Ka Makaainana, Volume V, Number 13, 30 March 1896 — Page 4

4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MARAKI 30, 1896.

KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.

W. H. KAPU,
Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi noho, ma Honolulu.
F. J. TESTA (Hoke),
Puuku.
KEENA HELU 327, Alanui Moi, ma
Waialeale, kokoke i Alanui Konia.

UKU O KA NUPEPA.

No ke Kope Hookahi - - -$ .10
No Hookahi Malama - - - .25
No Ekolu Malama - - - .75
No Eono Malama - - - 1.25
No Hookahi Makahiki - - - 2.25
                Ina e hookaa mua ia, penei iho ka auhau ana:

No Ekolu Malama - - - $ .50
No Eono Malama - - - 1.00
No Hookahi Makahiki - - - 2.00

UKU O NA LUNA NUPEPA.

No 5 Inoa - - - 15 ken.
No 10 Inoa - - - 20 "
Maluna aku o 10 Inoa - - -25 "
                Me ka puuku wale no na hookaa dala ana, aole i kahi mea e ae.

POAKAHI MARAKI 30, 1896.

AIA ma ka aoao 3 o kela helu kekahi mau oleloao waiwai i kupono ke laweia e kela a me keia a malama iho. He mea hewa ole loa keia no kahi.

ANEANE paha na uhane o ka Moi Kalakaua a me kona Kuhina Nui Kipikona e ala hou mai a olelo mai,---"O ka maua no hoi ia i hoao ai e ao aku ia oukou e aie a nui, i mea e mau ai o ka aina a me ke Aupuni, eia nae, puni aku nei oukou i ka pelo a na poe mikanele puni piepiele dala, a laa ka pilikia." Mai no kakou a hoopoina i ke kumuhana o ka Aie Umi Miliona Dala.

WAHI a ka hoike a Kauka Wahie imua o ka halawai ana o ka Papa Ola i ka Poakolu iho la, no ka wai ka a kakou e inu nei ke kumu i nui loa ai o ka mai e laha nei, no ka inoino a pelapela loa ka o ka wai o na lua hookio wai. Mahalo i keia hoike. Ina pela, no keaha la hoi ko ke Aupuni hoohana ole ae i na luawaianiani, i loaa ai hoi he manawa no na lua hookio wai e hoomaemaeia ai. E aho ia mamua o ka nui loa ae o ka mai.

ULUHUA aku nei paha hoi kekahi poe heluhelu o KA MAKAAINANA nei i ko makou hoopuka mau aku i na moeuhane me na wehewehe noeau a ko makou Kilokilo. Ke uluhua no hoi paha ia poe, kapae ae no hoi i ka alaala mai ka pu, oiai, he mau mea heluhelu e ae no kahi. Aka, no na poe hoi i uluhua ole, ua like paha ko lakou manao me ko makou, oia hoi, he nanea okoa no hoi la, a ua kohu moolelo kaao maoli no ka heluhelu ana iho. E ole nae hoi ia, loaa kahi mea hoohala manawa. Nolaila, aohe waiwai o ka uluhua a niha iho iho.

KANAWAI AIE LAHUI.

He hoomahui ka makou ma ka helu i hala no ke kanawai aie lahui hou a ke Kuhina Waiwai i waiho ai imua o na mahele a elua o ka Ahaolelo, e makemake ana e aie i ka huina o $2,000,000 no na hana hou kuloko, ka hoohoihoi ana i na oihana mahiai a me na hana hoonaauao, a pela aku. Aohe maalea aku no a koe mai. Ma ka hoakaka ana ua makemakeia ka i mea e hoohuihui ai i na aie lahui a pau a akoakoa malalo o hookahi aie nui, eia nae, i ka hoomaopopo iho, aole o keia ae la ka huina dala e lawa ai
                Ua hoomaopopo ua Kuhina la he $7,000,000 ka waiwai io o ko ke Aupuni mau pono a pau, a ke ake nei e hoopehu hou ae a piha ka aie i ka $6,000,000. He kulana kupaianaha keia, o ka makemake e hoaieia mai a aneane e piha e like la me ka waiwai io. Pela no ka paha hoi ua ona banako la e hana nei ma kana oihana banako. Ina pela, ea, o ka ike koke ia ae o ia mea, o ka maikai ia, alaila, nui na poe hele aku e aie dala me ia.

Ke uku nei kakou i keia wa he $550,000 ukupanee no ko kakou aie lahui i kela a me keia elua makahiki. A ina hoi e loaa hou mai ana keia aie hou ma ka eono pa keneta, ua like ia me $240,000 ukupanee i na makahiki elua, he huina ukupanee nui o $790,000. Nolaila, mai hea mai ana la ke dala e loaa ai, ina ua lawa ole i keia wa no ka uku ana i na lilo mau Aia wale no paha a he hoomahuahua hou ia ae o na auhau, alaila paha hiki, a i ole ia, me ka hiki ole no.

Ina kakou e hoomaopopo lea iho ana, o ka manao maoli no "aohe ka nana" ana, no ka mea, "mahope aku o kakou ke kaiakahinalii." O ka manao no e aie kakou i keia wa, a e waiho aku hoi i hooilina na keia mua aku e hookaa ai. Naauao no. Aole loa e hiki i ua Kuhina la ke manao iho o na hana i manaoia ai no ua mau dala la ka mea e hiki ai ke pii hou ae o na loaa a hiki ua aie la ke ukuia. Ina pela io kona manao, aohe hawawa aku a koe mai.

Ma kekahi mau pauku o ua kanawai la, ua manaoia e loaa ka mana i ke Kuhina Waiwai e hoemi iho i ke kumukuai o na bona e hiki ai ke hooliloia aku. O ke ano maoli no o ia, e loaa ka mana i ke Kuhina e hoolilo aku i na bona o 4 pa-keneta ukupanee no 90, a i ole ia, no 95 ina he 5 pa-keneta ke koiia mai ana. A oiai hoi, aohe mea i oleloia no na bona o 6 pakeneta ukupanee, alaila, e manaoia aole ia ano bona e hooliloia aku ana a emi malalo iho o 100 O na bona o ke Aupuni Hawaii o ke au mamua aku o keia, aole loa ia e hiki ke kuaiia i nei wa no 100. Pehea la ka manao o ka Ona Banako Damona, e ae no anei oia e kuai i na bona o ke Aupuni ma ka waiwai io ma na alo o kela a me keia bona?

Aohe olelo ana no Enelani, no ka mea, aia no kona aie i kona poe ponoi kahi i paaia ai. No Hawaii nei hoi, e huli aku ana kakou iwaho, a nolaila, ua hiki ole ia kakou ke hoohalike ae me na aie lahui o Enelani a me Farani. He mea oiaio loa no hoi, e pau loa no ke gula i hanaia ma ke ano dala o ke ao holookoa nei no ka uku ana i ko Enelani aie lahui, eia nae, aole loa oia e banekarupe. O ke kumu, e like no me ka makou i hoike mua aenei. Oiai hoi, e like no me ka nui hewahewa o ko Enelani waiwai, pela no e hiki ai iaia ke aie aku, a o ka ukupanee wale no ka mea nana a kona poe makaainana, a waiho malie no i ke kumupaa.

I ka hoomaopopo iho no nae, ua moakaka loa na manao ke Kuhina e hoolilo aku i keia aie lahui no ka ukupanee malalo mai o 6 pa-keneta. Ina ua waiwai ka aina nei, a ua kupono paha hoi ka waiwai e hoopaa aku ai, alaila, he mea pono loa io no aole kakou e uku a oi aku mamua o 4 1/2 pa-keneta. Ke hoaie o Ona Banako Damona ia Kuhina Waiwai Damona he $2,000,000 ma ka 4 1/2 pa-keneta, e loaa ana he ola i ka ona banako maalea e like me ka manao o ke kanawai a ke Kuhina he $200,000 ma ka uku hoemi no ka hoolilo ana aku i na bona, hui ae hoi me $50,000 i aeia no ka hoaie ana, hui he $250,000.

Nui io no ka maalea la, eia nae, aole ia o ka mea ana i makemake ai e hana, no ka uku ana aku i kekahi mea e hoao a e hooikaika aku e loaa mai keia hoaie dala ia mai ma Ladana. Aia no paha hoi a iaia iho, alaila, o ka pono ia.

O kahi mea pahaohao nae hoi i koe, oia iho keia,-----heaha la ka like ole mawaena o Ona Banako Damona a me Kuhina Waiwai Damona? Na ke Kuokoa namu keia i hoonaulu aku i ka Poaha nei, a eu ke Kuhina ma kona mau kapuai i ka Poalima nei e hoakaka imua o ka Aha Senate. Ma ka makou hoomaopopo, ua nawaliwali kona kahua, a me kona kulana, aohe i lawa pono ma kana haiolelo.

Eia nae, ua hoike ae oia ma kana kalekale ana, "Ua hala ka wa, ma ko'u manao, no ka ninau ina paha ua palekana ka Repubalika ma kona kahua pili dala." Ma ko makou manao nae hoi a me ko ka lehulehu, aole loa ia wa i hala, aka, eia aku no ka nui o ka pilikia imua. Wahi no a ua Kuhina la: "Ua hooia ae ka Repu balika i kona makaukau e hooko aku i kona mau koi ana a pau." Ae, pela io no, ma ka aie ana i hiki ai ke ukuia kona mau lilo mau. (No na mea e ae o kana haiolelo, no ko makou ano haiki mai, ua hookauluaia a no kahi wa hou aku.)

KA NINAU O NA LAHUI.

Aia ma kahi okoa ae o keia helu e ike iho ai ko makou poe heluhelu i ko na Pukiki hoike ana ae ia lakou iho, aole mamuli o ka ikaika ma o na lako kaua la, aka, me ka maluhia a malalo hoi o ka pano i haawiia mai e ke kumukanawai o keia au oehaa ia lakou, oia hoi, ka pono o ka hoopii ana aku ma o kekahi palapala noi. Ua hoike mai keia hiohiona i ka lokahi o ia lahui e imi i ko lakou pono iho, no ka mea, ua hele mai kahi poe lehulehu o lakou mai na wahi loihi mai. A ua oleloia no hoi, o ia haawina like no ka ka i waena o lakou ma na wahi a pau o keia Paeaina. O ka makou wale no e olelo ae no kakou ma keia wahi, e hoomau aku no i ko kakou kulana kupaa mau a me ka lokahi i na wa a pau a ma na ano no a pau loa.

Ma ko ka lahui oiwi aoao hoi, e aeia mai makou e hoaiai ae i kekahi mau mea oiaio loa i hiki ole ke hooleia. E hoomanaoia o ka hapanui loa o keia poe e noi nei i ke Aupuni, o lakou no na poe hou mai, a kakou hoi i kokua ai ma ka lawe ana mai ma ke ano he poe paahana, i mea e hoopomaikai ai i ko kakou poe ona mahiko. Mai ko lakou wa mai o ka hehi ana i ka lepo o Hawaii nei, ua hoolilo mai lakou ia kakou i poe enemi no lakou, me ke keehi mai ia kakou ma ke ano he poe kakou i haahaa iho ia lakou. (Aole i pili keia wahi i na poe i hiki mua mai a i loaa na ohana maanei.) Ua komo lakou ma na hanalima i hiki i ko kakou poe paahana Poola ke lawelawe, a na lakou hoi ka hana mua o ka hoemi ana i na uku hana.

Aole lakou i ana iho ma ia hana, aka, no elua manawa o lakou i kokua ai i na poe ohumu kipi o ka poai hemolele laahia a lanakila, a no elua no hoi o lakou manawa i hoohokaia mai ai ma ke kapaeia, pekuia, kipakuia a ike ole ia mai. A ua pono no. Ano hoi, eia ke eueu nui nei. Ua hiki no paha hoi ia lakou ke hana ae, oiai, ua hoolakoia no lakou e mea ma ae a ua wana-