Ka Makaainana, Volume V, Number 4, 27 January 1896 — Page 5
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IANUARI 27, 1896. 5
ka oluolu, e kaa mua ke noi mai ka aoao aku o ka lahui nona ke kuleana e haawi lilo loa aku, aole loa paha hoi o na kuewa.
-
Ae, he mea oiaio no paha hoi ia, aia a na ka lahui aku ke noi e hoohuiia, alaila, maalahi ka hana, aole loa nae hoi mamua ae. Mai mua mai a hiki i keia wa, aole loa ka lahui Hawaii i ui a i noi aku paha no ia mea, he ole a he ole loa no. He kue loa kakou ia manao, a ina hoi e hoea mai ana he wa e hiki lea ai i ka lahui ke hoike aku i ko lakou manao, e ikeia no auanei ia me ka maopopo a moakaka loa, e ku ole iho ai o ka hoohewahewa ana.
-
Oiai kakou e kamailio ana no ka lahui Hawaii, o ka makou i manao ai o na poe a pau i kupono i ke koho balota no na lunamakaainana i ka Ahaolelo malalo o ke Kumukanawai o 1887. He mea maopopo loa o lakou wale no ka i kupono, aole loa o kahi poe e ae. A no ua hana pili kalaiaina hoi, o ia poe wale no ka lahuikanaka Hawaii.
-
E hewa ole no paha hoi ia kakou ke olelo, o ka hana i lawelaweia ai maanei e kekahi mea i hoaahuia me ka mana o ke Aupuni o Amerika Huipuia, he keu ia a kekahi hana hilahila ole loa, i hiki loa ole ai hoi ia kakou a pau ke hoopoina ae. Nolaila, o ka hoomano ana a ko nei poe a me ko o poe kokua hewa, he keu no hoi ia a ka hilahila ole, a i ka wa hea no la hoi e pau ai. O ke ano iho la no nae hoi ia o na ewe a pau a Satana, ua nele loa lakou me ia haawina.
-
Ke haawi aenei hoi makou i ka mahalo ana no Peresidena Kalivilana me kona Kuhina Moana ma ka hooulolohi ana aku i ke kauoha no ka mokukaua Bosetona e holo mai ai, i hiki ole mai ai hoi oia ianei ma ka la hoomanao a kona poe alii a me na kanaka i kokua ai ma ka hookahulihia ana i ke Aupuni Moi iloko o 1893. He hana hilahila loa ia, i hiki ole loa hoi ia kakou ke hoopoina ae, a i ka wa hoa no la e pio a e pau ai. Ma ko makou manao no, aole loa no ia e hiki iki iho ana ke hoopoinaia, no ka mea, ua kukuni paa ia iloko o ka puuwai o kela a me keia i aloha i kona aina, kona hae, kona lahui, a me kona Alii.
-
Ua manaoia i ka pule ekolu ae paha o Feberuari ae e weheia ai ke kau mau mua loa o ka Ahaolelo, i ka la 19 paha. Aia no nae hoi ka maopopo loa a kuahaua ae o Peresidena Kole, e like hoi me na hoakaka ana o ke kumukanawai.
"HAEHAE KA MANU!"
Mai ka makou i hoaiai aku ai ma ka helu i hala no na hana apakau ia o na pakaukau o ka makeke hou, i kapaia ae hoi e ke Aupuni o ka Makeke o ka Lehulehu, a ma kahi olelo ana o ka Makeke Aupuni, ua hana aku no na hoalahui ma ka lakou i manao ai he mea no lakou e pono ai, a ua koho nui ae i mau pakaukau no lakou. Nolaila, ua lehulehu loa lakou o kai o laila i nei wa.
-
Ua pahua ka makou i manao ai no ko lakou koho ole aku i na pakaukau, a e waiho malie aku no hoi i ko ke Aupuni waiwai pela, eia nae, ua ko ole ia mea. O ka hua nae hoi o keia hana, eia he noi imua o ka Papa Ola, i noonooia hoi ma kona halawai ana o ka Poakolu iho la, e aeia ke kuai ana i ka i'a ma kahi wahi okoa ae. Na Keoni Kolopana keia noi, aohe nae hoi i maopopo ka aeia mai.
-
Ma ka manao o ka Peresidena o ka Papa Ola, he mea pono ole ko kalewa hele ia ka i'a e na Pake, o aimakaia ka e kanaka, a pela no ka hoi me na mea-ai ulu. Hu no hoi ka aka i nei ano olelo, me he la ka hoi aohe aimaka o ua Peresidena la i ke akaakai, ohia a me na huaai a mea ulu e ae, a pela no hoi me ka olepe haole, a pela aku. Aia ka paha a kuaiia ka i'a mai ka Makeke Aupuni, alaila, aohe e aimakaia, he hoomoa wale no ka pono. Hu hou no ka aka.
-
Ina ma ia makeke wale no e kuaiia ai ka i'a, alaila, aohe e loaa i ka ma'i, no ka mea, he makaala loa ka luna nana. Pela io no paha, aia ko Keliipio makaala loa i kona pe ke pau ae ka mahina, a me kona kiai loa io no hoi kahi i ka i'a ino a maikai paha. Hu hou no ka aka. O ke kuai ana ma kahi okoa ae, he mea hewa loa ka ia, eia nae, ua hiki loa i ke kamano miko ke kuaiia ma na halekuai a pau. A pehea hoi ka i'a hou?
-
E hewa ole no paha hoi ina e kuaiia ana ka i'a hou ma na wahi like ole, he kokua ana hoi ia i ka lehulehu mamua ae o ka iho mau ana i kai o kela wahi kakakii e ku nei. O ka pono wale no o kahi e ku nei i keia wa, no na poe lako wale no, aole hoi no na poe hune. I ka makeke mua ma Ulakoheo, ua maalahi loa na poe paahana poola, na poe ilihune a me ko na kuaaina poe, a he oi io aku no ia ia kai o Waikahalulu.
-
Ma kela noi a Keoni Kolopana, ua hoike aku oia i kona makaukau loa e kukulu ae i makeke kuai i'ai ma Alanui Maunakea, mai ke kihi komohana e hui ana me Alanui Moi, o ia hoi kekahi aoao o ka Huina-a-Kale, a holo i kai a ka palena mai o Alanui Maunakea, e hookokoke aku ana no ia Ulakoheo. Ua lohe mai makou ua makaukau oia a me kahi poe e ae e hoomaka koke i ka hana, ke aeia mai nae hoi ke kuai ana i ka i'a hou ma kahi wahi okoa ae
-
No makou iho hoi, ke ku io ae he makeke ma keia wahi ae la, ua oi loa aku ia o ke kokoke i ko ka Makeke Aupuni o keia au a ka hopohopo a me ka wiwo kolera. Ina no hoi kakou e hoomaopopo iho, aia ka hapanui o ka lahui oiwi, na Pake, Kepani a me Pukiki, o lakou na lahui ai i'a nui loa, ma ka hapa o ke kulanakauhale nei ma Ewa o Alanui Nuuanu, a o ke kokoke mai hoi o kahi e loaa ai o na pono i'a e ola ai ka noho ana ka mea oi loa aku o ka pono, aole paha hoi o ka hoomamao loa ia aku, i mea e nui ai o ka hooluhiia. Nolaila , ina aku!
-
Oiai, aohe o makou pomaikai pilikino ke kukuluia ae he makeke hou, eia nae, ua manao makou o ka emi mai o ko ka lahui hooluhiia, o ka mea waiwai nui ia. I ka hana no a po, a me ia luhi no, hele hou aku la i kai o Waikahalulu. Aohe luhi aku a koe. He kakaikahi loa na poe i hoopomaikaiia, aka, o ka hapanui ae ka i hooluhiia e ke Aupuni. Ke manao nei makou e kokua mai ana ka lahui i keia manao o makou, a oia hoi, ua loheia eia ke lawe hele ia nei he palapala hoopii no ke kakauinoaia, ke noi aku nei makou i ka lahui e kakauinoa iho, a mai no a hopohopo iki iho.
-
Ua mahuihui mua mai makou, i ka wa ka o ke kuai mua ia ana o na pakaukau o ka Makeke Aupuni, no ko na kanaka maoli koho ole, ua olelo ae ka ke Kakauolelo Nui o ka Oihana Kalaiaina, ina no e kuai ole na kanaka, alaila, e opa pu aku ka pono ia lakou a pili pu i ka paia. Ina he oiaio keia, alaila, aohe no hoi he lapuwale aku a koe mai, a i ae oia i kona pono a nona ponoi iho. Ka i no hoi i pono oia i Hawaii nei a i ka lahui Hawaii ma o na Alii la, eia nae, o ka mea no nae hoi ia ana i kuha mai la.
-
He manaoino mua paha, a i ole ia, he ake loa no paha hoi e hooko pono loa i kana hana i hopu ai o Samu Mese, makai kaa, i kekahi kaa basa o ka Hui Alahao Hawaii i ka auwina la Poaha iho la. O ka hookele i laikiniia o na kaa, ua pilikia oia a ua hele i ka hoolewa o ke keiki i poino ai i ke alahao kaamahu, a nolaila, ua hookeleia kana kaa e kahi mea e ae e hana nei no malalo o ia hui hookahi. Laweia i ka Halewai e hoopaaia ilalo, a ua hookuuia mai mahope iho o ka paa ana no kahi wa me ka bona ole.
-
I kahi la ae i ku ai ka hihia imua o ka Aha Apana, a oiai paha hoi ma ko ka Lunakanawai manao ana aohe no i koikoi loa ka hewa i hanaia, ua hoopai mama mai la oia i ka mea hoopiiia. Ua hoohalahala aku ka Hui Alahao imua o keia kau kiure ae, i ikeia ai paha hoi ina ua pono a pono ole paha kela hoopai. Ke hoomaopopo iho kakou, me he la ka hoi o ka makai ka haku o ka lehulehu, a he poe pilipo wale aku no ka lehulehu malalo ona, a o kekahi hoi, me he la he manaoino mua paha hoi kona. Ina aole, alaila, he ake maoli no paha e hana ma na ano a pau e poino ai o ka hui, ma ka aoao hoi e kokua ana i kekahi hui kaa basa okoa ae.
-
Hoopalai maka no hoi na hana a ke Aupuni ma ka hihia o C. Keleme. Mawaho i hooponoponoia ai e ka Loio Kuhina me ka loio o ka mea i hoopiiia, a hooholoia ina oia e ae i kona hewa, alaila, e hookauluaia no ka hoopai ana a e hookuuia no hoi oia mawaho nei. Pela no i hanaia ai imua o ka Aha Apana, e like no me ka makou i hoike mua ai. He mea oiaio loa ua ike ke Aupuni i kona nawaliwali, no ka mea, aohe kanawai ma ia hihia, koe wale no ka palapala i kakauinoaia ai i ko Keleme wa i kipakuia ai.
-
Wahi mai no nae hoi a ko makou lohe, ua makemake ole ke Aupuni e kauia kekahi hoopai, no ka makau ka o huli hoi hou mai na Hoahanau Akepoka. Ina no e hoopai ana i $100, a i ole ia, i hookahi paha mahina hoopaahao, ua like no ia me ka ole, aohe ia he mea e wiwoia ai o lakou nei ma ae. Nolaila, eia ka hoopai ke kau nei maluna o ko Keleme poo me ka hooko ole ia, malia paha aia no a ka wa e hookoia ai, a i ole no hoi ia, aole loa no.
-
He wahi hana ano kupaianaha ka ka Loio Kuhina i hana iho nei, oia hoi, kona hoopii ana aku nei i ka wiliki o kela kaamahu i holo pahua ai ma Wailuku a make hookahi kanaka maoli, ma ke ano he laweola. Wahi ka o ka ike kanawai o ua Loio Kuhina la, aole e hiki kekahi hui i hoohuiia ke hoopiiia ma ke ano hewa karaima, nolaila, hoopii aku la i ka wiliki, kekahi kauwa o ua hui la.
-
Ke ole makou e kuhihewa, he hoao wale ana no nei e hoano e
-
[Nana koena ma ka aoao 8.]