Ka Makaainana, Volume V, Number 8, 24 February 1896 — Page 5
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, FEBERUARI 24, 1896. 5
hoi ka hoolako ana i na pono kaua.
-
Aia a holo ae ua hila ia, alaila, nana hou aku kakou i ka mea e hanaia mai ana; a i holo ole no hoi, alaila, aohe no hoi he olelo ana. I ka hoolohe aku nae hoi i ka walaau a na hanaiahuhu a lakou nei ma ae, me he la aohe olelo ana, e hooholoia ana ua hila opiuma la, ina no ia he mea e eha ai o na mikanele, oiai, aohe nana ana no lakou
-
He lono ka i laweia mai i o makou nei, e hoike ana he ekolu ka mahele iwaena o na Solona o ka Repubalika, ola hoi, ua mahae lakou iloko o ekolu aoao like ole. Hookahi aoao, ua makemake ka e hoihoi hou ia ae ke Aliiaimoku ma ke kulana poo Aiuuni Moi, o ka lua iho, ia Kama'lii Kaiulani ma ia wahi, a o ke kolu iho hoi, e waihoia ka ninau imua o ka lahui ma ke koho balota ana. O ka aoao ekolu, he uuku ka lakou, eia nae, aia iwaena o ia poai na poe koikoi a kuonoono. Mawaho ae o keia, aohe mea e ao i loheia mai, aohe no hoi i hoomaopopo hou ia mai, eia nae, o ka makou wale no ka hoike aku me ke akaka ole o ka oiaio.
-
Na ke Kuokoa namu i hoike aenei ua onaia ka o Senatoa Mogana, lunahoomalu o ke Komite o ko na Aina E o ka Aha Senate o Amerika Huipuia, ma kekahi ahaaina mai nei ma Nu Ioka a ua haiolelo ae oia no hookahi hora me ka hapa, a na ka nupepa Lahui o ia kulanakauhale i hoike ae. Auwe no ka hoi e! O ke kanaka ka ia i hilinaiia no ka hooko pono ana i ko ka lehulehu hana. Me he la ka hoi i ka hoomaopopo iho ua onaia no paha hoi oia i ka wa ona i kokua ai i ka manao hoohuiaina o lakou nei ma ae a kokua makapo ai hoi i ka hana aihue a Kiwini a me kekahi mokukaua o kona Aupuni ma Hawaii nei. He keu no paha a ka hilahila ole o ua holoholona.
-
Makemake loa o Alapaki Kauka e waiho wale ia na pukaaniani o na hale inu rama me ke pena a pale ole ia, i hiki ai hoi ke ikeia na mea e hanaia ana maloko e ka lehulehu mai ke alanui aku, a ua manao oia he mea ia e emi mai ai o na hana lapuwale. A pehea la hoi oia i olelo ole ai o na hale hookamakama kekahi e hanaia pela. Ina aole ia, alaila, o na home hoi o kela a me keia, e laa paha hoi me ke keena moe, i ahuwale ai hoi na hana i ka malamalama. Kupaianaha no paha hoi keia manao ona.
-
Pehea ana la oia ke hoea aku kekahi hihia waiona imua ona, oiai, ua hoike akea aenei oia i kona manao no ke kupono e hoohaikiia na poe kuai waiona. Ke hiki mai paha hoi ia wa, e pelu auanei kona alelo, a lilo oia i mea kupono ole e noho e hoolohe i kahi hihia o ia ano.
-
Kupaianaha no ka waeia ana o ka la e weheia ai o ke kau mua o ka Ahaolelo Repubalika, o ka Poakolu Lehu ia, ka la mua o ka wa hookeai o kanaha la. Malia i waeia no, i hiki ai i na Solona a me na poe paa oihana ke mihi aku no, ka lakou mau hala i hana ai a e hoaahu iho hoi ia lakou iho me na aahu eke, alaila, uhi iho me ka lehu, i maopopo ai hoi paha ko lakou mihi io iloko o ka oiaio. O ka kakou paha hoi ia e nana ae ai no ko lakou mihi io aku.
-
Oiai, aohe kope Hawaii o ka haiolelo wehe ahaolelo a ka Peresidena i loaa mai, nolaila, aohe no e hiki ia makou ke hoopuka aku, no ko makou hoihoi ole no e unuhi ae. [Ina paha na lakou no e unuhi, ae no makou e hoopuka.] Ano moakaka pono ole no kana mau olelo ma kekahi wahi. Ua hoike mai oia ua malamaia na hoolilo mau o ke Aupuni maloko mai o na loaa mau no ka makahiki i hala ae, eia nae hoi, ua maopopo ia makou aohe pela ka mea pololei. O ke kumu ka o keia hiki pono ana o na lilo maloko mai o na loaa, mamuli ka ia o kekahi koena nui ma ka Waihona i ka makahiki mamua aku.
-
Iloko o keia hoaiai ana a ka Peresidena, aole oia i olelo ae no na wa i aneane loa ai ka Waihona e olohaka, a KA MAKAAINANA nei no hoi i hoikeike mau aku ai imua o ka lahui. Aole oia i hoike mai i kekahi kumu e hoopuipui ai i ka Waihona, eia nae, ua olelo mai e aie dala hou, i hiki ai ke hanaia na hana hou, e laa na alanui hou ma Hawaii, i alanui ma ka Pali o Nuuanu, a e hoakea hou aku hoi i na uwapo ma Honolulu nei a i uwapo hoi no Hilo.
-
Pohihihi no keia mau hoakaka, oiai, aohe oia i hoaiai mai i kahi ana i manao ai e aie aku, koe wale no o ka aie aku a loaa mai, a na keia mua aku hoi e hookaa. O kahi hilu loa nae, aohe oia i mawaewae ae i keia hiona poaeae. Pela no hoi me na koi poho a na poe haole i hopuia ai a hoopaa hewa ia iloko o Ianuari, 1895, ua olelo wale ae no ua haawiia aku na hoaiai ana i na Aupuni like ole o ia poe, me kona hoike ole ae hoi pehea la e hiki ai ia mau koi ke ukuia.
-
Ua hoike ae no hoi oia aohe i hooiia aku ke kulana no ko kakou hoohuiia aku me Aferika Huipuia mai ke kulana mai i hoike mua ia i ke kau kuikawa. Pololei, aole loa no e loaa iki ana. He hoike maopopo loa keia no ka waiwai ole o ka hana i manao ia ua lawelaweia e Kakina, Hasetina, Kakela, Haki, a me na poe e ae i ukuia ma o A o-ka hapanui aku hoi o ua haiolelo moalaala la, ua noke mai i ka pai no ke kanawai aina i hooholoia ai e ke kau kuikawa.
-
E like no me ke ano hiehie ole o ka weheia ana o ke kau kuikawa, pela no hoi me nei kau Ahaolelo. Ua mahuahua ole ua poe i hele, o haole ma wale no. Eia nae, o kahi kanaka poupou e ka Aha Kiekie, ua oioi aku oia a ma kekahi noho mamua i hookaawaleia no kekahi Kuhina a noho iho la malaila, a o kona hoa piliaoao hoi o ka home, ua oi ae a kekahi noho i hookauwaleia no ka wahine a kekahi Kuhina. Ua hoeuia kahi kanaka iki a lele ana he wahi okoa, aka, o kona hoa hoi, ua hiki ole oia ke hoeueuia, ua koikoi o hope me he auka kepau la.
-
Kala kahiko no hoi paha i pau ai kona hie a me kona hoomaopopoia, eia nae, hoohoa aku no. O ia nae paha hoi, o lakou no nei, a he nani no ia ua kaia iho la no i kahi no o lakou iho. He wahi moolelo nae hoi kahi no ke au i hala, i ka wa o kekahi hoolewa Moi, ua piena kekahi mea no kahi i hookaawaleia nona maloko o ka huakai, a holo aku nei o Kekuanaoa ia Hailaki e hoomaopopo ai, ua paneia mai: "Ina aole oia e hele ma kahi au i hookaawale ai nona, hoonoho aku iaia iluna o ke kaa kupapau." A laa ka hoka o ia mea ia wa Na ka lehulehu no hoi e kuailo mai owai la ia mea.
-
Kanono pono ka lae o ke Aupuni ia Misasa Vitoria Wada, no ka lawe wale ia ana o ka aekai o kona aina ma Kalia i alanui Ua manao ke kiure e ukuia kela poho, aole hoi e like me ka mea a ko ke Aupuni komite i manao ai, aka, e pakui hou iho a me ka ukupanee pu, piha ka $10,000 a keu. Pehea ana la e hiki ai i ke Aupuni ke uku ae no kela poho? Ina ua hiki ke ukuia na koa, alaila, e hiki ana no paha hoi nei. Eia nae hoi ka hewa, ua hoohalahala no na aoao a elua i kela olelo hooholo a na poe oiwi.
-
He $20,000 ke koi poho, a ua okoa ae hoi ko ke kiure manao. Eia nae, ua hoike kekahi mea imua o ka Aha a imua no o ke kiure ua makaukau loa oia e uku i $40,000 no kahi a ke Aupuni i lawe ai, a ua kakooia kela e kahi poe e ae, me ka hoikeia aku no hoi e Pi Ki Keoni ua emi mai ka waiwai o ka aina mamuli o ka pau ana o ka ae kahakai i alanui. Ina i okiia ke alanui mauka nei, ua ae ka mea nona ka aina e haawi wale, oiai, he hoopomaikai ana hoi ia i kona aina holookoa o Kalia, mauka a makai. Eia nae, ua okoa ko ke kiure manao ana a koho ana i ka waiwai io o ke poho.
-
Wahi nae hoi o ka Ianua hoike mai i ko makou Puuku he pono pilipaa ka ae kahakai no ka lahui mai kahiko mai, oiai, o ko lakou alahele akea ia e hele ai ma kahakai, a he mau ala ololi wale no hoi ko uka ae o ka aina a me na kuahiwi. Nui no ka ike o Ianua i ua pono pilipaa kahiko o ka lahui. Malia, no kona aina ana ma ia wahi, a ina paha hoi i okiia aku kona aeone, alaila, okoa ae hoi paha kana olelo ana, aole hoi, no hai, aohe nana ana, o kona pono a pomaikai wale no. Oia aku la!
-
E like no me ka mea i koho mua ia no kela haole wiliki kaamahu o Wailuku i hoopiiia ai no ka laweola, mamuli o ka make ana o Kaanaana (k) ma kela ulia kaamahu ma Waihee, pela no ka mea i ikeia, oia hoi, ua hookuuia oia e ke kiure haole. No kona hewa ole a no ka lawa ole hoi o na kumu kupono ma ko ke Aupuni aoao, ua hookuuia oia. Nolaila, aia no paha hoi keia hewa maluna o ka Hui Mahiko o Wailuku a he hana uhiuhi wale iho la no nei na ka Loio Kuhina. Ua maalea no. O ia nae paha hoi, he wahi kanaka wale no kela i make ai, nolaila, aohe olelo ana a aohe no hoi manao ana.
-
Ke makemake nei o Senatoa Kikila Balaunu aole e paiia na bila kanawai o keia kau ahaolelo e like la me ko na kau i hala, no ka hoonui lilo loa ka o ia. O kana e makemake nei i keia wa o paiia ma na mikini pai, e like la me ko na keena loio, a hoohana aku hoi ma kekahi ano mikini okoa me ka hiki loa ko hanaia a lehulehu na kope e like me ka mea e makemakeia ana. O ka pono ia, alaila, ai pakiko iho me he inamona a me he alaala hee la. Ina no hoi pela me na koa a me na kiu, alaila, ponopono loa.
-
Oiai, aohe i oluolu mai ke Kuhina Waiwai e haawi i kope o kana hoike ia makou mamua ae o ka waiho ana aku imua o na Solona, eia nae, ua ike iho makou ma na nupepa namu. Ia lakou oia i oluolu ai, a i ua nupepa oiwi hoi, like no me ka mea mau iwaena o na haole
-
[Nana ma ka aoao 8.]