Ka Makaainana, Volume IV, Number 22, 25 November 1895 — Page 4

4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, NOVEMABA 25, 1895.

KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE. W. H. KAPU,

Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi noho, ma Honolulu.

F. J. TESTA (Hoke),
Puuku.

Me ka puuku wale no hookaa dala ana, aole i kahi mea e ae.
                KEENA: Helu 327, Alanui Moi, ma

Waialeale, kokoke i Aanui Konia.

UKU O KA NUPEPA.

No Hookahi Kope - - $ .10
No Hookahi Malama - .25
No Ekolu Malama - - .50
No Eono Malama - - 1.00

POAKAHI, NOVEMABA 25, 1895.

E HEWA ole no hoi i ka lahui ke hoomanao ae no ko kakou La Kuokoa kahiko i kinai hilahila ole ia e lakou nei ma ae. No kakou no ia la a o kakou no ka i pono e hoomanao ae me ka hauoli akahele ana.

AIA a komo ole ae ke aloha iloko o mea ma ae, alaila, ike a ike ole paha hoi lakou i ka hilahila i ke kia hoomanao o Kamehameha I, ka mea nana kela huikala kaulana iloko o ka wa naaupo, i ke ku ae makai o Iolani Hale a ma ke alo iho hoi o Aliiolani Hale, me ke noi mumule aku o kona waha me ka hamama o ka lima akau imua. Oia, e aloha !

MAKEHEWA ka olelo iho o kahi poe ake heluhelu nupepa he hopohopo i ka uku mua, o make koke no ka nupepa. Kokoke e piha na makahiki elua o ke ku ana o KA MAKAAINANA nei, i ka wa pilikia loa o ka aina nei, aole nae i make. Mai hoopoina iki i ka makou i hoike aku ai ma ka helu i hala, e hooko pololei ia aku ana ia i nei makahiki ae, e like no hoi me ka hoolaha e puka aku nei ma kahi wahi okoa ae o keia helu.

PAEWA ka hoike o na "Mea Pili Kaulana" o ka Kamaki buke, ma ka olelo ana "Mamalahoa Kanawai." Aole ia o ka pololei, aka, o "Mamalahoe Kanawai," e like me ka makou e hoopololei aku nei ma kahi okoa ae o keia helu, oiai, o na olelo maoli no ia a Kamehameha i hoopuka ai. Ma na huahelu makahiki no hoi kekahi mau paewa o ua buke nei, e hoike mai ana aole i akahele loa ka mea hooponopono ma kana hana. Aka, ma ke ano nui ae nae hoi o ia mahele o ka buke, a me ka mahele "Lapaau," he maikai a he pomaikai nui hoi keia i loaa i ka lahui, a ua waiwai hoi ka buke e komo a e malamaia iwaena o na oiwi a pau.

KA WA NO KE ALOHA.

Ke hoonaulu aku nei no makou aohe wa e aku i kupono ai no ka hoike ae i ke aloha mamua ae o ka wa e aneane e hoea mai i ka Poaha iho, ka La Kuokoa kahiko o Hawaii nei, ka La Hoomaikai Akua hou hoi o Hawaii nei ma ke ano hoopili Amerika. E hoomanaoia eia no kela poe noho inea kakaikahi i koe ke paa nei, a o ko lakou hemo ae hoi ka mea nui a ka kou e ake aku nei e ike. Ma ka aoao hoi o ka Mana Hooko, wahi a ko makou hoomaopopoia mai, ua makemake lakou e hookuu, aka, he mana okoa ae no hoi kahi i kuleana e noonoo no ia mea, o ia Ahakuka Malu; a ina hoi ua ikaika lea io hoi ka manao hookuu iwaena o kakou, alaila, ma ka palapala hoopii e maopopo ai a e loaa ai hoi he kahua hana no ka Mana Hooko e hooikaika ai, i ano like no hoi me ka makou i hoaiai aku ai ma ka helu i hala.
                Iloko nae hoi o na la i hala iho la, ua ikaika loa ae keia manao hookuu iwaena o kekahi poe o ko ke Aupuni aoao. Ua kakauinoa nui ia ae na palapala hoopii huikala i keia mau la iho la e na poe o na anaina like ole, no ke ake no hoi e hookuuia mai kela poe, oiai, ua manaoia ua lawa ka hoopai i loaa ia lakou. Pela no hoi me ka Ligi Amerika, ma ka halawai ana o ka po Poaha iho la, ua hooholo lokahi ia he olelo hooholo e noi ana i ka Mana Hooko e hoike e i ke aloha i kela poe a e hookuu mai mawaho nei o na paia pohaku paa. A i kahi wa hoi o keia la e halawai ai ka Ahakuka Malu no ka noonoo ana i keia kumuhana.
                Nolaila, ina kakou e hoomaopopo lea iho ana, eia na hana o na ano a pau ke lawelaweia nei no keia manao hookahi, o ka hookuuia mai o ko kakou mau hoa noho hoomanawanui e auamo i na inea. Me he la ka hoi, e like no me ko kakou kinai ana i na manao pili kalaiaina i ka wa iho nei o ke kolera e holapu ana, pela no ka hoi ia e hanaia nei i keia wa. Ua kakauinoaia na palapala hoopii e na poe o ka poai hemolele o na mikanele, na poe kalepa alakai, a pela aku. Aka, iloko hoi o keia mau hana ana, ua puoho ae nei he leo kue mai waena ae o ka poai o na mikanele, maloko o ka nupepa Pi Ki Adava taisa, ka hoa kaunu hoi o ke Kuokoa, aole ka e pono e hookuuia kela poe aia a loaa kahi mea a lakou e kaunui nei mai ko ka lahui aoao aku, alaila, ia wa, a ia wa wale no auanei, e aeia aku ai ka hemo mai o na ipuka no kela poe. Ke ino no hoi! Ua hoomaopopoia mai nae hoi ia makou na kela poohina naau paakiki, kekahi o na ewe i hanauia maanei a i hoino iho no hoi i kona punana i hanaiia ai, ka mea nona ua manao nonoi hua la o ke ano uahoa.
                O ka manao paha a kela opukeemoa i makemake ai, ma ke koho aku, o ko ka lahui lawe ae paha hoi i ka hoohiki i mea e ko ai o ko lakou mau iini palaualelo. Ina o ka manao io ia a ia poohina i makemake ai, e loaa ana no ia, ula! O keahi no anei hoi ka lakou manao i makemake ai? Ua makemake ka paha hoi kela poai e piepiele i ke kumu e hemo ai ua pio. Ma ko makou aoao hoi, aole loa e loaa ana, oiai, aole no ka lahui i hoopaa i kela poe. Eia nae hoi, aole makou i hilinai aku no ka hemo mai o na hoa noho inea mamuli o na manao moowini o kela ano, aka, aia ko makou hilinai ana i na manao akea a laula o na poe noonoo maikai a pau.
                Nolaila no hoi, aohe waiwai o ka nana ana aku i ka keia poe moowini, aka, o ka na poe manao aloha ka kakou e nana aku. Ua manaolana makou, a pela mai ana no paha ka lahui, aole keia pule e hala ana, e pau mai ana kela poe i ka hookuuia. O ke aloha oiaio ka makou e kaunui aku nei, aole hoi o ka manao anai pu i ka paia o na poe moowini. Pela hoi KA MAKAAINANA nei e hoike ae ai i ka manaolana----mamua ae o ka napoo ana o ka la i ka Poaha iho, e hemo mai ana kela poe pio kalaiaina, o lakou no a pau ko makou iini, me ke koe ole aku hoi o kahi mea hookahi. O ia, uilaniia ae ka manao aloha e like la hoi me ko Kamehameha I. aloha ana i kela poe i uhau ai i kona poo me ka hoe. E Kole, o kou wa keia e kaulana ai, a pela pu no auanei hoi me na poe mahope ou.

"MAMALAHOE KANAWAI."

O keia ae la na huaolelo mua o ke kanawai mua loa i kukalaia ai ma na kaiaulu o Hawaii nei, a ua mau mai ia mau olelo i hoopukaia e kekahi mea waha mana a hiki i ko kakou wa nei. Eia iho ka hoopau pono loa ana aku o ua kukala kanawai la.
                "MAMALAHOE KANAWAI --- E hele ka elemakule a moe i ke ala; e hele ka luahine a moe i ke ala; e hele ke keiki a moe i ke ala."
                Ua hoopukaia keia kukala kanawai mua loa e Paiea (Kamehameha I.) mahope iho o ka hiliia ana o kona poo e kekahi poe lawaia ma kekahi wahi aekai ma Puna, Hawaii, mamuli o ke kuhihewa ana iaia he mea okoa. I ka pa ana o kona poo i ka mamala o ka hoe, ua nee aku la ka holo i ua poe la, he elima lakou a o ka wa ia o Paiea i ea ae ai, lalau iho la he pohaku a hoomaka aku la e alualu, aka, paa e kekahi wawae ona iloko o kekahi alua pohaku, a ua hoopokole koke ia kona alualu ana aku. O ka pohaku i kona lima, ua hemo aku ia, a aohe no ka hoi he wa a loaa aku. A na keia ko ole ana o kona manao i kono aku iaia e kukala ae i kela mau olelo mana a kaulana ma ko kakou moolelo. E ikeia no kahi i paa ai o ka wawae o Paiea a hiki i keia la.
                Ma keia wahi hoi, ke lawe mai nei makou i ka mea i hoikeia ma na aoao 94 me 95 o "Ka Buke Lapaau me na Mea Pili Kaulana" a Kamaki i hoopuka koke iho nei.
                "Mahope koke iho o keia kaua ana (Kepuwahaulaula), ua laweia mai imua o Kamehameha e na aliikoa, na kanaka lawaia o Puna i hili ai i kona poo me ka hoe makai o na kapakai he mau makahiki i hala ae. Ua hoikeia ae la kela hana hilahila ole a lakou imua o Kamehameha he alo a he alo, o ia ka kona mau aliikoa i koi aku ai iaia, e pepehiia kela poe kanaka lawaia ma ka nou i ka pohaku a hiki i ko lakou make ana.
                "O ka puuwai aloha kanaka iloko o Kamehameha oia kana i hoopuka aku ai no ka manawa mua loa i ka huikala kaulana me keia mau olelo:
                " 'Mamalahoe Kanawai: He poe pio oukou no ke kaua, aka, ke huikala ia nei oukou me ka oukou hili naaupo ana i ko'u poo----pakele au a mai poino.'
                "Ma keia wahi, e ka mea heluhelu, e ike ai oe,----o ke aloha kanaka ka laau lapaau i huikalaia ai kela poe kipi o Puna e Kamehameha, me ka ana ole i na koi pepehi a kona mau aliikoa. He hoohalike kupono keia no Peresidena Dole o ka Repubalika, aole oia me kona Mana Hooko i kokoke aku i ka akahi hapa-haneri o ke Kanawai Mamalahoe, no na pio Hawaii o ke kaua kuloko o Ianuari 17, 1895, e hoopaa mau ia nei me ka lokahi o ka lahui no ka hookuu ia lakou. He au kela no ka naaupo i hookuu lanakila ia e Kamehameha, a he au keia o ka malamalama me ka naauao, aole nae he huikala a Dole i pahola mai i na pio Hawaii no ke kaulana o kona inoa a me kona Aupuni."
                Ua like ole ka makou hoakaka pili moolelo kaulana me ka Kamaki, aka, o ke ano nui o kana hoakaka no ko Kamehameha huikala ana i kela poe i hoeha ai iaia, o ka makou ia i makemake ai e hoaiai akea ae no nei wa, i ikeia ai hoi ke aloha kanaka io iloko o lakou nei ma ae.
                Eia ke hanaia nei iluna o Puowaina, kela puu pii koiuiu i ka lewa, he luawai hookio hou no ke Aupuni, a e pau ana paha ka hana mamua o Ianuari.