Ka Makaainana, Volume V, Number 11, 16 March 1896 — "HAEHAE KA MANU!" [ARTICLE]

"HAEHAE KA MANU!"

Ehaeha loa ke Aupuui ik& lioohokaia e ua Luuamakaaiuaua, uia ko kauuwai & ua Kuhiua £ pili aua i ua imoliuialima uo ua aiua houie-aiiu, a aiua hookuouoouo paha hoi iua „kahi auo. He hooioii kd auo o keia uo ki? Kauawai Aiuu i kooholoia ai i ke kau kuikawa, eia n&e hoi, aohe i makemakeia. Hs ke« uo paha keiii a kau Lunamakaaiuaaa hoo!ohe ok i ko lakou poe haku. ko ua Kuhiua hooikaikā e hoohoioia, he oie uae hoi ki iuaiiaia aku. Mea ia iu*i, uo iuo uo ka oka m«uuu i

kau kuikawn, oi:i hoi, ua hoolīoloia i mea e hoohei na malihini o aa aina e mai, he mea loaa walp no na hina Aupuni ke liiki nni mu\ a manao e hookuonooiio maaliei, O ke 'kiihina o. ko na Aina E, wahi mai a ka oleloia, ka hooikaika loa, me ko ka Loio Kuhina kckua aku, a u |I»oka no nae. I nēi wa hoi, ke' mimihi nui nei.

Pei» īho no me k:i bila kana wai a ka Loio Kuhina e pili ana i na poho alanui, ho. hoololi hoi i kekah? kauawaio 1892, iiole e hoohalahalaia i ke kiure ka olelo hooholo a 'ke kiure alanui i hoohoio ai ike polio. Oka hu« keia o ko ke Aupvn)i lioka ana ma kela hoopii iho nei a Vti3»sa Wada, a makou no hoi i hoike

uiua aku ai mahope ihn o ka hooholoia ana i keia kau kiure ak.u nei. Ike Koimie Hookolokolo uo a make, 110 ka mea, he kue loa ia 1 ka pono liookolokolo kiuw i haawiia ma ke kuniukanawai e ku nei, a ub kakoo aku hoi na Scnatōa ia manao i ka nf:i Hoka hon, a e pono no, no ka mea, 1 ke alo iho la no !

Ma ke noi a ma ke kauoha a ka Aha Senate, ua wa ih o aku ke Kuiīina Waiwai i ka Poakolu iho la i kekahi hoike e pili ana uk\iiu"Tret*^fea hui i hoohuiia malalo o na kanawai. laia h6 waiho akiī, ua hawanawana koke aku la oia aole ia hoike Lmanaoia no ka hoolahaia ena hupepa. Ea, he keu no keia a ke aho ku ike kupaianaha.

Ke haohp.o aei oiakou 110 nei hana a xl% Ktrhina la. Ma kahi hoi, ua aa lōa oia e hoolahaia, a ma kēia hoi, ua hopphopo oia o ikeia e'ka lehulehu, No keaha mai la ke kumu o keia ? Hookahi 110 paha ku'ain, ua makau oia i un poe a ano mahiai e ae* A o kekabi ho hoi paha, he poe mahiko ka hapanui loa iloko o ka Aha Senate.

Pololei, o ka oiaio māoli no ia. A ma ko ka lehulehu aoao hoi, he mea pono loa e hoikeia ae, aole hoi e upoipoiia. Ina he hoike kekahi i kupono e hoike akea ia ī ka Aha Benate, alaila, ua kupono no e hoikeia ae i ka lehulehu, oiai, na ka lehulehu na lala a pau o ia Aha i koho, koe paha ina ua hoifeeia aku ua ike la imua o kekahi halawai malu ana No ka lehulehu kela ike, a he inea pono loa e hoikeia ae, Aole loa pela ike au i hala, aohe liunnia o kahi mea i kupouo e hoikeia.

O kekahi kumu paha hoi o ke Kuhina i makeuiake ole ai e ikeia e ka lehulehu, uo ka uuku ioa o

ua auhau e ukuia nei e .ur\ Lioan bui la, a lakou no hoi i ai na lakou e uku nei ka bapa*aui a meka oi lo« aku o na auhau Ina e ikeia ae ana kela hoike, ahuwale ua poe mahiko la; alaila paha hoi, loaa be kahua kupouo loa e hoopii ae ai i ko lakou mau helu waiwai no ka auhnu aku. He mea oiaio lo« mie ina e hoao ana kekahi poe o waho nei e loaa mai kela ike mai n» huke auhau mai, aole loa ia e loaa mai ana. Ma kahi o ka loaa maij ua komo mai la ka akeakea ana 8 ka Luna Auhau Nui; eia nae, aohe ona kuleana malalo o ke kanawai/no fca mea, ua boakakaia no ka lehulehu ia pono, a he kauwa wale no oia. aole hoi he haku. Nolaila, o ke Aupuni wale no ka mea e hiki āi ke loaa, a o ia ike, do k& lehulehu no ia.

lua he Aupuni io keia no ka lehuiehu, a o ka lahui hoi ka haku, eia ka wa e hoike ae ai. 0 keia kekahi ona hana e hiki ole ai lakou uei ma ae ke hilinaiia, a, me he la no e olelo maoli ana, e like me ka makou i olelo irfau ai, he mea ole ka lahui ia lakou, oiai, o lakou no ae haku maluna 0 ka lahui, ahe lawe'na olelo ! no ka oleloia u he Aupuni o lahui, no ka lahui a ma o ka lahui."

E like lio me ka makou i ho-

ike aku ai ma ka helu i hala, he uku ana no ka loaa mai oka hoolaha a me ke pai Buke ana i oa k'iiiawai i ko makou Puuku, iua no e emi iho ana kana koho, aua polelei no. Ma ke ano nui, ua emi iho ka ko makou Puuku koho ana, eia nae, ua lilo aku la a pau loa i ka Hui Pai Kekake.

A hiki mai hoi 1 keia la, aohe mea i loheia mai na Komiie Pai mai o na mahele a elua oka Ahaolelo. Ua koho mua ko makou Puuku he $1.40 no ka aoao o na bila kanawai, a hala he pule mahope iho, hoouna he koho hou no ia hana hookahi o

$1.20 o ka aoao, aka, ua haawiia no i na halepai kakoo ia lakou. Ina o nia emi ka mea i makemakeia, o ka ko makou Piiuku mau koho ana ka emi !oa i tia

wa a pau a ma na āno a f au, aohe kau e haule ai. " Lohe mahuihui mai nae hoi oaakou ua wahanai ae ka o D. Liuia Naone, ao!e imua oka Hā]e, he mea poao e hoonelela ko makou Puuku i ka 'hana, no ka mea, he olelo hoino ka ia lakon. Hilahila ole no hoi neia kanfka Hawaii, ina nao h~>i he kanakn Hawaii oia, Malia ua pan ka eleele o kona raau knemaka, ua hamoia i ka puna a nai keo-

keo i ueiwa,--a he haole kona | olelo ana, O ka ike ole paha j hoi ka hewa i ka namu. I * Wahi uo o ka DiakoJ hoaiai mua ana, he boopalairaaka wfxle uo ka mauao ai-pakiko o ke Au- ! puui, a ua oiaio loa uo hoi aohe manao uui ia o ua oiwi. Ua emi loa ua koho aua a ko makou Puuku, aole o ia wale, ak», he poe oiwi wale uo koaa poe kanaka hana. Nolaila, ua makemake maoli ia no nia a hoohiki wahahee kahi mea; alaila, lōaa ka hana iaia. Ahu ka pala. "E Satana, e hele ae oe rri*hōpe O'u."

Ua Uookiia fe& haua aua waialo ae uei o kahawai, no ka aele ka ike dala ole. Aia a' loaa fae haawina dala hou, alaila t . hoomau hou aku no ika hana laa ~pafea"hoi i waikahe kahawai i ka haule ua eloelo o ka auwiua la Poalima īna la ua oao ai

ole iho i koe ika papan, lilo ka lahi a me na dala i pau i raea ole. Hauoli loa nae paha 'hoi 'kamalii ina e waikahe io mai

ana, oiai, ke inau nei ao ke omamalu ana, a i lohi wale no paha hoi i ko Kulanihakoi houlolohi mai i kana apana hana;

Mawaho ae hoi o ko ke Kuhina Waiwai eeke i ka Poakolu iho la no ka hoolahaia ae o kēla hoike e pili ana i na laui i hoohuiia, ua pii kona kai i ka Poalua aku, i ka hoopiipii mau aku o na Seoatoa i ua itacnu like ole o ka* Bila mo ko lakou hoomaopopo ole no kahi e loa'a mai ai o ke dala,

Wahi aku ka a ua Kuhina la, ke hana nei no ia poe e like la me na kau o na Hawaii i hoiuoia i hana ai. Aole oia wale, ua ana oia i ka hoaie dala mao i ke Aupuni, a ua aneane hoi oia e paupauaho, a ke mauliawa hoi, waiho aku ia lakou e haua a e imi i ko lakou pouo. Aia la, ike oukou. Pololei no ua Kuhina la ma ia wahi, no ka me«, ua maopopo loa e ole oi«, iaa la ua mauliawa kahiko. A e ole no ho| oia, koikoi ka haawe» mau ke ola ona koa, na kiu &me na unu e ae a keia Aupuni e hauaiah«hu nei. Ina no hoi paha ua ulnhna oh, waiho aku no hoi.

Hilahila ole kela hioa «npnni ! o ka hoeha ana i ka lnnahoopo- ' nopono o ke Kuokoa nacō«,"osa!, ] aole oia ka i kn i ka o*e, aka,'o I ka ohana o kRiiR wahine. (>ke I kafii wahi o kf» hilahi!a ole, na I i I hoikeia akn no i na hma la ka unea «ona ka manao i ' ai ma'ke Knokoa nwnn, eia nae, ' aole oia i hele akn iai», aka, ho'o- ' kan i kona man lima rba kē ano ' powa, ma kahi kaawaie e loaa '

ole ai oke krikuHVA hkn ; malana' o ka raea i hiki ole ae ke pale nona ibo. - lna o ka haaa iho la ia a ke kahi oiea e paa aua i kf-kahi oihana ano nui,. he Hope Luna Date. ua hi.ki mai i ka wa poao e hoopau akii ai no ka uiea» ua hoohaahaaia ka oihauu. Malia," aole no pah>i oia e pau, qo ka me», oia R ipeaa oka puali o na £oa Kiai Makaaioaua,

Oiai, aohe wahi uieheu iki i loaa o na poe i hoomainoino ai ia F. Godefere a hiki mai i keia la> ua nui nae hoi ka haawina i noiia no ua makaikiu, «ia ma kahi o $1,000 o ka malaoia, Heaha la ka waiwai o ia mahele hoopau koalaala, Oia haiia a me ka hoehaia ana iiio nei o ka lu:>ahoopooopono o ke Kuokoa uamu, a me kahi mau auo uaua e iho, na mea e kono. ai i ka lehulehu e hele me ka makaukau, ar> ka mea waie no paha lioi e_ hiki ole ai, aia ka makau. kau a pau i ko ke Aupuni ao^o.

Ua ninauia aku ke Kuhiua Kaiaiaina e Lunamakaaiuaua Wiuiseton£, kela haole kalepa puaa, iua paha ua mauaoia e ke Aupuui e hoihoi aku iua poe kuai bipi a puaa tua kahi e ae i Jfc&i oka Makeke Aupuui. Poalioaa uei i paue aku ai Kuhiua aole loa i mauaoia 0 hana aku pela.

Kupaianaha no uei ano hana. Aole ka i'a i aeia ma kahi e ae e kuai ai, aka, ua aeia ka bipi a me ka puaa. He uaau luna aana 110 hoi ko ka Papa Ola, a ua hiki uo hoi ia lakou fce naua ae i ka i'a e kuaiia aoa ma kahi e ae. Ke hoooaaopopo iho kakou, ua 01 loa ae ka maua o ua ruia o ka Papa Ola m&inua &e o u& .k&uaw«i a ka Ahaolelo e hooholo ai, aua oi aku hoi ko Peresideua KaiuUa uiaaa.

Nolaila, aohe no e loaa aoa he wahi okoa ae uo ka fa e kuaiia ai, aia wale uo * oluolu mai ka Papa Oia. Kapakahi no mi auo hana, he hiookaumaha okoa maoii no» 0 kekahi hoike no keia no ka hoihoi ole ia o ka lahui kumu, a uolaila, heaha uo ia ka waiwai e lawe ai i ka iakou nei tua ae apu auhnhu,

Ke koi nei ka Luna Hooia aia a apono mua k aa bl!a aie o ka Ab«i(?le'o $ ia» alaila. hiki ka haawiu» dala i tiookaHWi\!eia uo m lilo o ka Ah*ol*lo ke uouhii» «o«i ka Waibotia aku oo kn uku aaa ia mau bik a mavi hoolilo e ae paha» i kulike ai me ka manao oko kanawai, l T a pololei oo pahaoia cn* koaa ra*niu\ aka» aole ka be hiki ika Mans

Kau ■Kau.av'H.i hooliio aku i ka niea L . holoia ai uo ka uku aua i fc«'na lilo ponoi iho, ka mana he naua i haawi aku i ko kulea' a i ua Lana Hooia la ame ka mana hoi nana e hoolilo i ko ka lehulehu dala. Apiki n<» ! O ka enakemake paha hoi 0 ua Luua Hooia la e loaa he mea e hoimiapa wale bi tio, 0 like la me na oih&ua e ae, a mana oie iho la na Komiie Buke Helu o na mahele a elua. Ua palapala aku ka Luna Hooia i ka Aha Senate a ua haawiia na ke Komite Hookolokolo e noouoo Paumaele ka Hale Date me k& hohoao uwahi opiuma, iiuloko oke keeaa o k» mea helu i na waiwai komo mai, a o ua poe lima lawelawe Kepani ekolu ka i hopuia no ka lawelawe iKa opiuma. Ci noke iho na makai i ka uuli, aohe mea ano nui 1 loaa. I Kauai aku nei hoi ka Ilamuku, a o ia like ana no.