Ka Makaainana, Volume V, Number 13, 30 March 1896 — "HAEHAE KA MANU!" [ARTICLE]

"HAEHAE KA MANU!"

Ia Liaekona Holokeue no ka hoi a lawe ī keia mau hoohiki elua ona i noopumehana iho ai i ka noho Senatoa no Hawaii, & lana hoi i hoohokgia ai, a aohe uo hoi. i oioi a pumehana pono iho, waiho ana oia he kanaw.-.i no ka hoakaka maopopo loa ana i kekahi mau mea a ke Kuhina Kalaiaina e hana ai i hoakaka maopopo ole ia ma ke kauawai koho balota e ku uei i ken w&. Mamua, raa keieoho iho no i ka manao, pela e ai ka makemake o ke ka~na\«i e pili ana i na kolio ba!ota ana i hoo paapaaia a hoopiiia imua o ka Aha Kiekie, a ma keia hoi, k6 puka ka olelo hooholo e hoopuka koke ke Kuhina i ka palapala hooia uo ke kohoia oia mea a ka Aha i hooholo ai i ka ponp. Ua holo ke kauawai, he meā uiaopopo loa ia, me ke kue ole īa. Mamua aku nei, i ka w?> o ka Bila Hnawhia e noonooin aua imua o ka Aha Senate, a i ka ita mn no ka Halewai Moiwuhine o $20,000», ua iioi ae kokahi toa wiwi h\h\ < 'i luawai v un awiia kela hau\Miia luu e nleia na poe hana o ke Aupuni e lapuauia maUili ue ka ol*\ O na poe hana Aupi \1 ka i manaoia e ua Sēuatoa la, o ia no ua hanaiahuhu ana, ua koa. No ekolu aenel miika l iki o ka la-

paa iia aua mala-la, « ke Aupuni' i uku, nol:.ila, kv iioho aie nei 110. Heaha la ka waiwM) o ka ciapaau wale ana no ia lak(.'U ain. ia. kahua boola o ka lahui, iaa i>u hoi eia kn Oihana Kon ke ,ukvi tiei i kekahi nr> poe ? Maalea no-nei an-o i mea nae paha ho : e uku ole ai. E pono no e ukuia ka an& i na koa, a pela no hoi me ka hoouku auhau ana ia -lakon, no ka mea, ke ukuia nei lakou a papalua a papakolu i ko ke au Moi, m& kn loaa pulioi ona mea-ai oi loa ae mamua oto \h au i hala, ai oi loa ae n > hoi paha me ka mea e ona īa lakou ina ua lakou ponoi iho ao lakou e hanai.

Pehea hoi na luna oiin.na e ae oke Aupuni ? Ke uku nei lakou i na auhau a ine na hoolilo eaeo ka noho &na, ao na koa Uoi, he poe hamuahuhu maopopo loa lakou e ooio nei i ka waiu o ka Waihona. Me ka uuku no o ko na makai uku, na iakou no e imi i ko lakou inau

pono a pau a me ka uku aua i ka auhau. He hiohiona kapakahi loa keia i ko makou manao.

Loheia māi i ka hu oka aka ia Hanuna i kahi la i hala iho la, i ka wa i heluheluiaa* ai o ka itam.u o $2,500 Kapiolani Paka. Ua hoike ae oia he mea pōno loa e hot»leia, no k* mea, i kekahi kau ka mamua ana a me kahipoe hemolele e ae i holo mai ai ika halawai makahiki mau o ka 4hahui Euauelio, ua, kouoia lakou e hole i ka naua heihei iwaho oua paka.la. Ua hele lakou .8 i ka pau aaa ka o ua h.eihei, i naua aku ka koaa hana i kouu

uiau hoa, e uwe mai aiia kalii mau mea uo ka pau o ua elala i ka IUo.

■ ■ - - I j Hewa ao la ! I ke alo ihō la ! j 110 a hihia ka uuaiuoii o ua poe ' j hemolele la i ka hana piliwaiwai. : No ia kuinu ko Hauuna mea i ' makeuaake ole ai, uo ka aiea, he j ahahui hōohoihoi kela i na haiia ! piliwaiwai E ole uae hoi uia, \ ikeia keia wahi kiuauuau o lakou | a mli ko lakou nawaliwali wale a ! haule koke uo i ka hewa. Ua j hoolohe ole ia uae hoi keia leo o | ko Haua keiki heuiolelo a holo aku la uo uā itaiuu la Lilo uue | j hoi kai'a luau oieio i ,uaea e ho* j | hoio ai o ka akaakaia uialuua o I ua hiohioua o keia ? tue keia. j Wnhi o iv» o!e!o a keknhi mea ! ia makou, ho iwi ku ko loko o • Rcwe!a 'pob: a wahi iio"hoi o ' J kti hoaknka mai no ke auo o ia | 1 na ue!e paha koua poo me ' ! ka ?o!o a he iwi ma ia wah:* x 1 hiki nouo ole ai iain ke ike a 1 ' I ' ke mnopopo i kana mea o haua i ai, l T a lioomaka hoa kn hauu '

aua > ka me.-i uim» lep;i :> ke nw* a ke luai la rna Ewa īho o kabawai mauka o ka uwapo o Eooliliamaau, rae ke k«he hon aka no o ka ,lepb iloko o kahawai, He hohonu mav>ka iho o ke alahakn raamua } ua nalowale ke kanaka, i uei wa hoi, ua papau a ahuwale ka lepo pohopoho; a ke kai make iioi, ine he la ua kapuai paha ka erai iho oka wai malalo o kela iepo pohopoho eleele.

0 ke kuinu m»i ka o keia, no ua iwi la iloko o ko Kowela poo. He uui no paha na hana ku 1 ka hawawa a ua poo iwi la e hana nei, e hoike iuai ana aoie oia i kupono e noho uaa ke kulana Luna Nui o na Hana Aupuni Hou, no ka mea, he hookuanui kaua oiau hana, a e aho no paha hoi koua wahi hoki. Im\aa o ka Hale Makaaiaana, ua olelo ae o Lopikanā 110 kona hele e hana i na laka o na pakaukau o na Lunamakaainana, aole haawi aku na hai e hana* a e hele hoi oia e aana a hoomaopopo 1 kana hana ona i hoonohoia ai. Nona no la hoi ka mee. i oleloia aī i ka iawe aku i kana panana a loko o ke kahawai, hele ka wai o nalo ka opu, alaila, nana aku no kana mea i make* ai e maopopo. Hoomakeaka no. Ka iuo hoi iluna no o ka aina matoo e hana ai a maopopo. Ama ka olelo hoi a na poe ana-aimi e ae, aole oia he ana-aina, aka, he kamana; a he hoole loa hoi na poe ' kamaua aole oia he kamana, Ma ko makou aoap hoi e kiai au.u i ka pouo o ka lehulehu* o ka hana eeni u s ke Aupuni o ka kaawi ae 1 uku hoomau noaa a e hoolimiima aku hei i mea okoa naoa e i&welawe kana hana.

E ahoia aiaoiaa aē o kalioomau aku i kela iwi e hoohana hawe»wa mau aku, ahe emi iho hoi ia ona lilo. Pehea mai ana la aa Soloua i keia uiauao,e kokua aaei ? lua hoi ha e kokua, lio aku i ka uui uiauu uhaai ooaI kou, a he haua pakiko loa | hoi uei. Aia raa k*hi wahi okoa ae o kein helu he hoike e pili aoa i ! kekahi .kanawai laikuii hou ua ! ke Aupuni, ke mea hoi e hoopui- ? pui ae ai i ualoaa o ka Waihoua. ) Ua oleloia ina e holo aua uei | kauaw \ ' e Loakoakoa hoi 1 ua | kaaawai pili laikiui a pau oia- | laio o hookahi kauaw*i 4 a uie ua ) kikmi _ hou i mauaoia* e loaa I aua tua kahi o $70,000 i ka ) makahiki, Ea, uui uo, eia j aohe e lawa uo ua ko&. I Oka m*uao aua e h ikiui iua I loio mawaho ae o na hikiui i

loaa ia lakou mai ka Aha Kiekie a Aba Kaapuni pahn, he hot hui kau ana paha hoi ia i na uinkhU a aa lawaia a kue ka-Mana Hooko i ka M-inn Hookolokolo, ka mea hoi a ke Kmnukauawai i olelo maopop-o ai e malama kao'koa' a kuokoa loa ia ua Mana eko lu iloko o ke Aupuni. 0 ke ano io maoli no ia, a he kue kumukana- • wai meopopo loa hoi keia laikinl ana e manaoia nei. n»e hoi ka ;b o kekahi nu{.(pH na mu no ka ōl°)0 ana ao no ka laikiniia o ua kauka, vva ka Papa Ola ka ia hiiiia. Aole kela o ku pololei, O ka ka Papn Oia hana wale no o ka nana ) ua palapala hoike /nakaukau hāna o kekahi kauka a hoike aku hoi ī ke Kuhina Kulaiaiiia ua kuoono ka inea uoi e lai&miia, alaila, na ke Kuhina Kalaiaioa e haawi mai kona p<i)}.!f>a)a ūc e lawelawe ma ia hana. Nolaila, ua okoa loa i& mai ko na loio ae, ka meai ka loa ke kue kumukauawai. O kahs m.en hilu ioa nae hoi, ut» noaki nu keia na poe e lawelawe ana i ka lakou mau haua ka uku aku i laikini. A mawaho a.e hoi o ia mea. me ka heo'hiki pu aku no hoi paha. nae, aole i hoak&kaia ma ke kanawai laikini hou, aka, o ka manao ,koho wale aku nu v.ti, a me he la, peia io aku ana no, e like mf> Ah i na loio haahaa a me kahi mau oihana e ae, mai na oihaua.o k~a iehulehu a me na '■oihßoft"kalepa. Ma kekahi ano no hoi, he me» keia' e .h oo pakele ai i ka h i poe mai kahi poe, e like 1« Lue na poe ako Uiuohō me kahiumiumi (he ma kela kanawai hou)- mai ko na Kepaui komo nui ma ia hana e hoemi ino loa ai i ka uku pela no paha hoi oie na poe kumeka kamaa mai na poe kumeka kaaheie aku. Aia no a nui ke dala, alaila, loaa ka laikini.,: Eia nte, inaaouli o ka ane, ua po maikai ka iehulehu a*ua poino hoi nb poe e iūLii wahi pouo ana. Ua (Ueloia he maalea alopeka, oia uae, i <to makou ma- , ueo, o ka Ahahui Muhh>i Hawaii ka oi loa aku o ka maalea, I ke j a»)iahi mnmua iuo o ka huakai ! a m Pukiki, ua hooluha ae ua 1 hui la no 300 poe Pukiki kino ] oolea no ka hana »ha ma u& j mahiko no $16 o ka malama, i ! oa mahiko kahi e uoho ai u me , ka Hehe.ua uo kek hoo J luha Ua uiauao palia hoi kela poe e t(la k ih, mea me kona ohaua uo »a »nau wahi dala

omilumilu a me k« pii ai i kuahiwi e kua ai Eepa ;o. Mai ia wa mai a kei-», a-I.*?■ i apoia aku ia haawi. !.iyviiuv»na peA mahiko pilm Ua loheia ae nae hoi i ka Foa ono nei ua haawha aku he $18, aohe no i aeia. Ina nK'i e haawiia ana a $24, a< he--in» e loāa aua» 110 ka roea, u» .-lokai'ilakou aole e ■ hana no kahi■uku e hiki ōle ai ka ola pooo mo' ka ohana. E hoo m nopopoia ua lehuleh i I>u t.e nei im ohana o kahi poe mai ko lakou hiki uiua loa a'na mai. Ke ole makou e kuhihewa, na na koo Aupuni no nei hana maj)lea, i mea paha hoi e ho6jpahua ai i ka na Pukiki palapala hoopii, a i ole ia, e hoolvlo j ai paiia hoi i ka ikaika o ka lakou noi i mea ole. - Eia nae, mia ko makou manao iho no, nele no ia hui e ianakila auu maluna ae o na poe i paa ka manao Jioko o ka loka.hi. Haia ae la hoi nei puu, ua oehu ae hoi ua Kepani no ko na naahiko haawi ia lakou i $12 | wale no, a i $16 hoi o na Pukiki. 'E ole «ae hoi nei haue, ikeis ko nft poe uaahiko hana kapakahi, ake, e kala kahiko uo hoi i I ikeia ai iakou ma ia ano hana | mai oiua loa mai no, a neie ole I ai no la hoi ko lakou waiwai ana... He kni houhou keia mau lahui ma kela a me keia aoao o na poe mahiko a aie ke Aupuni. Ihea la kakou e pae aku ai ? Wawaia mai hoi ke alelo-iua o kabi Loio Kuhiua, iaia e ku ai e kamailio no na haawina hoopii uku o na Hope Makai Nui o Kauai. Me he la he hookahi no aho ona e kamaiiio ai uo ke kupono a no ka nui o ka apana, a ia aho hookahi no, loli hou ae kona alelo a pepelu, alaila, olelo mai he mea okoa ae. E kaia no i ikeia ai ia ano ona, o ka oi loa aku nae puha hoi īna he Hawa i a he haole paha ka mea nona ka uku i he hoopii i kehi ke hoihoi oia, a he lioemi bdi i kahi ke hoihoi ole oia, A ikeinaka iho !a nae hoi na Solona nona. Mamuli e ko Kuhiaa Kupa hilinaiia e na hoa o ka Hale, ua hootioloii\ kana hoi no $1,435.03 no ka hookaa au i i kekahi aio kahiko (s o ka hope loa ia) o ke Aupuni Moi v\ A Kretiey & Co. o Parisā, Faiam, no k» liaua • ana i ka hoailona hooliauohano I aiii. oka pouo maoli no ia, o :ka uku aku a pau ae ia uiea \ kahiko. Nawai la hoi i Haia īa keiki o Hana mai e uoi ae iinua o ka Hale e hook6okot»ia i hale uo ka Peres\deua e noho a! ? He keu no paha hoi a ka hoomakeaka. Ua hooWia kona makemake u ku no īka hoka la Ive uhai nei no koua huiaia aku ma ka hokua e kaht HamuuH iho. Hoe makeaka no/' A ola uo o' Hana 3a ! j