Ka Makaainana, Volume V, Number 15, 13 April 1896 — Page 8

Page PDF (955.69 KB)

This text was transcribed by:  Rob Escuadro
This work is dedicated to:  Ko'u keiki hanauna Jasmine Paris o Kapolei, Oahu

Ka Makaainana.

 

8                              HONOLULU, OAHU, POAKAHI, APERILA 13, 1896.                              .

 

Kela Kauka Epa o ka Belgic.

     I ka hoea ana mai o ka mokumahu Belegika he mau pule i hala ae o Kauka Bowie no ko luna ke kauka nana i hoopunipuni mua i ke kauka awa a laha ai ka ma'i kolera.  Ua kau aku ke kauka awa i ka moku no e kalewa ana iwaho, i ka ninauia ana aku ina he ma'i ko luna, na halawai mai no me ka pane - aole.  Eia nae, ua lilo kela hana mua a ua kauka la o ia moku iloko o Augae, 1895, i kumu alakai no nei wa.

     Ua hilinai ole ke kauka i kela pane, a ua hele nana aku oia iwaena o na ohua Pake a ua loaa aku he hookahi Pake i loaa i ka ma'i lepera aole he ma'i hebera.  I ka hoikeia ana aku i ua kauka la, ua pane ano hoolalau mai oia.  Ua hoi mai ke kauka awa a hoike i ka Papa Ola, a ua kahea koke he halawai ana.  Ma ka manao a ka Papa Ola i hooholo ai, ua kakauia he palapla i na agena ma Kapalakiko e hoopau loa ia kela kauka hiki ole ke hilinaiia mai ke kau ana ma ke ano kauka maluna o kekahi o na mokumahu o ia hui e holoholo ana mawaena o na awa o Kapalakiko, Honolulu, a me iokahama me Hona Kona.

     Ma ia halawai kekahi lala o ka hui kalepa o H. Hakafi a Ma, na agena hoi no ka hui e ona nei ia mau moku, aohe nae hoi ana mea i pane aku.  Iwaho ka Belegika kahi i mo ku ai a holo loa no no Iapana a me Kina, me ka lawe loa aku no i kela Pake ma'i, oiai, ua lawa no hoi kakou me ia ma'i a kakou no hoi e hanai a e malama nei ma ke Kahua Ma'i Lepera.

    

Pa Kuai Papa o na Pake.

     Ua eleu aenai kekahi poe Pake ma ka hoohui ana ia lakou iho malalo o ka inoa hui - o ka Oahu Lumber & Building Company (Hui Papa a Kukulu Hale Oahu), a na wehe aenei i ko lakou hale oihana a me ka pa papa mauka o Leleo aenei, ma kela kahua o ka hui kaa o ka Moi mamua.  Ua hiki mai nei he moku piha papa no lakou a eia ke hue nei makai o ka uwapo o ka Hui Alahao & Aina Oahu.  Na ke kaamahu ka huki ana i na kaa piha papa a komo loa iloko o ia kahua.  He poe Pake wale no na poe hana.  E kuai ana lakou i ka papa a me ka lawelawe pu i ka oihana kukulu hale.  Ua oleloia he hookahi haole iloko o ia hui, oia o Toma J. Kini o ka Hui Mauu Kaleponi, i noho mua ai no ma ia kahua.  Ke pii la ke ahua o na papa a ke muu mokaki la no hoi ma kahua.

     Ina he poe kekahi i makemake e loaa he mea ana aina kupono a makaukau, e kii ae ia Robata Napuneko Boyd, kekahi no o kakouy. E nana ae i kana olelo hoolaha.

 

Jubile o ka Pae Ana Mai.

     Poaono nei i piha ai na makahiki he kanalima o ka pae ana mai o ka ohana a Balaunu i na kapakai o Kou nei, i Aperila 11, 1846, maluna mai o ka mokupea kalepa "Admiral Moorhead," o na makua a me eha keiki.  Ua hanauia o Thomas Brown, ke poo o ka ohana, ma kekahi wahi kokoke i Winisoa, Enelani, a iloko o ka makahiki 1886 kona make ana.  Ua ukali mai me ia kana wahine, he kaikuahine no Kapena G. Loke, a eia no ke ola nei maanei i ke 84 o na makahiki.  Me laua mai na keiki eha, o Arthur, Godfrey, Alice (oia o Misasa A. Makinikoki) o me Frank.  Mahope iho o ko lakou pae ana mai, ua hoi nui a i Kauai kahi i noho ai.

     Iloko o 1853, ua holo ka luaui i Amerika Huipuia a hoonoho i na keiki i ke kula, a huli hoi nui hou mai iloko o 1856, a hookohuia o Balaunu makua i Luna Kakau Kope Aupuni, ka oihana ana i malama ai me ka hanohano a me ka hoopono a hala wale no oia no kela ao.  Mawaho ae o na keiki i hoikeia maluna ae, ua hanau mai na Misita a me Misasa Balaunu ekolu mau keikikane i Hawaii nei, no lakou na inoa o Louis, Cecil a me Malcolm.  Ua make ke keikikane biapo i ka ma'i hebera me na Paemoku Bemuda, ma ka Moana Atelanika ma ka hikina aku o Amerika Huipuia, a o Lui hoi ma Kauai.  O na keiki e ae, eia nui no ke ola nei maanei, he hookahi nae aia i Kapalakiko, me ko lakou makuahine aoo.  ua nele loa na keikikane me kahi keiki ole, a i ahona wale no i ke kaikamahine.  Eono lakou o ka hiki mua ana mai ua make elua a eha hoi e ola nei.  O KA MAKAAINANA nei i na hoomaikai ana i keia ohana no ia la ano nui ma ko lakou moolelo, a ua lilo hoi lakou a pau i poe makaainana maikai no ko lakou aina hookama nei.

     Ke upuia aku nei e ano akeukeu iki ae ana na poe paani kinipopo i kei kau mamua o na wa i hala ae.  Eia ke hoomaamaa mai nei kekahi hui i keia mau la.

     Ua ku mai ka Warimu mai Beritania Kolumebia i ka Poalua iho la, a i ka hora 6 no o ia ahiahi i hoomau aku ai i kona alahele moana no na Panalaau Beritania ma ka Hema.

     E kanuia aku ana i mau kumu niu pama maloko o ka pa o ka halepule Katolika, a e hana hou ia ak ana hoi ka pa pine ma ke alo iho.  Ke kulaiia nei na kumulaau ohau kahiko nunui, a hookoeia nae hoi ke kumu kiawe mauka iho o ka pa, no ka mea, o ia ke kumu kiawe mua loa i kanuia ma Hawaii nei.

     Aia iwaena o na ohua i hoomalu ia o ke Gelika o Lau Kona, o ka hui kalepa o Wini Wo Tai Ma, a me Chock Hoy me Amoe, kana wahine.  He poe kamaaina lakou ia Honolulu nei, a he oiwi hou ka wahine no kakou, kekahi o na kaikamahine kupa o Aala ae nei, i ukali aku nei mahope o kaua kane e ike i kona luaui ma Kina, a waiho iho nei no i na keiki mahope mai malalo o ka malama ana a Misasa Wona Liona.

 

KELA A ME KEIA.

     Ua hookohuia mai nei o John C. Lane i lunahooponopono no ka waiwai o W. C. Lane i make.

     I keia la e ku mai ai ka Auseteralia, a ma ke ahiahi o ka Poaha iho no e pelu hou aku ai no ka Ipuka Gula.

     Ma Puuhue, Kohala, hawaii, ua hanau mai la na ka wahine a John Tommy ma ka la 5 nei, he bebe hou.

     Poaha iho paha e hookolokoloia ai na hihia o na Pake kipe a me hoike wahahee imua o ka Aha Apana.

     Ua kue loa na lala kauku a pau o ka Pa;pa Ola i ka manao e hoo pau loa ia ke kanawai kinai i na hana hookamakama.

     Ekolu poe keiki i paa ae i ke hopuia i ka Poakolu nei no ka aihue i na hua manako o loko o ka pa o Ema Hale.

     He haole a he wahine i loaa i na haawina a ka ma'i pupule ka i hoihoiia aku no ka Halemai Pupule i ka Poalua iho la.

     Eia o H. W. Sumida & Keiki ke hoonee nei i ko lakou halekuai a ke keena waiho wale malalo iho o ka Halepai Kekake.

     Ma ka po Poalua nei i hoomaka hou ai ka hui keaka Kepani e hoikeike ma ko lakou kahua mua no ma ka huina o na alanui Kalepa me Rikeke.

     Ole i huli hoi aku o Kuhina Amerika Wilisi me ka wahine ma ka mokumahu Gelika i nehi nei aka, maluna aku no laua o ka Austeralia e hoi ai i ka Poaha iho.

     Mamuli o ke omaimai o ka lunahooponopono o ka nupepa buke oili malama Ka Hawaiiana, Julian D. Hayne, ua noi ae kona mau loio e hookauluaia kona hihia a ka wa e kaheaia ai.

     Ua nali iho nei o Wile Kamila i kona alelo a ua puua ka puu i ka hoohiki o ke Aupuni Repubalika, ana hoi i olelo kue ai no ka hana ana o kona mau pokii mamua.  I hewa no i ka nui o ka waha, a laa ke kaia iho no i ke kino.

     Ma ka po o ka Poakahi i hala, la 6, ma kahi noho o Misasa Kini Maila, ua makia iho la o Kale Kalaitona, kekahi o na loio o kei kulanakauhale, me Misi Me Kamaki, kaikamahine a Keoni Kamaki, e ka Rev. Makua Valekino.  Pau ae la keia.

     Poakolu iho ka la e ku mai ai o ka Miowera mai ka Hema mai, aka, no kekahi kumu keakea, ua panee aku, la 22 ae, e ku mai ai oia.  Maluna aku ona e kau ai oia.  Maluna aku ona e kau ai ka Rev. V. H. Kiticata no ka holo hoomaha i kona home ma Enelani.

     Maloko o ke keena o Kauka Maea i malamaia ai ka halawai a na kauka i ka Poakahi i hala no ka noonoo ana i kekahi palapala hoopii imua o ka Ahaolelo, e kue ana i ka auhauia ana i laikini maluna o na kauka.  Ua kohoia he mau komite na lakou e hoomakaukau ka palapala hoopii.

     Ua apono ka Aha Kiekie i ka olelo hooholo  ka Aha Kaapuni i hoohalahalaia ai, e pili ana no ka lawe-a liloia ae o kahi mokukuna hali opiuma Henerieta.  A pela no hoi e pili ana i ka hihia o na poe a pau o luna.  Nolaila, lilo ka moku i ke Aupuni a noho hoi na poe a pau o luua i Kawa.

     He 72 ka nui o na wahine laikini i nauaia malalo o ke kanawai kinai hookamakama no ka pule i pau, pela ka mea i hike a ae ina ka halewai ano o ka Papa ola i ka auwina la Poakolu iho la.

     Ua ukali aku o Kanikela Kenerala Mila ia Kuhina Wilisi ma ka hele ana aku e haawi i na hoomaikai ia Peresidena Kole i ka Poaha nei mamua ae o ko ke Kuhina hoi ana aku no Amerika Huipuia.

     Ua hookohuia ae o M. N. Sanders, Luna Kiai Awa, oia kekahi o na pailaeta o keia awa ma kahi o ke Po hipa i waiho aku, a o G. C. Stratemeyer hoi i Luna Kisi Awa.  Pomaikai no keia mau hapai pu.  Ola no hoi paha na iwi o ka moepuu ana.

     Piha no ka aha hulahula a ka Hui Waapa Leilani iwaho o ka Paka Kuokoa, Pawaa, i ka po Poakolu iho la, a ua nui no hoi na kenikeni i loaa ia lakou, i mea e uku ai i na lilo o ka hoomaamaa ana no ke kau heihei e hiki mai ana i keia malama ae.

     Ekolu mau kanaka aloha aina o Kona Hema i laweia mai no Kailua e ka Hope Makai Nui, Lakalo, e lawe i ka hoohiki kakoo i ka Repubalika i hiki ai ke lilo i poe kiure i keia kau mai nei, aole nae he ae o kela poe.  Nui loa ka huhu o Lakalo ia lakou.

     Ua mahuihui wale mai no makou i keia la ka e oili mai ai Ka Leo o ka Lahui mai ka halepai mai no o Ailuene Buki, malalo no nee o na hooponopon ana a na pauakaaka o ke au o Waawaaikinaaupo ma.  Ehohole samoka hou mai ana no paha ua wahi pepa la.  Ae, e lanakila ana na diabolo.

     Ua hoopaiia o John Mokuula imua o ka Aha Apana i ka Poaono nei he 60 ia hoopaahao e noho ai ma Kawa no ka aihue ana he 400 paona pena keokeo a me 50 galani aila hoomaloo pena mai ka halekuai aku o ka Hui Lakohao Hawaii, a me kekahi mau mea liilii e ae i hiki aku ka waiwai io i ka $93 75.

     Ua waiho aku o Keoki Kamila i kona kulana agena kaahele a kipa kauhale no ka Papa Ola, na loaa iaia he kulana hou, oia hoi, oia kekahi o kakaukauolelo malama buke lehulehu o loko o ke keena o ka Hui Hooholo Mokumahu Pili-Aina.  E mahaloia oia no ka loaa ana iaia o keia kulana hou.  Ua nui no hoi kona mahaloia e ka Papa Ola no kana hana i hooko ai.

     Ma ka Auseteralia o ka Poaha iho e haalele mai ai o Kale Keo Pu ia Honolulu no ke kaahele ana ma Amerika Huipuia.  E ukaliia aku ana oia e kana wahine a me kona makuahine.  Ua manaoia e hala ana paha he makahiki holookoa mamua o ka huli hoi nui ana mai.  E ukali aku ka pomaikai ma ko lakou alahele, o ko makou upu ia no lakou a pau, a hiki i ka hehi hou ana o na kapuai ia Hawaii aloha nei.

 

 Robert Napunako Boyd

(ITALIA)

     He Ana aina a he kokua no hoi ma ka hooponopono ana i na waiwai paa, huli ana paha i na buke o ke Aupuni, a pela aku.

     Keena Hana;  Mauka iho o ka Hale Leta, maluna ae o ka haleaina Pake, Alanui Betela.

     @ 13-@