Ka Makaainana, Volume IV, Number 22, 25 November 1895 — MOEUHANE PAHAOHAO. Na Wehewehe Kuliu a ko Makou Kilokilo. [ARTICLE]

MOEUHANE PAHAOHAO.

Na Wehewehe Kuliu a ko Makou Kilokilo.

[Hoopau ana,] -€i/ka Pake me ka hae haeki.* eka lenalena i komo ma ka poueae a kā haole i lawe mai ai mai luna mai o ka moku, he hoike paha no ko ka Pake iilo aua 1 lawehala ua ka h u .ole. iuimuli o k<» k-i P-ke huna aua i ka hiie, aua pii k& UnnUeaa o ixa haaa iluuu o Fv,k<3 la. Nolaila, owai la nei Pa-e i ha n a i km u h ina■ek a <- ka m-e. k a maua) e nalo afw. ? A owai la na hoa eaeo ua P*ke la ? Heaha la ka hewa * a keia Pake i hana ai a ' ma- ? Nola.ila,-o ka Pake, owai i- ? 0 k< h:iole, ow.-u ia ? 0 k•. J a'na, o k*. Pakv, o Phkeuui, P:«ke kiu-lana, a haku ia eu» ho h.iku ma .11 tiluua o ua P.-.ke e ;.e e h:-na \ i kana h ua i kauoha akn -v e hena. 0 h <> hi : '-e kiekie, o ln .lt- '» K.-,'.iki m>L } nana e iL»ii m.ii t;a i .10 me:'. i hanaia A i'ia :'.e uo'.ke W i a Pake n:e kn l'a i kir*". i:v mu ka poaeae i- • k' e 'i; laoii '■ '• ; - ,5> - r,fl .L 1; l < \ vo mai fi, aiaii > -■ 'o<' kahi i>p bu'i i; • v s oa, i> ' iua'i hal'i ir. - v. No ka ,ke >.: t n ii. Kakiu.' , Makale, a A': - :.ki, e kuku »na iwueaa 0 - ka lehiilehu u»e na helelu-lena makau ol<?. He mea pono e imiia ke ano 0 ko ■ lakou mau inoa i inea e ak-rka ai ka ban& i. mii o iakou iho, a o-ia keui: Kakina.— keia- i ane--Bne e lilo 1 kakini, ma e kapaeia ana'kahi V mahope ā pani i f ? malaila. Jna oka h'aina keia 0 ko Kak'na inoa he kakiui, ala ila, he hoike ana mai ia. no ke kamea ole o ka wawae, 'ā he b< le , Walw ak uka hope. Heaha 1 a auanei ke ku!;nu e hele wale ai? Malia he hummanu. A ina e ■ kapaeia o Ka, e koe rho a;;a 0 kiaa, «laila, ua piH ia 1 „ka. hana. liewa pu ana me he kina ia, ahe kiuH'uua'u. Ē like me ke feanaka ala«la e hele aoa i ke alauui, he kina kona: a pela hoi i ka wahine puho, he kma kona he puho; a pela akn. Nolaila, o Kakiaa ko po, o Loio ko ke ao, a ua kiua oii» i ke t». 0 ka hoike a ka moe no' Kr.kiua, aole paha 0 ia ke kaoaa o ki manao, iio Kahi mea e ae p-iha ke khoiu.; ma p.-ha iweena oka huina loio, aka, ua hoike mai ko Kakina inna i mea huii aku ika pohiliihi okn «uoe. Aka, ke ku iua ; nei ka hoaheuo a ke kahi ni, M A k-i Lie o Kakau, pau kn pi ni a Kak;n^^. ,, Ina "30 pela, a'ailn. aohe pono i koe 'o lakou. U K' ;.i t i, oia no 012 pOe Oil»' n Mak !i1 — 11» m,;'> pnno ke imiia \ . o , \ :una i \ \koia ur. u.. a •• 'keia.

lu; makn le k;i i'a i liooko:noia iloko o ke kiiii, he i'a mo'a. a ua make no hoi. lua oke ano ia o ko Makale inea he maka !© i hookomoia iloko o ke kini, alaila, & loaa aua ka haina e Hke me keia malalo iho, penei: 0 k:i makn-le, o Fronk G>>dfrey no ia; oke kini, o ke eke ia; oka ino'a ao« r t ok« maka-le, oketu n me ki hulumauu. O Mukale, he Kokua Lunakanawai Kjeki-; oi-i, ua mase. N.>laila, o Mukwle Lunakaaawai K'wkie ko 1 no, oliuia.ko.il &weĀ hei; k ke ad i kome; pu ma ka liiuno ta uun. V:e kei'ena aua, a olelo ;nifv ? He lunakauawi ua v\ake i uf j i ha'aa. Alapaki.—He me& pono ke i:n"iia ke jo o keia inoa. He eiua no ano, he pohaku. f he U"U *n rpa ako me ka pMahe liilīi i, o 'a No!aila, o ';:i ■ pōhaku nemooemo ;i; e ki\ pMki. he h'-ipai ana ae '«i i k.. hi kf.n«kft i muuaoia a

ih* il'-iui 0 ka honua. A • ole. he aua aku i knhi -n\- >r e kr; le;>«» hrhef pa aku ~iC ka )»?-ki ae o ka lepo o a : ; . h-.i.k:-e k\ iiim i iHiUin. l:.x. j ko aii.i ia o kei/i inoa, . .. n , 'iv i.. !!i( L ? t.\ ) ;ioui , i nn4 ;:i,' <» ke ki o 1» <; J\] \ ' o!e,-( 5 h iukae ana •:. •; olt. *. i > hua kd »-1«, ua , t ia< Ui\-' o n-i da!a e hko -:>• < t ' 3*> 1 ■ o K;«u-iean, a ua' - kh a ia paki -i kahi wa he p'.ha':u j»-'peh:kanaka. A ina •jp k ihi iiiio oko Alap «ki in'.a !)»' pohaku pepehi kauako, he paki hku i ka pohaku i kahi kaniika e aku, paki aku, paki ra&i } uou aku a nou uiai i 11 a &la uemouemo, alaila, ua like ia uaoa me ke ki pu aku a£i pu mai. Alaila, he h&ua hakaka me ke kaua ke auo oka inoa Alapaki ke hoea mai aua 0 Alapaki, oia ka Luuakanawai Kiekie ia, malia 0 ka haua a kekahi luuakanawai e haaa uiai aua, he hana kana o ke oolea me ka paakiki me he pohaku la, a o kan. olelo hooholo e hoopuk'i !D:>i aua, aia ia maluua o ku >l ts-lapaH o Kaueleau." Aka hoi, iua e like me ka olelo, <£ hele 'kh Nvai,'ht-l v ka a-ia," alaila, he kipe a: » ia, a i ole, he uku ana aku p t Inā i pakiia mai ka lae i na poliaku hiki ole ke hapai ae, es, he mea luuluu loa i&. Pau ke aho f uiLi ka hanu, pau pulu. uohe ibu kann. A ina no

ka ina o ka iuoa o Alapaki, oia 0 K uaila, ine he la o ke« kahi :.t u kauKa pu kahi ma keia h nr pili ia Godefere, a ( wa: la m mau kauka ? Na ke r 1 o k.i manawa 0 hoikv r.e, Xo!aili>, ma ka hoouiaopopo , :a i not ,h ;i.e, U» ike.ia ; ei ui: p i h-ua, kokua, luwt -.wt, eUlo, a Kuhikuhi pahii, ? 'a n > ui nw«waeaa. r le-ihi o n 1 k"'-» w -i, Uūo. Ki.uka, a pela ;. l -j . A x. . v w ,r, 1 a 1 f; oe 1 a f

kiuo a me kolakou.mau inoa, a ; i ole pela, alaila, 0 ko lakou mau hope paha, a pela aku. 0 keia poa ae la i hoikeia na mo.a iloko oka moe, a e kuku ana iyraena o ka lehulehu \ae na helehēlena makau ole, me he la oia ka huina o kekahi poe i koino pu e hana a kokua a lawelawe pu. O ka helehelena makau ole, o ia no ka heiehelena n>akau a hopohopo ma ka hoomaopopo^aku. O ka wahineka Wi ilima iluua o ke poo ? he hoike paha ia ao kekahi poino mohin» oku wh h; ne, a i ole ? o k-a leh nleh u paha. A iaa oka hoike •» ka lei ilima he ]iofliloaa no ka Uuiu- - kila mai kekp.lii lioc»a kamahao mai, ka nana e hapai ae a kaū iho o ka wahine, 0 īa iho la, e like me kn moi- n na wahiue ia 0 H»pni. Ua pHi laula no nae ka inoa 110 kekahi mau ano e ae. E like me ka hapai mai o ke kuko a hanau mai ka he wa a hahai ui 1 i | ka make. | 0 ka lei ilima, he lei ia i anoi I uui īa e ka po« puūi lei. a ua kupaia ka ilima o "ka pua o kan.'.ka īnaikai " Nolail l, ma ka hoomaop' 00 aua uo keia lei, ua loaa k.ni'.-, 'ha.n;. he uih'.ni uo ka m-uiao me kū hauoii a 0 ka ho|>e o ia, o ka naue holoholo. Nolaila, 'ia uoi»<e mai ka lei i ka haua a ka manao he hanoli, a 0 ia hauoii o <a mt a e lei ana i ka lei, iie hoike ia 110 ka Liiiakila A malia, he lanekil.i uui a hoea m u. A ina no hoi ka lei ilima a he hoike 110 kekahi pulima weliweli 0 kaua haua e hoea mai eoa, alaila, pau pulu aohe lau kanu. A ina hoi he hoike 0 lei iiima (elima), uo elima pule, elima auahulu, elima malama paha, alaila, aia paha īloko o īa

mau manawa e ikeia ai na hana ano 6 e hoea mai ana N laila, nauaia aku! .. 0 iliuaa, a i ole., o elima, o ia na la o LaauKakani, Līuuikuiua, Laaupau, Olekukahi a me 'Ole kulua iloko o ehuia pule, eliina anahulu a me ehuaa mahiha e naoa ai i na īaea e hoea mai. Pono <r! po uo!! Kg u& e l .i a u n! I A he mau la paha ia uo puiwa e naaa eku ai. He piqloke nui niai o ao. ' Ka ike aua i ke Keikialii Kalannuiaole a r.'e ka Mqiwahiue Lihuoknh>ui e kulou ana. He mea pono ke niiiaia| ka hana a ua) o ,keia maii iuoa. I Kalauianaole,—Ke hoike, mai nei keia inoa i ko ke alii ana ole, a pau ole o kaua v hooliuue aua, aia no a ko koua uiakemake, alaila oU ana. lua o ke ano ia o keiu iiß\a aua :uui> lt?au uua kona i ha» iua, he aua ok* uia ke koi |aua, he aua o.e tnu ka hakakū, o; ka hopena wak* uo e ikeia ai ke; ana ana % aia wJo u hookoīa, | Nolaila, o oa poo noho Dti laa.uiui > ie l^u

iho la na alii, « me na keikiahi, ao ko lakou uiakamake a pau eia no ia ke-koi nei,aia a hookoia, alaila, pau. Ā ina e laweia mai ka inoa Kuhio no ka makaikai ana akuji ka -lakou e hai mai no auanei ia iuoa, ke hio nei .ka pono mai ia lakou aku, a ua kulike ia rae ke kulou ana o ka makuahiue me ke keiki. Liliu.—He mea pono ke huliia ke ano oia inoa. Ke hoik« nei keia inoa i ka li'u, he miko i A ke nanaia ka hana «. ka paakai, e hoea īeai aaa knna rae kn. monkaka. Aole ka paakai no ke kapi ana i ua mea pilau, aka, no r»a mea maik&i no ia. 0 ka paakai, he hana kana no ke pale aua aku i ke komo ana tnai o ka uiea hooulu pilyu. 0 na hana pilau a pau, aole i makemake ka li'u ia 1 >kou Ama kekahi auo hoi, o ke kapi anu i ka paakai, he hoopai ia lua oke ano iho la ia o ko Liliuokalani inoa, alaila, ua hoike mai keia inoa i ke kau ana aku oka hoopai maluna o na poe haua hewa a pau Nolaiia, ma ke koho ana aku iko Liliuokalani inoa, be mea maopopo he lunakanawai oia e kau aua ī ka hoopai, 0 ke kulou ana o ke Keikiahi Kalanianaole a me Liliuokalaui, he ek'oiu me.a like ia: 1, kā hoihoi ole; 2, ka manao kau3, ka uoonoo pono. 0 keia mau mahele ekoiu o ketuiou, ina he k|iiloii an« ko ka po, he ala ana ee ia o ka manao lana ame ku hauoli. Oia paha k > ka manawa e hiki mai ana. O ka Kiilau hoakaka ana te ld keia ma ke ano oia paha, aole paha. E pono no kekanalna iho, ea ! Na la i manaoia ai o ka lei ilima: No ku malama o NoYemaba 4 Laaukukahi, Poalua, !a 5; Laaukulua, Poakolu, la 6; Laaupau, Poaha, la 7; Olekukahi, Poalima, laS: Olekuiua, Poaono, la 9. No kn malama o D€kemaha, Laaukukahi, Poakolu, la 4; Laaukulua, Poaha, la 5; Laaukukolu, Poaiima»la 6; Olekukahi» Poaono, la 7; Olekulu?, La Pule, la S. Ua mauaoia keia mau la i lioikeia ae la maluua» ke inau la nana mau aku ia i kela a me keia malama no na mea i hoakakaia o ka meeuhane a Samu©la Kaniookalaui, a liiki ika piha ana o 4 e nana ai. Kilokilo Dimkrata.