Ka Makaainana, Volume IV, Number 27, 30 December 1895 — Page 4

Page PDF (895.86 KB)

4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, DEKEMABA 30, 1895.

KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.
-
W.H. KAPU,

Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi noho, ma Honolulu.
F.J. TESTA (Hoke),
Puuku.

                     KEENA. Helu 327, Alanui Moi, ma Waialeale, kokoke i Alanui Konia.

-
POAKAHI, DEKEMABA 30 1895.
-

                     O KEIA ka helu hope loa o keia makahiki 1895 o ko KA MAKAAINANA ola ana, nolaila, mamua ae hoi o kona pau ana, ke haawi e aku nei no makou i ola honua i ke ALOHA MAKAHIKI HOU, me ka manaolana hoi e mau mai ana no na kokua ana a ka lehulehu, aole nae hoi ma ke ano palanaiki, aku, a nui hewahewa a i alakai hoi no ka aina nei.

-

                     ME ka helu mua o keia makahiki 1896 ae, e panee aku ana makou i kela a me keia mea lawe he mea ano hou loa ma ko Hawaii nei moolelo, oia hoi, he Alemanaka Hawaii ma na helu malama a me na po Hawaii i kokuaia no hoi me na malama a me na la o ka heiu haole. Ke ole makou e olalau, akahi no a hoaoia e hoopuka aku i kahi alemanaka pela ke ano. Aole keia he maunu, aka, he haawi ohaoha no keia au o ke kulaia

-

                     HOIHOI ole no hoi na poe piepiele himeni o ka po, o na mele hula a me na himeni ano ole iho la ka ka mea e hoolea a e hoohauoli ai i ka po hoomanao hanau o ko kakou Kalahala a Hoola. Oia ke Akua, ka Haku, ka Moi o ka Lani, a e pono e hooleaia Oia me na mele i kupuno i Kona nani, aole hoi i na mea hewa a ino wale o keia ao. Ina no hoi paha o na mele pili hoomana, alaila, aohe olelo ana, oiai, o ia maoli no ka nani a me ka hie. E pono e laweia aku keia mau ao ana a makou a e malamaia hoi no keia mua aku, a mai no a hoao iki e hoohaahaa i ke kulana o kou Akua i hanauia ma ke kino.

-

                     OLUOLU ole iho no hoi ke Aupuni la a kala ae i na pio kalaiaina kakaikahi i koe. Aohe i hookoia ka hana o ke aloha i ka La Karisimasa nei, nolaila, aohe i loaa ka "malu ma ka honua, he aloha i kanaka" ia wa, a malia hoi o loaa ae i ka La Makahiki Hou, alaila, hookahi ka lualai, ka laulea a me ka hauoli pu ana o ia poe me ko lakou mau ohana i ka hoomaka ana o keia makahiki ae. Ua lawa no hoi paha ka hoopai, ua na no hoi paha ka inaina; a ina pela io, alaila, hookahi no hana i koe, o ka hoike ae i ke aloha a hookuu mai ia lakou a pau. Ke hilinai aku nei makou e hooloheia mai ana keia uwalo, a ke hooloheia mai hoi, a i ole no hoi, o ia ae la no, eia ka hoi ia lakou nei ma ae ka hoeuli o ka mana i nei wa.

-
PEPEHIKANAKA PAHA, EA?
-

                     Eia no paha hoi ke mau nei ka makamaka o na hana a keia Aupuni i hoao ai e hoopio ia Koolau o Kalalau, Kauai, ma ka hoouna ana i kekahi pualikoa e hopu iaia, ina e ola a make paha, a pau ai ekolu i ka make, a loaa ai hoi na moepuu i piha ai kauna o ka ka Hope Makai Nui a ua o Koolau i ki mua ai me kana ou hala ole. Mai ia wa mai a hiki i keia la, aole i hooki ke Aupuni, aka, eia no ke mau nei kela makana o $1,800 no ka loaa o kona poo me ke ola a make paha.
                     Ua hoike aku no hoi makou mamua aku nei aia ka kekahi poe haole ma Waimea i makemake e he e nui e hoao e hopu iaia. A ua hooi loa ia paha hoi keia iini iloko o ia poe mamuli ka o ka loaa ana o ke kaikuahine, a nana hoi i hoike ae ua nele ka ua "ai manu" la i ka poka. Ua lono hou ia mai no noi ua make kana keiki a ua haalele ka wahine iaia, a ua kau aku ka oia maluna o kekahi waa a haalele iho la ia Kalalau no kekahi o na mokupuni uuku malalo aku O ka oiaio o keia mau lohe, ua koe aku ia ia makou.
                     Aohe hoole ana ua nui ko Kalalau makemakeia e kekahi poe i kahua hanai holoholona, a i ole ia, i kahua mahi ko, aka, pehea hoi e hiki ai ke ole e kaawale mai o Koolau. Oiai no hoi, o kela makana a ke Aupuni ka kekahi poe e kaunui nei, he mea maopopo loa ina he oiaio ko ke poe haole hoohoa aku, e hooponopono ole aku ana lakou ma ka hoohana, oiai hoi, ua nui ka lili iloko o lakou no ka make ana o kela poe haole, a ina no e haawi pio ana o Koolau, aohe no oia e pakele ana. Ma ko makou manao koho wale, e, kaihi ae ana lakou i ka mana o ke kanawai a hooko aku e like me ko lakou makemake, o ka make ko lakou hoihoi. E haawi pio a haawi pio ole no, ua like wale no ka hopena i ko makou manao ana no ia hoakanaka, a o ka makou hoi ia e makemake ole nei e ike aku e hanaia ana. Nolaila, ke ui a ke ninau aenei hoi makou i ke Aupuni, - o ka pepehikanaka okoa anei ka mea i makemakeia? Ina pela io, o ko ka lehulehu maopopo ae ka mea pono loa. Aohe o makou kue i ko ke Aupuni hoao e hopu i na poe ma'i lepera a pau, aka, ua kokua ikaika makou a ke maopopo io mai hoi ko ke Aupuni manao, alaila, no makou iho, ua makaukau loa makou e ao aku ia Koolau e haawi pio mai. Ina e maopopo ole, aole loa makou o hana aku i ka maikai, aka, waiho malie aku no ia Koolau e hana nona iho.

-
EEU AMERIKA IA ENELANI.
-

                     He keu a ka hoohikilele launa ole mai o na lono kuwaho i loaa mai i ka Poaono nei, e like hoi me ia i ikeia iho ai ma na nupepa Amerika, no ka ulu ae o kekahi hooili kaua anui hewahewa mawaena o na Aupuni alakai elua ma ka olelo hookahi, e pili ana no kela wahi hoopaapaa palena aina omilumilu mawaena o Beritania Nui a me Venezuela. Ua ulu ae keia ano cehuehu kaua o Amerika mamuli o ka ae ole o ko Enelani Kuhina Nui e waihoia kela hana imua o kekahi aha uwao, e like me ka Amerika noi, a me ka ike a hoomaopopo ole ia mai hoi kahi o ka Amerika kahua, nolaila, eia oia ke hoopaakiki aku la i ka ikeia mai o ka Peresidena Monoro kahua alakai hana. Ma ia kahua alakai hana a Monoro, ua kukala a kuahaua ae o Amerika Huipuia nona iho, oia ke poo a me ka makua hookahi o ua aupuni a pau o ka Hapa-poepoe Komohana, a aole hoi i makemake iki i ke komo aku o kahi aupuni Europa e keakea me na hana, a hoao ae paha e kukulu i aupuni moi, a i ole ia, lawe aku paha hoi i kahi lihi aina.
                     No ko Enelani hoole ana hoi i ka Amerika koi e uwaoia, no laila, ua hoouna palapala hou ae o Peresidena Kalivilana i ka Ahaolelo i ka la 17 nei, a ma ia hoi oia i waiho pu aku ai i na kukai palapala ana, me ka hoike aku he mea pono e kakooia ke kahua alakai hans Monoro. E hoomaopopoia hoi ma keia wahi aole o Peresidena Monoro ka makua o kela kahua alakai, aole loa no hoi o Amerika, aka, o Enelani no, a o Clayton ka mea nana i hoopuka mua loa ae i na olelo o ia kahua alakai hana, a he aihemu hoi o Amerika Huipuia.) Mamuli o keia palapala a ka Peresidena, ua welawela ae la na poe puni kaua o Amerika, a hoomaka koke na aoao kalaiaina a pau e kakoo i ka Peresidena. Ua noi aku no hoi oia ma ia palapala e hoounaia ona komisina i Venezuela e ana a e hoomaopopo pono ai i ka lihi aina e hoopaapaaia nei, a ma ka la 18 ae ua hooholia he bila kanawai no ia noi a me ka hookaawaleia o $100,000 no na lilo. Iloko hoi o ka Aha Senate, i ka la 20 mai, ua hooholoia kela bila a ka Hale, me ko Senatoa Chandler waiho koke aku he bila kanawai, e hookaawale ana i $100,000,000 no ka hoomahuahua a hoopuipui ana ae hoi i na mokukaua, a pela aku.
                     Ua manao maoli no ka Peresidena aia oia ma ke alanui o ka pono ma nei hana, eia nae hoi, ua lilo nei palapala hou ana i mea pahenehene loa ia ma Enelani, a ma Europa holookoa no, a koe hookahi o Rusia, me ka oleloia o Rusia ana ko Amerika kokua, ina o kaua io ana. Ma na wahi a pau o Europa, a ma Enelani no ka oi loa aku, ua oolea ke kue o na nupepa i keia kahua o Amerika, oiai, aohe la kou i ike ia kahua alakai hana, a ua hiki ole no hoi ke hooliloia he kanawai ia i ike a i hoomaopopoia mawaena o na aupuni naauao a pau o ke ao nei. Ua kakoo mai hoi o Farani ia Enelani ma keia mea, a pela no hoi me Geremania, Sepania, Italia a me kahi mau wahi e ae, a o Farani nae hoi ke oolea loa, me ka maopopo ole nae hoi o kona kokua ae ia Enelani ke kaua io ae. Ina me Enelani hookahi wale no o Amerika Huipuia e kaua ai, akaka ole paha hoi na ai, aka ina me Europa holookoa aohe nao ai i koe i ka papaa o ka Hapa-poepoe Komohana.
                     O ka hua nae hoi i loaa mamuli o keia hooulu kaua ana i ka la ino, ua hoomaka koke mai ko Enelani poe dala nui i hoaie ai i ko Amerika poe e kauoha mai e hoounaia aku na dala gula ma kela kapa moana, a ua lilo hoi ia i mea e pioloke ai o ko Nu Ioka wahi piepiele dala (o ia o Alanui Paia - Wall St.), mamuli o ka emi iho o ka waiwai io o na bona a me na waiwai piepiele a hoopukapuka e ae. Mamuli o keia kulana kupikipikio o ke kahua dala o ka aina, ua hoouna palapala hou aku ka Peresidena i ka la 20 nei no ko ka Ahaolelo hana ae i kahi mea e hoomalielieai i keia ano pioloke, a ua makemake hoi e hanaia mamua ae o ka hoomaha kulaia ana. Ua kue nui ia keia palapala hope a ka Peresidena. Aohe i akaka loa ka hopena o keia mau hana, he kaua io aku paha, a i ole ia, he kaua ole no. O ke akenui loa hoi o na poe waiwai, o ka maluhia, aole loa hoi o ke kaua.
                     Ia kakou nae hoi e nana pono iho ai i keia mau hana, me he la he wahi hana maalea loa keia na na loea kalaiaina o na Aupuni a elua. O kahi e akaka ai ka maalea, eia o Peresidena Kalivilana ke ake nei e lilo hou i peresidena no ka wa ekolu, a mamuli o nei hana ana, ua lilo oia i keia la i kanaka nui, kaulana,