Ka Makaainana, Volume V, Number 11, 16 March 1896 — Page 2

Page PDF (872.22 KB)

2 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MA RAKI 16, 1896.

NA AINA MAMAO.

Mau Lono Huikau mai kela a me keia Wahi Like Ole.
Na Hunahuna Laulaha.

                O ke ano o ka huaolelo Nia gara, he hekili.
            Ua kapaia ka mokupuni o Ceylon (Kilona) ka momi o Inia.
            Aia a he eono tau sani dala Pake, loaa aku ka waiwai io o hookahi dala gula Enelani.
            O ka averige hoolako i'a o ka makeke o Bilinage te, Ladana, he 10,000 tona i ka mahina.
            He 2,500 makahiki mamua o ka Haku i ikea mua loa ia ai ka oihana loio ma Babulona.
            Wahi a ka hoike a kekahi poe haku moolelo ua hookumu mua ia ka hana o ke silika ma Sepania e na poe Mua.
            Ke onaia nei e Be ritania Nui he 2,570,000 mile kuea o na teritore ma Aferika, aneane no e loaa aku ka nui o Amerika Huipuia.
            O ke Kulanui Imipe riala ma Tokio, Iapana, oia ke kula nui hookahi ma ke ao nei. Aia ia kula malalo o na hooponopono ana a ke Aupuni.
            Ua manaoioia o ke Duke o Konate ka mea e hele ana ma ko ka Moiwahine Vitoria aoao e hoohanohano i ka poniia o ke Za (Emeperoa) o Rusia.
            Ua papa loa ia ka malama ana i na kii be be ma Bagadada, ua manaoia he mea paha ia e pepehi wale ai no o kekahi mau wahine i ka lakou mau keiki.
            Ua hoike ae kekahi kanaka lapaau Ame rika, ua loaa iaia kekahi kui pine iloko o ka puuwai o kekahi o kana mau ma'i, a he oia mau no ka maikai.
            He elua pouli ana o ka la i ka makahiki 1712, a he elua no hoi i ka 1889 aku nei. Aole loa e ike hou ia keia mau pouli palua ana o ka la a hiki i ka makahiki 2,057.
            Ua hoikeia ae e na poe loea o keia au e nee nei, ua pau ka i ka aiia e na iole ko Napoliona puuwai ma ka mokupuni o Sana Helena, mahope iho o ka hooneeia ana a waiho ma kahi maluhia.
            Aia ma Kini Tuna, Kina, kekahi uwapo kaulahao nui a kahiko no hoi o ka honua nei. Ua hoomoeia mai kekahi piko o kekahi kuahiwi. He kaulahao wale no na pono a pau o ua uwapo la i hanaia e na poe o ke au kahiko.
            Ua manao wale ia e holo makaikai aku ana ka Emepe roa o Geremania ma ke Kaiwaenahonua iloko o keia malama mua o ke kau kupulau. E holo loa aku ana oia no Atenai e makaikai i na hana hooikaika kino iloko o Aperila.
            Ua make mai nei ma Li sebona i ke 99 o kona mau makahiki o Lepeka Isaaka, ka wahine nana i hoolako aku ke Duke o Welinetona a me na koa Beritania me na hua ai ma Toresa Vederasa, oiai ke kaua e hooiliia ana ma ka Anemoku e kue aku ana i na koa Farani malalo o Ilamuku Soula.
            Iwaena o na poe kaulana o ka honua nei, a i noho mana hoi maluna o na aupuni nui, he poe maka uliuli wale no ko lakou, e laa o Sokarate, Hoonaueueihe, Loke, Bacona, Miletona, Goete, Feranakelina, Napoliona, Huxley, a me Renana. Pela pu no hoi me Bisimaka, Pohakuhauoli, Viso, a me Bulune. He poe kaulana loa lakou ma na moolelo o ke ao nei.
            Ua loaa ae imua o ka Papa Kalepa o Enelani na hoike no ka mahina o Ianuari, 1896, e pili ana i ka nui o na moku Beritania a me ko lakou mau tona i piholo iloko o ke kai, a me ka nui o na ola i make, penei: He 99 mau mokupea, 16,331 mau tona, a o ka nui o na ola i poino, he 256; 15 mau mokumahu, 5,980 mau tona, a me 30 mau ola i poino.
            Ua loaa iho nei i kekahi kapena moku kahi hohonu o ka moana i keia wa. Aia no ia mawaena o na Paemoku Hoa'loha ma ka Pakipika Hema. Ua hookuukuu iho ke kapena i kekahi kaula uwea he 29,400 kapuai ka loa, oia he aneane 6 mile, a i ka wa i moku ai ka uwea aole i loaa aku ka papaku o lalo. O Kapena Balafua o ka Penaguina ka mea nana keia hoike.
            Ma ka helu kanaka i huiia o ka makahiki 1895, ua hiki aku ka nui o na poe ilihune ma Ladana i ka 107,000. Iwaena o keia heluna he 40,000 o ia poe aia ma na kapa alanui e moe ai a e noho ai, a he 67,000 maloko o na hale. E pii mau ana ka heluna o na poe ilihune i kela a me keia makahiki, a ua hiki aku ko ke Aupuni mau lilo no ka malama ana ia lakou ma kahi o ka $3,000,000 o ka makahiki.

                Ua hookuu lanakila ia mai o Bila Wawae Olohelohe mai Kawa mai i kahi mau la o kela pule aku nei, mahope iho o kona auamo ana i na ehaeha o kana mau hana haihai kanawai ana no eha makahiki. E hoomanaoia, o keia ke kaeaea nana i komo kolohe i na halekuai lehulehu i ke au o Kale Wilikina ka Ilamuku.


NA MOKUPUNI

Mau Lono o na Apana Lie Ole o keia Aupuni.
Na Anoai o ke One Kuilima.

                E ahonui mai i kekahi o kou mau keena e KA MAKAAINANA no na anoai hoohuai o ke "One Kuilima" laula o Ewa, a ina pela io, ae, eia mai:

KO MI SS HAENA KEKAULA LA HANAU.

                Feberuari 28, Poalima, ua wehe ae la o Mr. a me Mrs. Kekaula ma ko laua home noho ma Waiau, Ewa nei, he ahaaina palala no ka hoomanao ana i ka piha ana o na makahiki ewalu o ka laua opuu kaikamahine o ka hanu ana i na ea o keia ola ana, me kekahi papaaina ohuohu i na luhiehu onoono a loko lilo. Ua ai, ua nuu, a ua lawa me ka maluhia laelae. E hoomanao, "O ka hoomanao la hanau, he heluhelu ana ia i ko ke Akua lokomaikai hiwahiwa ia oe."

NO KA POI PALAOA.

                Ke lawelaweia nei ka palaoa i hoomoaia a kuiia a hoowaliia a lilo ae la i poi, ma kekahi o na home o Ewa nei, a i hui pu ia me ka poi kalo, a he kohu poi kalo no hoi i ka ai ana iho, a malia paha, aole ma Ewa wale nei no, ma kekahi mau wahi e ae no hoi paha kekahi, aka, heaha la ka hewa o ia, he hoemi ana mai ia i na lilo. O ka aina nona ka poi kaulana he ka-i-koi, ke pee aku nei ma kekahi mau loi o Ewa nei, ke uhi paa nei ka laiki, a ke hookawowo mai nei na Pake kahu ai, a i ke kii ana aku i ka ai a na Pake e kuai, aole i kanamai a ka uuku; nolaila, e aho e imi ma ka mea hoemi lilo, a pono io.

NA "MOO NOHO WAI."

                No ka nui mai o na mea ola like ole maloko o ka wai ma keia apana, nolaila, ua hiki ole i ka hapanui o na kamaaina ke paa mai i na loi kalo a e mahi iho, nolaila, ua ahona e hoolilo ma ka hoolimalima i na Pake, a pela kekahi kumu i loohia ai keia apana i kela ulia ae la maluna. Aia ma Aiea, Ewa nei no, ua loaa maloko o na loi laiki a na Pake he ano "moo noho wai" ano e he nui wale a lehulehu, (aole he frog) he kua ano like me ko ka honu, a he mau wawae lehulehu loa i ano like me ko ka pokipoki, a he elua nae huelo, he melumelu nae ke hoopa iho, he kino pananaiki no nae, he elua paha iniha ka avarige loihi. Aia hoi ma Waiau, ke kani mau nei kekahi mau mea ola maloko o na wahi pili wai i na po a pau, e hoomaka ana i ka hora 7 a oi p. m. a e pau ana i ka hora 10 a oi p. m. o na po a pau, he kani kapalili a he hanakuli no hoi, a ua manaoia he ano moo no ia; aole nae he loaa pono aku o ke kino. Malaila no, maloko o kela loko nui ma ka hikina o kela wili laiki, ua paa hewa i ka hopu ia e kekahi mau wahine lawaia ma ka haha ana, i kuhihewa he oopu, a i ke kiloi ana ae i kula, eia ka he oopu ano e, he moo no a he huelo moo no hoi. Pela no hoi ma na loi kalo, he mau mea ola okoa no hoi ko laila i kapaia no e na kamaaina he moo, he mau kino makalii ko lakou, a ua hiki nae ia lakou ke ai i na kalo nunui a koe iho o ka huli na ka mea nana i luhi. He mau hiohiona keia i maa ole mai mua mai o ka noho ana o keia apana.

KE OLA UHANE.

                E like no paha me ka nee malie ana o na hana imi pono Ka ristiano ma kekahi mau apana e ae o ka Paeaina holookoa, pela no ma Ewa nei i keia mau la, he nee malie no, aole hoi e like me na la i aui aku la, he ala ka apana mai o a o, a he lohea na anaina haipule ma na apana a pela me na hapai kula Sabati pu ana. I keia wa, aole; ke noho nei ka hapanui o na makamaka ma na home.
            Maluna ae o na mea a pau, ke manao nei ka mea kakau, mai noonoo iho i ke kanaka he Akua ia, aole; aka, e hoomanao, o ke Akua ka mea Nana i hana ke kanaka, a o Kona aupuni ka i akeia e loaa aku. Nolaila, mai nana i ke kanaka a me kana hana, me ia no ia, e ku no kakou ma na hana pono a pau a hapai pu, a hiki mai ka Ona nona ka pawaina, alaila, Nana no e uku mai "e like me kana hana ana."
            Ua hoomaha o Laamaomao, aohe hookuu mai i ka Moae, he ahiuhiu komohana hema ia e hookuukuu mai nei, a he iho pinepine mai no o Kaonohiokala ilalo nei e ai papai ai, e ole ia lohea ai ke kau ana o Polopeka Palaika iluna o ka mahina me kona paluna opu nui, a na Lonomuku mai kona mamalu i hoi mai ai. Auwe, moe hewa ka hoi wau la!
            Aloha Mr. Kapena a me na boys o ka mokuhae KA MAKAAINANA.

IOELA K. KAMAKEA.
                Waiau, Ewa, Ma
raki 5, 1896.

Waihona Buke Hawaii.

E loaa no na buke ma ka olelo makuahine no ke kuai ma ke keena o ko makou Puuku. Penei iho kekahi o ia mau buke: Laieikawai - - - $1 00 Gaberiela Lenoa - - - 75 R. W. Wilikoki - - - - 50 Hookahuli Aupuni o 1895 - 50 a pela aku, a pela aku. O na buke e ae no hoi kekahi, e laa na buke kanawai, a me kahi mau ano e ae, ke ninau pololei ia mai ia F. J. TESTA (Hoke), 327 Alanui Moi. ko 28- tf