Ka Makaainana, Volume IV, Number 27, 30 December 1895 — Page 2
2 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, DEKEMABA 30, 1895.
NA PALAPALA
[Aole maluna iho o makou ke koikoi o na hala a me na hewa no na manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka aia no maluna iho o na poe na lakou i kakau mai.]
-
Ua Kapaeia ka Oiaio.
(Hoomauia.)
E nana ae maluna o Kamohoalii, ka mea i hanau mahope iho o Kane, a o Makalii, Kuhailo, a me na poe a pau o kona papa, ua hanau lakou mamua a mahope o Kane, ka mea mana loa, o ia paha o Kumulipo (k) a me Waiolola (k) a me Waiololi (w) ma ka moolelo Hawaii; o Adamu me Eva ma ka moolelo Hebera. O Papa a me Haumea (w), o laua ma ka moolelo Hawaii, a ma o Kumulipo i puka mai ai ke kuauhau o na alii a hiki ia Liliuokalani. Mai ia Papa mai a hiki ia Liliuokalani, he 75 ia hanauna. O kela poe i oleloia ae la maluna o lakou ka makamua o na poe i hanau mai mai ka puhaka mai o Kaneluhonua a me Hinaanaia. O keia Hinaanaia, o ia no o Haumea, o Papa, Hinamaouluae, Huhune, Hinaiakamalama, Hikawaopuaiane, aohe he wahine e aku.
Mai loko mai o Kumulipo a me Paele i hoohanauia mai ai na mea o loko o ke kai, na mea ola kupu, e laa ka limu, na pupu, na ole, na pupu makaloa, na pupu kiokio, na pupu huluhulu, na ano pupu a pau o ke kai a me na pupukanioe. O na mea ola a me na mea kino uhane, ua hanauia a mai lakou e Wiololi a me Waiolola, kekahi o na mea i puka mai mai loko mai o Kaneluhonua a me Hinaanaia.
I ka hiku o na hanauna o Hanaanaia, oia o Haumea, o Kane ka mea kaulana no kona mana, no ka mea, oia ka mea i hanau ma ka manawa o Haumea, kona makuahine. No kona hanau ana pela, hoonoho ae la kona makuahine iaia i haku maluna o na keiki a pau i puka aku mai kona puhaka, me ke kauoha pu aku i kana mau keiki e hoomana iaia. Pela i lilo ai o Kane i poo no kona mau hoahanau a pau, na keiki hoi a kona makuahine. Lokahi ae la lakou a pau mahope ona a hoolohe aku la i kana mau olelo, a kau ae la i mau kanawai no ka hana ana i na mea a pau e pili ana i ka hanaia ana o ka lani a me ka honua. Ia la, i ka la o Kane i hanau ai, hooholo like ae la na aumakua a me na malele a pau, na noe i puka mai ka puhaka mai o Haumea, a me ko lakou mau makua pu, i keia mau leo pule koihonua:
"O Kane ke alii o ka mana,
O Kane ke alii o ka ike,
O Kane ke alii o ke ola,
O Kane ke alii hana nui."
I ko Kane puka ana aku mai ke poo aku o kona makuahine, mahae ae la oia a lilo i ekolu kino okoa, oia o Kanekamoalii, Kanekanaloa, me Lonoikaoualii. A mamao iki aku, alaila, mahae hou aku la oia i ehiku kino okoa, oia o Kanehekili, Kanepaina, Kaneikawaiola, Kanekauwila, Kaneopua, Kanekii, a me Kanelele. A kaawale iki aku, mahae hou ae la a loaa o Kaneikapualena, Kaneikokala, Kanehunamoku, Kaneiahuea, Kanepupule, Kaneulala, Kanemoe lepo. Pela i mahele mau ia ai kona kino a hiki i ka nui loa ana, a hiki ole ke helu aku. I mai ka Baibala Hemolele, "E like auanei kau mau mamo me na hoku o ka lani a me na one o ke kai, aole e pau i ka heluia"
O ka hoailona o ka la o Kane i hanauia, aole e hiki mnua ka Hokuloa, nolaila i oleloia ai e na poe kahiko, he poo-kapu ko Kane, a pela no i keia wa, aole e kau ia e ka hoku, aole he puwai, aole he papa heana, he la kapu loa, o ia ka la e mohai ai ka oihana kahuna i ka mohai i ke Akua, iloko o ka heiau maluna o ke anuu ka lele, a me ka luapau.
(Aole i pau)
-
Mamalahoe Kanawai
[Hoopau ana.]
I keia wa, akahi no a kukala maoli ia keia "Kanawai Mamalahoe," aole mamua aku, a o ia ke kumu i huhu loa ai ua alii e ae ia Paiea, no kona ae ana e ola ka mea nana i hahau kona poo i ka hoe, aka, aole e hiki ke pane aku. I kela wa nae, ua ninau hou aku la o Paiea, "He ikaika no nae paha oukou i ka auamo?" "Ae," wahi a Kainiki. "Aia ka halepapaa, a e hele oukou ilaila a e ohi i na mea a pau a oukou i makemake ai. O ke kanaka ikaika o oukou, nui no kana, o ke kanaka ikaika ole, uuku no kana."
Iloko o ia wa ua hoounaia aku la ka ai puupuu e hele e wehe i kekahi halepapaa, a o lakou nei pu kekahi. I ka hemo ana o ka hale hoahu waiwai, ua lawe ae la kela a me keia o lakou e like me kona makemake A no Kainiki hoi, aohe ana hooponopono, o ka piha o ka haawe, o ia kana mea nana Lawe aku ana a waiho i Hinaauauwai, kii mai ana, a pela aku.
Mamuli o keia hana a Kainiki, ke hele aku la ka halepapaa e opaha. No ia mea, ua hoikeia aku la ka lohe ia Paiea, a o ia kana i kauoha aku ai e laweia mai ua poe la imua ona. Ia hiki nui ana mai imua o Paiea, ninau koke aku la oia: "Owai o oukou ka mea lawe, a kii hou mai no, a aneane e pau ka waiwai o loko o kekahi halepapaa?" "O Kainiki," wahi no ana i pane aku ai. "Heaha ke kumu o kou hana ana pela?" i ninau hou aku ai o Paiea. "O ka olelo a ke alii, o ke kanaka ikaika o makou, nui no kana, a o ia ka'u i hana ai, oiai, aole i pau ko'u ikaika." Mamuli o keia mau olelo a Kainiki, ua a pono aku la o Paiea me ka olelo pu aku, - Ua pololei oe, a ke haawi aku nei au i elua mau halepapaa hou no oukou. A ina he mau kanaka ko oukou, e kii aku ia lakou e hele mai e ohi i ka waiwai a oukou i huli ai me ka hoe."
He mea oiaio, ua hoi aku la lakou nei me ka waiwai no kai o Kainehe, a kala aku ia i na kanaka a pau o Waiakea, Waihonu, Puuokaiehu, Ninakapea, Kawili, Ohele, Kalauokukui, Na kapaa, Hanakahi, Kialoa, Kaiholena, e kii i ka waiwai iloko o na halepapaa o Paiea. O ke kane, wahine, a me ke keiki, koe aku ke kulipee a me ke keiki iluna ke alo, aohe make i koe. Eia la, ua kau kanawai he "Mamalahoe," he pili kapu ia no Paiea.
Mamuli o keia kuahaua a lakou nei, ua ikeia ua uhi paa ia ke one mai Ohele aku a hiki i Kaipalaoa, i ka ua mea o ka nui o na kanaka e kii ana i ka waiwai a Kainiki i huli ai me kona manao koa o ka wiwo ole.
O keia ae la ka moolelo pololei e pili ana i ke kanawai "Mamalahoe" i loaa i ka mea kakau, mai ia Kuawalawala mai, ko'u kupunakane ponoi. He koa oia, kakaolelo, he kilo, kuhikuhipuuone, a he kahuna kalai wai, a nana ponoi no i kalai kela hoe mai loko mai o ka ohia o Makaulele, i Puna, ma kahi e kokoke ana me Waipahoeho, a aia no ke ulu la na keiki a keia ohia a hiki i keia la. A o ke kahi o ua mamo a Kuawalawala, eia no lakou ke ola nei.
O ke koena aku o keia, me a'u no ia, a ina he manao pane ko kekahi no keia mau hoakaka, ua makaukau au e pale aku. Oiai hoi, ua makemake au e ao pono ia ka hanauna hou i ka moolelo o ko lakou aina makuahine, i ole ai hoi e olo hewa.
PAUMAKUA.
Kona, Oahu
Kaulua Po i o Hoku.
-
Ma Wainiha, Dekemaba 1, ua make iho la o Mrs. Puakalehua, i ke 63 o kona mau makahiki. Hanauia ia ma Lumahai i ka 1832, na Kaulu (k) a me Hilahila (w).
-
C.E Williams me Keiki.
Ed. A. Williams, Luna Nui
Helu 611, Alanui Moi, ma Ewa iho o ka Pa o Aigupita.
-
He mau mea kuai lako hale o na ano a pau loa.
-
He mau mea Hana Pahu Kupapau a Hooponopono Hoolewa.
-
E hoolakoia no na Kaa Kupapau, na Kaapio a me na Kaa-ohana.
Ina no e ninau ia laua, e loaa no na Pohaku Kia Hoomanao no na He Kupapau.
-
O ka Ialoa kekahi hana hiki loa ia laua, aia ia malalo oka lawelawe ponoi ana a Ed. A Williams, F.D., he mea i puka pono mai ka Kalaka Kula o ka Ialoa Maikai ana iloko o Mei, 1894.
-NA TELEPONA-
Keena, Helu 179 - Kauhale a me Kahea Po,
Helu 815.
nov 2-mp.
Ma ke Kauoha
-
HOOLAHA WAI.
I kulike ai me ka Pauku 1, o ka Mokuna XXVI. o na Kanawai o 1886:
O na poe a pau loa e paa ana i na pono wa a e uku ana paha hoi i na uku wai, ke hoikeia aku nei ka lohe ma keia ua kupono a e ukuia hoi na uku wai no ka manawa e pau ana i Iune 30, 1896, ma ke keena o ko Honolulu Oihana Wai ma ka la 1 o Ianuari, 1896.
O na uku wai e koe ana i uku ole ia no umikumamalima la mahope iho o ke kupono ana e ukuia, e hookauia aku no he uku kaulele o 10 pa-keneta.
Aia ma ke keena o ka Oihana Wai ma Kapuaiwa Hale e ukuia ai na uku wai.
ANDREW BROWN,
Luna Nui o ko Honolulu Oihana Wai.
Honolulu, Dekemaba 16, 1895.
dek 16-3mnw
-
HOOLAHA.
Mamuli o ka mana i loaa i na Komisina o na Aina Aupuni malalo o ke "Kanawai Aina, 1895," ua hookohuia na poe malalo iho i mau Hope-Agena o na Aina Aupuni, e hoomaka ana ua mau hookohu la mai Novemaba 1, 1895.
Mr. Charles Williams, no ka Apana Aina Elua, Hawaii.
Mr. J. Kaelemakule, no ka Apana Aina Ekolu, Hawaii.
J.F. BROWN,
Agena o na Aina Aupuni.
Keena Aina Aupuni, Honolulu, Dekemaba 4, 1895.
dek 16-3mnw
-
MAU RULA NO KA PAPA OLA.
-
E Pili ana i ka Lawaia a me ke Kuai
ana o ka I'a ma ke Kulanakauhale
o Honolulu.
PAUKU 1 - O ka lawe ana mai i ka i'a unahi, i'a-iwi a o kekahi mea e ae paha o ke kai a wai paha mai kekahi wahi, kuono a lala paha o ke Awa o honolulu, a i ole ia, mai kekahi kahawai e komo ana iloko o ke awa i oleloia a hiki a maloko mai o hookahi haneri kapuai mawaho aku o kekahi wahi e loaa ana i ke kai pii a emi paha mauka o ka aina nei mai ke awa aku i oleloia a maloko mai hoi o kekahi laina e holo ana mai ka lae ma Iwilei kokoke i ka hale pepehi puaa o ka Hui Pepehi Puaa a hiki i ke keena o ke Kahua Hoomalu, a mai laila ae a ka hoe pahu, a mai ka hoe pahu a hiki ma ka lihi iho o ka pa-pohaku komohana o ka pa-pohaku ako'ako'a e lu ai i na lepo o ke awa e omoia ana ma Kakaako, ua hookapu loa ia.
PAUKU 2 - Ua papaia ke kuai ana i ka i'a a me na mea e ae a pau o ke kai ma ka Apana o Honolulu, koe wale no ma ka Hale Makeke Hou, a ma kekahi mau wahi okoa ae e ae kuikawaia ana, kahi e hiki ai ka i'a a me na mea e ae o ke kai ke waiho akea ia no ke kuai ana malalo o ka hoomalu ana a na Luna Nana e hoonohoia ana e ka Papa Ola.
PAUKU 3 - E loaa no ia poe Luna Nana ka mana e hopu, hoahewa a hoopoino aku i kekahi i'a a mea e ae paha o ke kai e waihoia ana no kek kuai, a i ole ia, i laweia ae paha i ka makeke, e loaa ana hoi ia lakou he kumu e manaoia ai ua laweia mai kahi mai i papaia ma keia mau Rula, a i ole ia, ua kupono ole no ma ka nana ana i mea-ai.
PAUKU 4 - Ma keia, ua hoopauia na Rula o ka Papa Ola e pili ana i ka lawe ana mai a me ke kuai ana aku i ka i'a i hanaia i Novemaba 13, 1895.
Ma ke Kauoha a ka Papa Ola.
J.T. WATERHOUSE,
dek. 16-3mnw Peresidena.
Honolulu, Dekemaba 16, 1895.