Ka Makaainana, Volume V, Number 12, 23 March 1896 — Page 2

Page PDF (890.89 KB)

This text was transcribed by:  Lawrence Gersaba
This work is dedicated to:  Judith Nalani Kahoano Gersaba

Ka Makaainana.

 

2   HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MARAKI 23, 1896

 

HOIKE NO KA PO MAI.

Heaha Mai Ana la na Hoomaikeike o ke Ao?

  I ko'u uhane i hiki ai mawaena o ka Hale Akala me ka Halealii ike aku la au i kekahi mau wahine ekolu me ka ipuhaole, a kona mai la e ai ipu.  A ia wa no ua wahiia mai la ka ipu, a o ko'u wa no ia i nao aku ai i ka iho ipu a ai ae la.  Ia makou e ai nei i ka ipu, ike aku la au i kekahi mau wahine e hapai mai ana i ka noho, a o ka Moiwahine Liliuokalani pu kekahi.  I ko'u hoomaopopo aku, me he noho kaumaha la ka hoi ka lakou e hapai ana, a e hapai ana lakou i ua noho nei no loko o ka Halealii.  A ike aku la au i na oloolowawae o ka Moiwahine, he puipui maikai a he maemae no hoi.  A puoha ae la au.

J. KANUI.

  Wanaao Poakolu. Ianuari 1, 1896

 

Eia Iho na Wehewehe Pokole.

  No ka ailaua i ka "ipuhaole," he hoike ia no ka maikai o ke ola.  Ke loaa keia haawina i kahi mea ma'i, he hoike ia no kona pohala ae.  Ina i kahi poe e ae, he hoike no ka pomaikai ma ka hana a ma kahi mea e ae; e lao ka huli hana, a i ole, me ka haupu mua ole he hana, i ike nae i ke kono ana e hele i ka hana.  Me ka haupu mua ole, onou ana kekahi he wahi kenikeni i ka poholima, a pela aku.

  Eia hoi kekahi ano o ka ai ana i ka ipuhaole.  He hoike no kekahi nu hou, e like me ka ono o ka ipu i aiia, pela no ka ono o ka pepeiao i na lono maikai e hoea mai ana.

  No ka hapaiia ana o ka "noho" mai kekahi wahi mai a e hoihoi aku ana i ka Halealii, he hoike ia no ke ano hou ae mai ke ku laha mua a i kahi kulana a i ole, he hoololi kulana noho ana. (Ma keia wahi, aole i ike ka mea nana ka moe i ke komo ana aku iloko o ka halealii, no ka mea, ua puoho e ka mea nana ka moe.  Aka nae, o ia no ka mea hoomaopopo aku.)  Nolaila, he lawe noho ko ka po, he hooko hana ko ke ao.  No ka mea, ke laweia nei ka noho no loko o ka Halealii, a o ka hooko ana o kela noho i laweia, o ka noho aku; o ia ka hana a kela noho i manaoia.  A owai ke noho aku ana i kela noho?  Alia, ua kokoke paha.

  He ekolu mea e hapai nei i ka noho no ka Halealii, he mau wahine wale no lakou a pau.  O ka Moiwahine a me elua mau wahine e ae, (koe hoi ko laua mau inoa.  Mamuli o ka loaa ole o na inoa o kela mau wahine, ua hiki ole ke uwehe ae i ka haina e pili ana i ka hana a kela noho i laweia ai.  Koe wale no ka manao ana iho, he hoike paha kela mau wahine no ke kakoo ana i ka nohoalii  Penei e maopopo ai he "nohoalii" kela:  E hoohui aku ia hopuna olelo "noho" me ke "alii" e hapai la i ka noho, alaila, e loaa ana ka haina "nohoalii."  Nolaila, ua loaa ae la ka haina o kela mau wahine, ke kakoo a kokua i ka nohoalii.  A me he la, o kela mau wahine, he hoike laua ma ko ka lahui aoao, na poe e kakoo nei e hoihoi i ke Alii maluna o kona nohoalii.  A o ko ke alii hapai ana i kela noho, ua like ia me ka olelo ana iho i ua mau wahine la, no'u ponoi keia noho me ko'u hoohemahema ole aku, (kulike ai me kona hapai kino ana i ua noho la).

  No ka ike ana i na oloolowawae o ke Alii, he puipui me ka maemae, he hoike maikai ia ke ole nae i piha kelekele, a ke ole hoi e kauia e ka puha a puho, no ka mea, he hoike ia no ka poino; e laa ka ma'i, ka holomua ole o na hana, a pela aku.  aka, ina he maemae maikai, he hoike no ke ku malie o na hana me ka holomua ole, ina he wiwi a loihi, e aho paha ia.

  O keia ae la ka wahahee o na wahahee.

KILOKILO DIMERATA.

 

Hele no a Hoi Mai.

  Ma ke kakahiaka La Pule i hala, o ka hora 10 paha ia, ua haalele iho la o F. A. Kamika, loua hana o ka pa papa o Waila Ma, i kona hale a hele holoholo aku la mauka o Pauoa, a o kona wa ia i  ike hope loa ia ai.  Ua hoike koke ia ae kona nalowale ana i ka Halewai a ua hoounaia aku na makai kaulio e huli iaia i ka Poakahi i hala, aole nae i loaa.  Ia po no, ua hoi mai la ua haole la a komo iloko o ka halekuai laau lapaau o Benesona, Kamika Ma e kuai laau ai me kona hele a poholehole, a ua ehaia kekahi o kona mau lima.  Kau ma ke kaa a hoi pololei no ka hale.  Wahi ana i hoike ae ai i kona moolelo o ka hele ana iloko o ka nahelehele, aole oia i ike i ka maluhiluhi a me ka pololi.  Ua pinana aku oia maluna o ka mikinolia a pau oia i ka mokumoku me ka eha inoino; kakaa i ka pali aole nae he kiekie loa o kahi ana i haule iho ai, me ka hoomanawanui oia i hooikaika hou ai i ka naku hele ana a hiki i ka hoea hou ana i kai nei.  Aole i komo ka ai a hiki i kona hoi ana mai.  Ina aole oia i loaa a po ia la, ina la ua hoounaia he puulu o na haole e huli iaia.  Ua loaa aku nae hoi oia i kekahi wahi keiki haole uuku a S. Deka, he 10 ona makahiki, i hele huli aku no iaia maluna o kona lio, a ma ia lio no oia i kau mai ai a hoea i kai nei.  E ole nae hoi ia, pau ka inoino o na manao o kona poe hoa'loha no kona nalowale honua, a i ole ia, make paha iaia ponoi ino no.

 

Na Hookaau Hoonanea.

  Ma Farani ua papa loa ia ke puhi baka ana o na kalaiwa kaa i ka wa e lawe hele ana i na ohua.

  He kakaikahi loa na nupepa puka la e hoopukaia nei ma Sepania mamua o na aupuni nui e ao o ka honua nei.

  Ma ke koho a kekahi kanaka loea aia ma kahi o ka 100,000 rabati e hanau oi o ka la ma Auseteralia.  Nui no!

  Ma Samoa aole he noho o ka moi maloko o ka hale nani, aka, o kona mau kanaka lawelawe wale no.  He wahi hale pea ko ka moi e noho ai.

  ua oleloia o ke kumu waina nui hookahi ma ka honua nei e ulu nei a hiki i keia la, aia no ia ma Oisi Potugala  I ka 1802 ke kapuia ana.

  He 52,000,000 paona ka nui o ke silika ma ka hoomaopopoia ana o na aupuni like ole i ka 1887, a o ka waiwai io ua kohoia ma kahi o £98,000,000.

  Ua inuia e kekahi haole pepehi bipi Pelekane he hookahi kuaka omole waiseke iloko o eha ale ana.  Ua make oia he mau minute wale no mahope iho.

  O na hoailona kuni maluna o na waiwai kalepa a me na ano like e ae, ua hoohana mua ia ma Roma mamua o ka hookumuia ana o ke au Karistianao.

  Ua lilo i mea kupaianaha loa ma Asia a me Aferika, kahi hiki ole ke ulu ka mauu, eia nae, o na pua nani o ka honua nei e ulu ana malaila me ka maikai.

  Ua oleloia o ka Emeperese Hawaganiti o Kina, e hoomanaia nei e na Pake ma ke ano he akua, oia ka mea nana i hana mua keia mea he silika i ka makahiki 2,600 mamua o ka Haku.

  Lehulehu wale o na hale hana kopa ma Italia a me Sepania iloko o ka A.D. 700, a i ka A.D. 750 paha, hoomakaia ka hana ana o ke kopa ma Farani e na poe Ponisia, a ma Maseile i hookahuaia ai.

  Ua hoohana mua loa ia ka pepa i papa niho e na kauka hana niho o Lubeta.  I ka wa i hookomoia ai iloko o ka waha o kekahi mea niho ole, aole loa he inoino, o ia mau no ka maikai.  He 13 makahiki i paa ai pela, aole no i ino.

  I ke keneturia ekolu mamua o ka Haku, ma Helene, ua papa loa ia ke komo ana o na wahine i na lole silika, a ina e loaa aku kekahi wahine e aahu ana i ka lole silika e kauia no ka hoopai maluna o kana kane no kona hana ana pela.

  Ma na keena oihana aupuni o Amerika Huipuia, o na wahine na poe hoohana nui loa ia, a ma Wasinetona hoi, mai waena ae o 17,000 mau kakauolelo iloko o na keena Aupuni, he 6,000 o lakou he poe wahine wale no.  I ka welo kela kaua huliamahi , o na kaue na poe hoounaia e hele

i ke kau @ua nele hoi na keena oihana i na kakauolelo ole; nolaila, ua hoonana koke ia na wahine ma ia mau wahi a ua ikeia ko lakou makaukau.

  Ua hoike ae kekahi o ua nupepa Farani mamuli o ke ana hou o ua pana kaua o luna o na mokukaua kiai o ke Kaiwaena honua, ua liko i mea ole na papu kaua aina ke hoohanaia ko lakou mau ikaika.  Ua hike loa ke hoopuehu liilii ia ua papu pale e na mokukaua ano hou o keia wa iloko o ka manawa pokole loa.

  O ka Poaono, la 28 o Maraki o keia makahiki, o ia ka la i hooholoia ai no ka malamaia ona heihei waapa mawaena o na keiki kula o Okafoda a me Camabarige.  A oiai o ka hora 2 o ia auwina le he wa pii ia o ke kai, e hoomaka ana ka heihei he hookahi hora mamua ae e like me ka rula maa mau.

  O ka nui o na ili aina i noho onaia e Beritania Nui, he 2,145,000 mile kuea, he 121,000 wale no nae o keia heluna ma Beritania Nui wale iho, aole i huiia me kona mau panalaau; a o ka nui o na kanaka malalo o kana hoomalu ana, aia maluna aku o 346,000,000, mai loko mai nae o ia heluna he 30,000,000 wale no ma Beritania Nui; o ka loaa makahiki ua hiki aku no ia i ka huina nui hewahewa o $1,160,000,000, he $555,000,000 wale no nae e ohiia ana ma Beritania ponoi.

 

HALEKUAI LAHUI KALAHIKI.

  Helu 405, Alanui Moi. ma Waikiki aku o Alanui Nuuanu, ma ka aoao mauka ke keena mua o ka "Hawaii Holomua."

  Ma ia halekuai o na oiwi e loaa ai na anoi a me na paihi o na ano lou loa, e laa

            Na Kalakoa.                Na Keokeo,

                  Na Makalena,   Na Kinamu,

                        Na Huluhulu,  Na Lihilihi,

  Na Kamaa o na Kane, Wahine me Keiki, a pela aku.

  Oluolu no ke kuai ana.  Aohe hewa ke kipa mai e ikemaka, a aohe no hoi he kunukunuia no ka hoikeike ana i na mea kuai.

M. PALAU, Luna Nui.

            ok 14-tf

 

C. E. Williams me Keiki.

Ed. A. Williams,  Luna Nui.

Helu 611.  Alanui Moi, ma Ewa iho o ka

            Pa o Aigupita.

He mau mea kuai lako hale o

            na ano a pau loa.

  He mau mea Hana Pahu Kupapau a Hooponopono Hoolewa.

 

  E hoolakoia no na Kaa Kupapau, na Kaapio a me na Kaa ohana.

  Ina no e ninau ia laua, e loaa no na Pohaku Kia Hoomanao no na He Kupapau.

 

  O ka Ialoa kekahi hana hiki loa ia laua, aia ia malalo o ka lawelawe ponoi ana a Ed. A. Williams, F. D., he mea i puka pono mai ka Kalaka Kula o ka Ialoa Maikai ana iloko o Mei, 1894.

- NA TELEPONA -

Keena. Helu 179 Kauhale a me Kahea Po

Helu 813

nov 2 mp.        Feb 3 mp.