Ka Makaainana, Volume IV, Number 20, 11 November 1895 — Page 4

Page PDF (890.13 KB)

4 HONOLULU, OAHU POAKAHI, NOVEMABA 11, 1895.

KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.

W. H. KAPU,
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono. Wahi noho, ma Honolulu.
F. J. TESTA (Hoke),
Puuku.
Me ka puuku wale no na hookaa dala ana, aole i kahi mea e ae.
KEENA: Helu 327, Alanui Moi, ma
Waialeale, kokoke i Aanui Konia.

 

UKU O KA NUPEPA.

No Ekolu Malama - $.50
No Eono Maalama - - 1.00
No Hookahi Makahiki - - -2.00

UKU O NA LUNA NUPEPA.

5 Inoa - - - .15
10 Inoa - - - .25
Maluna aku o 10 Inoa - .20
                Aia a elima inoa a kekahi luna mawaho
ae o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa aia me ka uku ole.

POAKAHI, NOVEMABA 11, 1895.

E HIKI ana anei i kahi mea a i kahi poe paha ke hoike mai ia makou a i ka lehulehu pehea la ka loihi e mau ai ke koena nui hewahewa o $37.36 wale no maloko o ka Waihona Aupuni? O ko makou ake hoi, e loihi ka mau ana o ia mau dala.

MAI manaoia mai ua moe lolii loa na koi poho a Beritania Nui ia Hawaii nei, no na hana hoopaa hewa i kona poe makaainana iloko o Ianuari i hala. Aole loa pela. Eia iho no, aka, e hoololoiahili wale no lakou nei ma ae, aohe e pakele ana.

AIA imua o ko ka lehulehu mau kiionohi ka mea e pili ana i ka huikalaia ae o na pio kalai. aina i koe. O ka manao nui ia i na umauma o ka lahui. Pehea ana la hoi ke Aupuni, aole anei e eueu ae ana? Ina ma ka La Kuokoa a La Hoomaikai paha e hookuu nui ia mai ai, hookahi no leo a ka lahui e hooho aku ai, ---"Amene," a i ole ia, ma ka olelo no a ka oiwi i kuluma ai, ---"Amama, ua noa." Ia wa auanei e hauoli ai mai o a o.

INA aohe manao hoeueu hana i koe iwaena o kakou, o ko makou maopopo koke ae ka mea pono loa. Ua hoaiai aku makou ma ka helu i hala no ka mea e pili ana i ka hoala ae "i haleaina no ka oiwi," eia nae, he elua wale no mau oiwi i hele ae e hoopa i ko makou puuku, a o ka lehulehu ae hoi, ua palaleha. Ka i no paha hoi i ka hoikeia ana aku ma ka $1.00 wale no o ke kuleana, e nui mai ana na poe hele mai, eia ka ua like no ka ole loa me ka nui loa ae. Aohe nae hoi e hewa ke hoomanawanui no kahi wa hou aku, oiai, ua pokole loa no paha hoi na la helu wale no o ka pule hookahi.

KULANA DALA AUPUNI.

He mea e ke kupaianaha o na huahelu o ka hoike helu a ke Kuhina Waiwai no ka manawa i pau i Okatoba 31 Ua hoikeia he $224,499.55 ke koena nui, eia ka he $22,499 55 ka pololei. No na poe hoolaha nupepa Aupuni no paha hoi ka hewa. Aole loa nae hoi ia he mea no ka lehulehu e puni aku ai ia mau hoopula maka ana mai
               
Ina nae hoi e hoomapopo lea ia iho ua hoike kamahao la, e ikeia no o ke koena io iloko o ka Waihona he $50,207.66, no loko mai hoi o ia huina he $327.36 ke koena o na loaa mau, a o ke $49,880.30 aku i koe o ke koena nui, o ke koena ia o ka waihona aie lahui, i hiki ole hoi ke hooliloia no kekahi mau mea e ae mawaho o kekahi mau hana maopopo kakaikahi i hoakakaia ma na kanawai aie lahui. Ea, aohe kamahao aku a koe mai o na hoolauwili ana me na huahelu.
               
Ua hoike mai ke Kuhina Waiwai i ka lehulehu ua kohoia na bona Hawaii ma Ladana ma ka 102 a me 103, a ua lilo hoi he $32,000 ma Kapalakika aenei no ka waiwai io ma ke alo, he 100, iloko no o Okatoba. He hoike paha keia no ka lehulehu e puni aku ai i ka nui o ka hilinaiia o keia Aupuni mawaho. Ina paha he oiaio keia, ina la ua kohoia ko kakou mau bona ma Ladana a oi loa aku ka pii mamua o kela ae la, ma kahi paha o ka 150 a keu aku, oiai, o ke kahua dala nui hookahi ia o ke ao nei. Ke hoomaopopoia iho no hoi, ke loaa he ukupanee o 2 1/2 keneta a oi aku maluna o kekahi hoaie dala ana ma Ladana, me ka noa hoi mai ka hoouku auhau ia, e oi loa aku ana ka pii o ke kohoia ana o ia ano kumu hoowaiwai ma ka hoaie dala ana, e like paha hoi me ia i ke au Moi, ua kohoia ma ka 109 a keu aku. Ua hiki loa no hoi ke ikeia kahi o kela $32,000 o na bona i lilo ai ma Kapalakiko, ia C. R. Bihopa no ia no ke kumukuai o Kaakopua a me Keoua Hale. A i piha hoi ke 40,000 i ka lilo ana he $8,000 ia W. O. Kamika a me Keoki Wilikoki, mai na dala a hai i waiho ai ia laua ma ke ano malama, mamua o ko laua holo ana aku nei no Nu Kilani. Nolaila, aohe no he mea e kaena nui loa ai, aka, he mau hoao no nae hoi nei e hoolauwili i ka lehulehu.
               
Eia no keia mau huahelu hoopiha pahaohao. Ma ka hoike helu o Sepatemaba 30, he $33, 451.88 ke koena o ka aie lahui ma ka Waihona. Iloko iho nei hoi o Okatoba, ua loaa hou mai he $40,000 ma ka hooliloia ana o na bona, a ua hooliloia aku hoi he $10,571.58 malalo o na kanawai aie lahui. Eia nae, o ke koena i ka pau ana o Okatoba, he $49,880.30 wale no. Pehea la i loaa ai kela mau huahelu, oiai, ua hiki ole loa ia makou ke hoomaopopo ae. Malia, e hiki ana no paha i ko ke Aupuni aoao ke hoaiai mai, i maopopo ai hoi ia makou a me ka lehulehu.
               
Ke noho aie nei keia Aupuni i ka Banako Hunahuna Hale Leta i ka huina o $715,500.27, a he dala hoi ko ia oihana e paaia nei i hiki aku i ka huina o $93,335.04, he $20,000 hoi e hoohanaia aku ana no ka uku ana i na nota aie dala a ka Luna Leta Nui me ka uku aku he 7 pa-keneta ukupanee. E koe iho ana he $89,000 o keia poe nota, o ko lakou huina nui hoi i Ianuari 1, 1893, he $200,000. Ua aieia ia poe nota iloko o 1892, i mea e hoohoka ai i na enemi o ke Aupuni ia manawa, ma ka hoao ana hoi e hoopuhili a e hoopilikia ma ka unuhi ana aku i na hoahu ana mai ia Banako, mamua ae hoi o ke komo ana mai o na auhau a mamua ae no hoi o ka hooholoia ana o ka Bila Haawina.
               
O kahi mea lea loa nae hoi, ua hoikeia mai i ka lehulehu ua oi ae ka nui o na loaa iloko iho la o Okatoba, 1895, mamua ae o Okatoba, 1894. Pela io no ka hoike a na huahelu. Ua kupono loa nae hoi e hoomaopopoia keia pii o na loaa, mamuli mai no paha hoi ia o ka ohiia ana o na auhau (a ua uku mua ia ae no hoi paha kahi). Me he la paha hoi, ua hooikaika loa na luna ohi auhau ma na ano a pau e hiki ana ia lakou ke hana aku, pau ka lani a me ka honua nei i ka ulaaia, i wahi e loaa mai ai o ke dala, a nawai no hoi e hoole mai ka oiaio o keia kuhi aku a makou. Malaila paha hoi ka like ole me ko ka makahiki i hala.
               
I ka pau ana iho la o Okatoba, he $159,024.93 ka huina nui o na bila i uku ole ia a me na aie dala kuikawa o ke Aupuni. Ua hoomaopopoia mai o kekahi o keia mau bila i uku ole ia, no Dekemaba, 1894. Auwe no ka hoi a ka moewaa hoololoiahili. Eia nae, ua oleloia mai ia kakou a i ke ao holookoa "o keia ke Aupuni oi aku o ka maikai a Hawaii nei i ike ai." Akahi iho nei no hoi ke Kuhina Waiwai a hoolaha ae no ka ukuia o na bila o Iune aku nei, a pehea aku hoi ko kikilo loa aku, e moe malie no ka paha? He mau hoopalaimaka wale no neia ano hana, aka, aohe na maka o na kiai o ka lehulehu i poeleele a i hapopo loa, eia no ke kaakaa nei. A oiai hoi, ua uku piha ia no na luna oihana ku ole i ka heluia, ua uku hapa ia hoi na luna kiekie loa, a pela iho la i kamau iki ai kahi aho, a me he la pela mau aku ana no.
                Ma ka hoike helu hope a ke Kuhina Waiwai no ka manawa i pau i Sepatemaba 30, ua hoike ia mai ua aie aku ke Aupuni i ka banako o Bihopa Ma he $17,000, i mea hoi e hiki ai ke uku aku i na lilo nui hewahewa o ka Papa Ola mamuli o ka ma'i korela, a me $20,000 hou ae no na lilo mau. Eia nae, ua hoike mai no ua Kuhina la i Okatoba 31 iho la i ka lono paialewa hoopahaohao no ua mau dala la, e olelo ana ua ukuia ia Bihopa Ma ka huina o $20,315.90, i aieia no na lilo mau iloko o Sepatemaba, a o ka huina wale no i koe aohe i ukuia aku, o ia ka huina o $45,618.45 a lakou i haawi ai i ka Papa Ola no ke kinai ana i ke korela, a me $1,00 no kekahi palapala aie no ka uku o kekahi poe kokua
hou no Molokai e holo mai ai.
                E hoomanaoia i ka wa o ke
kau Ahaolelo kuikawa e noho ana, ua hoike aku ke Kuhina Waiwai ua hoao pinepine oia e punuku i na hoolilo uhaai wale a kona mau hoa, aka, ua hiki ole. Ma ia mau olelo no hoi e ike iho ai kakou, i noho hoomanawanui wale aku no oia no ka loaa hou mai o kana i haawi hoaie aku ai i keia Aupuni hemolele a maikai loa a Kiwini a me lakou pu i kukulu ai. Ina o keia ae la ke kulana dala o ke Aupuni, aohe popopo aku a koe mai, a ua kupono no hoi lakou nei ma ae e ku a hele loa aku pela. A pehea la hoi ka Waihona e ola ai me $327.36 wale no, ka emi loa hoi i ikeia mai mua loa mai. Hilahila ! Nui no paha hoi na hana pahaohao o keia au. O ka akaaka mai paha hoi koe o na kini aumakua o ka po, alaila, helelei ka mahina a me na hoku. Huro !!

Ua loaa mai ia makou ka Buke Laau Lapaau a me na mea pili kaulana a Kamaki, a e loaa no ma ke keena o ko makou Puuku no ke kumukuai oluolu.
               
O keia Poaono iho ka la hoomanao hanau o ka Moi Kalakaua i make. E hoomanaoia ana ka la e kahi poe o kai o Honuakaha me na heihei mokupea liilii. Ke pau ia, he ahaaina ma Honuakaha, pela ia mai.
               
Ma ke Kopatika i holo aku i ka Poakolu iho la i kau aku ai o Kuhina Haki a holo no Wasinetona. Ua ukali aku ka bana Aupuni iaia maluna o Eleu a hala iwaho o ke awa, a i ka wa a ka Eleu i hoomaka mai ai e hoi no uka nei, ua hookui aku la kona hope me ka ihu o ke Kopatika a onou pu ia aku la imua a pau loa na poe o luna i ka makau, no ka mea, ua pau nui i ka hihina like ilalo.