Ka Makaainana, Volume IV, Number 20, 11 November 1895 — Page 5

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, NO VEMABA 11, 1895. 5

"MALOO NA IWI I KA LA."

Auwe no ka hoi e ke aloha ole o lakou nei ma ae, aohe ka hoi o Kakela e loihi loa ana i o e hoikeike ai i "kaupoku o Hanalei," o ka huli hoi koke mai no ka ia, no ka mea, ua heo aku nei o Haki e kaili mai i kona kulana a me ka hanohano pokole i loaa iaia. Eia nae, ua ike mua ia no pela iho la e hanaia ai, a he mea lu wale ia no hoi ko ka lehulehu dala. Uhaai maopopo

Heo aku nei o ua o Haki me na ope palapala, e pili ana paha hoi i ka ninau hoohuiaina (no ke ano paha hoi o ka Amerika Huipuia hoohui ana mai i kekahi mau aina nona), a pela aku. Ua manaoia aia paha ma ona la e loaa mai ai ia pono ia lakou ma ae, me ka ike nui iho no nae hoi o lakou, e noke wale no i ka hoomano a huli ka honua, a lilo ka mahina i waiubata, aole loa ia mea e loaa iki ana. He aumakua hooluhi makahewa ia.

No nei manaoia paha e kona poe hoa e loaa ana iaia ia mea, nolaila, ua akoakoa ae na luna o ka Ahahui Hoohuiaina Hawaii e haawi aku i na hoomaikai hope loa ana iaia. Iaia i waiho aku ai i kona kulana Kuhina, mahope iho nae hoi o ka halawai ana o ka Aha Kuhina no ekolu manawa i ka Poakolu iho la, a hookohuia ae kona pani ma o Kupa la, ua iho mai oia a hui a launa a lululima pu me kona poe hoahana mua. Ua haawiia aku he mau haiolelo ana, a ua pane mai no hoi oia ua hauoli oia i kona lilo hou ana i makaainana.

Lilo hou oia i makaainana, eia no nae, he luna oia no keia Aupuni i Wasinetona, ma kahi o Kakela i hoihoi ole ia a i apo puanuanu ia mai hoi, koe no ka makeeia mai o "ka lahui Hawaii." Eia no nae hoi, ua maopopo loa o na palapala ana i pea ae ai malalo o kona poaeae a pii ai a kau i ka moku, he noi aku ia ia Amerika Huipuia, ke ae ole ia mai ka hoohuiaina, alaila, e lawe aku ka Aeto i ka hoomalu ana i keia Repubalika malalo o ka malu o kona mau ekekeu.

I aha ai hoi ka noho ana aku malalo o ko hai malu? No ka hopo, ka weli, a me ka makau i na koi poho, o ka hapanui na Beritania Nui, a lakou e hoolauwili a e hoololoiahili nei. Aohe kumu nui e ae, o ia wale no. Ke hoomaka ke kolohe e wiwo a e makau i kona aka ponoi iho, alaila, ua akaka loa o ka mauliawa aku no koe. He uku ana no paha hoi ka loaa mai o ia makemake hou o lakou, oiai, ua akaka loa aohe ka mua e loaa, no ka mea, aohe oiaio o ka lakou koi hoomano ana. Ina paha he ake oiaio, i wahi e loaa io mai ai, aole loa e hookomo houmai i na paahana Pake.

O ia nae hoi, no ia ikeia mai no i ka oiaio ole o lakou nei, nolaila e paakiki mai ana o Iapana i ka pono o kona poe paahana maanei, a o ke kumu ia i hoouna  mai nei i Agena Aupuni hou nona maanei. Ua hiki mai nei oia a eia iho, a ua kipa ike aku imua o ke Kuhina hou o ko na Aina E. No ko lakou nei hana ole no hoi paha kahi i ka ka mea pololei e like me ka makemake o ke kuikahi i hana mua ia, no ia mai no paha hoi kahi kumu o ka makau o kimopoia mai e Iapana, a holo aku la o Haki e noi no ko lakou hoopakeleia mai. Aohe no paha hoi e loaa ana, no ka mea, ua ike mua ia ka hauhili o lakou nei.

Mamuli o ke kauoha a ka Papa Ola, ua hoopauia aku nei ka noho kahu uhane ana o ka Rev. Makua Konoradi ma ke kahua mai lepera o Kalawao. A mamuli no hoi o ia kauoha, ua pane mai nei ka Makua ina paha hoi he mea pono kona hoi ana mai iwaho nei, iwaena o na poe ola maikai, oiai, he mea oia ua haumia iwaena o na mai lepera. Aohe i akaka ka ka Papa pane, a aohe no hoi paha nanaia aku o ia mea, o kona kaawale mai ka paha, pau ae la, ko ka iini kue Katolika.

Ua nui ke alohaia o nei Makua ma o, a na keia hana limanui hoi a ka Papa Ola i kono aku i ko laila poe popilikia e hoouna palapala hoopii mai, me ka uwalo a noi pu mai hoi aole ka Makua i alohaia e hookaawaleia mai kana poe keiki aku ma ka uhane, e noho nui ana hoi malaila malalo o na haawina luuluu a ehaeha mokumokuahua. Ke hoopukaia aku nei ka lakou palapala uwalo i ka Papa Ola ma ka aoao mua o keia helu. He uku ana no paha hoi ka aeia o ka lakou noi, o ko makou ike a maa ia i nei au.

I ka wa kolera iho nei, ma ke noi a Pi Ki Keoni, Wile Holo a me Hanale Walakahauki, ua paniia kela auwai kahiko e moe ana ma ke kua iho o ko lakou mau apana pa-hale. Ae, he auwai kahiko loa kela mai uka loa mai o kahawai ma Waipiula a puka i kai nei o kahawai ma Peleula. Ke oni nei na poe e ae i kuleana i ka wai o kela auwai e wehe hou ia, a ke noi nei no hoi o Pi Ki Keoni a me Wile Holo ma aole e wehe hou ia, no ka mea, he nui ka mai mamuli o kela auwai. E lilo aku ana ia i hana nui, a owai ana la ke lanakila, oiai, he pono kela mai kahiko loa mai.

No Maui hou mai nei no ka lono no na hana kaeku a kela manu pelehu, Makai Nui Anaru, me he ia ka hoi oia ke poo a me ka hiu o na Hono-a-Piilani. Mamuli o ka hopu ana a ka manu pelehu i kekahi mea a i ka hookolokoloia ana imua o Lunakanawai Apana Helekunihi, a no ke ku ole no i kahi o ka hewa e like me ka manao o ke kanawai, ua hookuuia ka lawehala. I keia, pii ke kai o ka leo hanuna puawi poo ulauia, me ke ku ae imua o ka Aha a olelo aku i ka lolo a me ka hupo, a he kuha aku paha hoi ka inai.

Aole ilaila i pau ai, aka, ua kaha loa aku kana mau olelo ana mawaho, aohe ka oia i hoihoiia e ke Aupuni e ku nei, no kona lolo haalele loa. O kekahi paha hoi, no kona manao kuokoa loa nona iho, aohe hana aku hoi e like me ka makemake o kela manu pikoka. Ua kulou iho ka lunakanawai oiai kela e noke ana a pau, ua eaae me ka pane ole aku; eia nae, ua kupono loa ua manu la e hoopaiia aku no ka hoowahawaha i ka aha. I hoopai ole ia nae paha hoi, no ka olelo ana mai aole loa oia e ku hou ana imua o ia aha e lawelawe hana hou ai.

Heaha ka mea i ikeia ma ia hope iho? Loaa hou he mau hihia, ua kaawale nae hoi ka Lunakanawai i kahi e aku no ia la, ua laweia na palapala hopu a imua o S. E. Kaleikau, Lunakanawai Apana o Honuaula, hoohikiia. Noho ka aha e hoolohei ua mau hihia la i kahi la ae, makemake hou ia e hoopuka i mau palapala hopu hou, ua hoi mai o Helekunihi a hiki ole ia Anaru ke alo ae. Nolaila, ua lawe hou no oia i ka hana imua o ka Helekunihi aha, a ia wa hoi ke kahu i hoomanao aku ai iaia i kana mau olelo, me ka olelo aku i ka "ai hou i ka luai, ea." He hoka a he loma wale iho no ka ia o ua pelehu la.

Oiai, aole makou he hoa'loha kalaiaina no ka lunakanawai, eia nae, ma kahi ona i pono ma ka hooko ana i kana hana, o ka makou ia e kakoo a e mahalo aku, koe aku no ua hana kue mai i ko makou manao pono. Pela me keia, aia makou me ia e kue ana i kela manu piha haakei. Nolaila, ua kaa ka aka haloulou, "e lea ai hoi kulou ana a ka lawaia," ma ko Helekunihi aoao. O ia, hoohoka mau ia aku!

Wahi a ka Rev. Kauka Hai imua o kekahi anaina halawai a na mikanele i ka po Poaono, la 2 nei: "Ua manaolana oia no keia mua aku o na Hawaii, e hiki la hoi ia lakou ke hookoe i ko lakou ola kalaiaina a e hoomauia la hoi ko lakou kulana kuokoa o keia mua aku, eia nae, ua okoa ae ka ke Akua i hooholo ai iloko o kona mana." Ea, ahuwale ka anoano piha alunu la. O ka hua ka paha hoi ia o ka noho ana ianei me ka ukuia a me ka hale noho wale, a oili okoa ka nonohua i hoopopopulu iloko a polopolona. Me he la ka hoi ua ohumu kipi pu ke Akua me lakou mikanele.

Nui launa ole mai ka pioloke iwaena o na poe Amerika, mai na poe io a me na poe ole wale, e pili ana i ke koi poho a Kapena Loke i keia Aupuni. Na ka ohua palemo alaula hoi paha kahi i hoonuinui ae aole ka o Amerika Huipuia e ike mai ana iaia ma ke ano he kanaka oia i hookupaia no ia Aupuni no ka mea, ua noho loihi loa oia ma ka aina e me ka huli hoi hou ole aku i hope. Ua oleloia o ko Kuhina Nui Olone manao ka keia.

He kuhihewa paha ko kekahi poe a pa aku hoi i kela ohua palemo, u oki oe e hauhau ana, no ka mea, ina o ka oiaio io ia, papapau lakou, aohe aa koe. Ina nae hoi pela io, auwehehene, pau o Pi Ki Keoni a me Alapaki Kauka ma i ka poino, aohe kahua Maleka e ku hou ai a hookohukohu ae. Eia nae, aohe o makou hilinai iki pela. E pono ana no ka Kapena Loke koi poho i keia Aupuni, a na Ame rika Huipuia no ia e koi mai ma o kona Ahaolelo la. Ina aku a hoea mai.

Ua hookohu kuikawa wale ia no ka o Makuna i Lunakanawai Kaapuni, pela ka lonoia, i loaa ai hoi he mea nana e hoopumehana i ka noho no kamalii. E ole nae hoi ka Aha Kaapuni, loaa kahi e hapai ai i na poe ole wale la a kiekie. He uku ana no paha hoi ko Makuna hookuu aku ke hiki mai ka wa nona e pau ai.

I inoa Hawaii no ke Kula Kiekie, o ko ka ohua palemo liula makemake nui ia. I aha ai la? E hewa iho no hoi o Keoua, a i ole ia, Kaakopua, Keelikolani, Pauahi, a pela aku. A i ole no hoi ia, ua hiki iho la no pela.

Ma ka Auseteralia o ka Poalima iho e hoea mai ai ka Bihopa o Panopoli sa, ka Rev. Makua Silivetero a me na poe kokua hou.

Na E. Wudehau se, hope o Misasa Vitoria Wada, i noi a ua ae no hoi ka Papa Ola e pau ke kapu a e lawaiaia o kai o Kalia a hiki i ka pa pohaku o kai o Kakaako. Nolaila, ua noa o laila, a koe no ke awa nei a ka Lae o Ahua.