina, kopi. Nolaila, he makahiki ino keia. Oia keia malalo iho.
1 - Kopiia ka lahui i ka ma'i kolera; 2 - Puhi ahi ia na hale koe ka lehu, 3 - Kopiia na kahawai, na auwai i ka laau make; 4 - Hapukuia na ma'i me na ohana noho i Kakaako, 5 - Kapu ke kai mai Makapuu a Kalaeloa, o holo aku paha na waa o na kanaka a hooiliia mai na mea kaua a hoopaeia mai i kula; 6 -Kapiia na loi kalo i ka puna, 7 - Puiwa ke aupuni i ka puahiohio, holo o Eleu e hopu i ka makani; 8 - Hamo hapalua ia na hale i ka puna; 9 - Hamoia o F. Godefere i ke ta me ka hulu manu a liia i ke kumulaau; 10 - Holo ke kaa lawe kanaka make ma na alanui; 11 - Like ole ka ike o na kauka, nui na poe ola i na kauka e ae; 12 - Ai malu no kanaka i ka i'a, aohe make; 13 -Kakauinoa na komite i ike pono ia na poe hookaa auhau ole, no ka holo he e i kahi apana e aku o laha ke kolera, hoomaemaeia na wahine me na keiki i nalo iho; 14 - Huki hoonui hana ia na ukana o kauhale, kaulai, paila wai wela; 16 – Kopiia na imu puhi palaoa i ka puna; 17 - Palaka ahina me ka wawae ahina, ke kapa manuahi lokomaikai; 18 - Hookohukohu na kauka hapa-keneta; 19 - Kaulana ka laau waiu i ka momona, 20 - Kaulana ka alamihi i ka hoopunipuni 21 - Kaulana ka upi i ke aneane; 22 – Kaulana ka io lio i ke kolera; 23 - Pahaohao ka peahi lima i ka ipuhao, he hoailona paha ka lima nui a hoea mai.
Nolaila, o keia ae la na ouli ino o ka makahiki 1895, he mau mahina wale no koe hala ae nei makahiki me kana mau hana. Aka nae, ina e hooneeia o 1 a pili me 5, e loaa he 'ki,' oia hoi, he ki pu. A malia e hoea mai ana paha ia hana, nolaila, he mea pono no ke nana aku no nei mua aku.
A ina hoi e hooneeia o 8 ma ka akau o 9, e loaa ana o 'po,' o ia hoi o pouli, poeleele, hupo a pegana o na hana A malia o hoea ae kekahi hana weliweli i oi aku o ka hupo loa, o ia no ka hui ana ae o 15 me 98 a loaa haina kipo, kimopo, powa malu, luku, kaua, hakaka: ke ole nae ka lima o ke Akua e kaupale mai. A ina o Kona makemake ke hookoia, alaila, e ike ana no paha kakou i ka hopena weliweli. He makani kulai ma ka aina, he kai pii ma ke kai mai, alaila, e hoea ae ana ke ahi mai loko mai o ka makani a me ke kai; a e hookui ana laua he ahi a he ahi, a e po ana ka aina i ka uwahi. O ia ae la ka nane.
A ina e kapaeia o 9 a hookomo iho ia 7 a hui ae 5, e loaa ana ka haina he 'hi,' oia hoi, ka ma'i kaulana o nei makahiki. Ina e hui o 18 me 75, e loaa ana ka haina o 'kohi,' o ia hoi o eli, eli lua, e like me na poe eli lua kupapau. O kohi no, oia no o hoopulu, o hoololohe, e like me na poe e paa ana i ke aupuni aohe hookuu aku. A pela no e kohi ai i ka uku ana i na koi poho ia mai, aohe hookaa aku. A ina e paluaia o kohi, e loaa ana ka haina, "kohikohi kupalala, nowai ka lima hawahawa?" No lakou nei no. O kohi no, o ia ke oki ana i ke kalo mai ka huli aku, a kaawale ke kalo me ka huli. Owai la auanei ke kalo, a owai la ka huli? Owai la ka mea nana e oki? O ia ka kakou mea nana aku. E nana aku no kakou.
KILOKILO DIMERATA.
-
Ma Ka Leo o ka Poaha nei i ike iho ai makou he pane ano hamabaga ia makou malalo o ke poo - Ka Leo o ka Hinihini. Ia makou i ha lo pono iho ai, ikeia iho la na na eepa o Waolani i kakau. Akaaka no hoi ke aloiloi. Hueia mai hoi paha i pau pono.
HOOMANA KATOLIKA
-
He Kuhikuhi no e Ao ana i na
Hoahanau o ka Ekalesia
Anagalikana.
-
APANA ELUA - MAHELE III.
NA KUMU O KA HOOHULI HOOMAEMAE.
[Hoomauia mai ka Helu 18, Buke IV.]
-iii.-
Ma na kumu paee a pau, ua manaoia aku ke kulana noho bihopa o Roma o ia ka "AHA HOOHALAHALA" hope loa. Aohe no he hoohuoi ana he wahi pomaikai iki no kahi e loaa ana no ka hiki ke lawe aku i na hana imua o kekahi mana kuokoa a lihi launa ole mai ma kekahi aina mamao aku. Mamuli o ia mau hoohalahala ana, ua moakaka loa i ka ike iho he mea e ua mana nui i haawiia aku i ka pope. Ua hooko naauao ia keia mana iloko o na lima o kekahi poe pope, a me ka ewaewa ole i akaka lea. Iloko o na lima e ae, auwe, ua komo aku ka manao anunu gula, a ua laha ae hoi he kulana hoehaeha o ke kipe, he kipe i kuhau ole iho me ka hilahila, ua lilo mai hoi i mea hoehaeha welenia loa ke hoopua iki ae no ia mea.
Ua kamailio oolea loa mai o Akibihopa Terene i make e pili ana no na hana ino i lanakila mahope mai iloko o ke alo o ka pope ma Roma. Wahi ana, - "o ka hoohui holookoa ia ana" o ka Ekalesia, "ua oi iki ae ia i ka nana aku mamua ae o kekahi mikini nui a hewahewa palena ole no ka uwi ana, malalo o kela a me keia kumu hoopohala e upuia ana, i ka huina dala oi loa aku o ka nui e hiki ana mai na poe manaoio mai, a me he la no hoi paha aole no i mau ae no kekahi hopena e ae . . . . E hoohaule mai no ka manawa ia'u ina au e helupapa pakahi aku ana i na mea a pau, a i ole ia, o ka aneane no paha hoi e pau loa, o na ano hana i noonooia, a mamuli hoi o ia i manaoia ai e hoopiha aku a piha loa i na wahi hoahu dala o ka pope. He kupaianaha maopopo io no ka maalea i hoikeia ae e kekahi o keia poe. I kumu hoohalike, ua koiia ae, - o Kelemenete IV ka mea mua loa i hooi ae i nei koi, - o na hoohanohano ana a pau, na kulana pomaikai a me na mea like, ke hakahaka hoi ma o ka make ana o ka mea nona ka pomaikai oiai ma Roma, aia ia iloko o ka haawi ana a ka pope no ka wa hou aku mahope koke iho. Aka, aole maanei i moe malie ai ia mea. I kela a me keia wa ua akea loa ae ka uholaia ana o ka upena, a ia wa like no hoi ua hanaia kona mau maka a ano makalii loa mai, i hiki ai hoi ke apo mai a nui loa maloko mai o kona mau alu. Pela o Bonipake VIII. (Boniface) i hoakea aku ai i keia koi, i pau pono mai ai hoi na oihana ekalesia a pau e paaia ana e na poe i make ma kahi o elua la ka mamao mai kahi mai o ka make ana a hoea aku i kahi o ka Aha Ekalesia. Ua lilo keia i kumu e hoohua nui mai ai i na loaa. Iloko hoi o na kupilikii ana no na mea i ulu ae, aia hoi he kaoo mau o na poe lawelawe oihana ekalesia kiekie e moe ana no Roma, a o keia poe hoi, i paaia malaila mamuli o na hihia hoohihipea hopena ole a mamuli paha hoi o kekahi mau kumu e ae, ua hoahuwaleia lakou, me ka olelo ole ae hoi no na ulia ano mau o ka make, i na mai fiva Roma kamakeloa, e kiai mau ana hoi ia wa e like la no me ia i nei wa no ka lakou mea e kinai ai."
O ka hopeia o keia piepiele ana ma na mea hemolele maluna o na uhane o ka lehulehu, aole no ia i pohihihi loa ma ka ike ana aku. Pehea la e hiki ai i ka lehulehu ke mahalo aku i na kahunapule i loaa mai ko lakou kuleana e lawelawe i na mea pili no ke Akua ma na hana kupono ole loa e like me ia ae la?
(Aole i pau)
-
I ka Poaha nei i ku mai ai kekahi mokupea hou loa akahi no a ku ianei ma ka inoa Dono Adolofo, he 58 na la holo mai Nukakela mai, me 991 mau tona lanahu. E welo ana ma kona kia hope ka hae Aupuni o Coseta Rica, kahi Aupuni Repubalika o Amerika Waena. Akahi no a ikeia keia hae Aupuni maanei, he mau kaha loloa mai luna a lalo, keokeo, ulaula, a me ka uliuli, a he keokeo a me ka uliuli. He nani maoli no i ka nana aku. Nui nae hoi ke pahaohaoia a me ka hoopaapaaia e kahi poe a pili dala okoa ia, a eo no i ka mea ike a ku i ka laki.
-
F.J. TESTA, (Hoke).
MEA OHI A KOI AIE.
Mea Huli Moolelo Aina a Waiwai e ae paha.
Mea Unuhi a Mahele Olelo Hawaii a Enelani paha.
Mea Hana Palapala Kanawai o na Ano a pau.
Mea Kuai Mikini Humuhumu Lole.
Mea Hoolimalima a Hoolilo Aina.
Mea Kuai Waiwai no ka Uku Komisina Haahaa.
Ua makaukau mau oia o lawelawe i na hana a pau e haawiia mai ana iaia. He kuike ka rula.
E loaa no oia ma keia keena. apr 8-1mk