Ka Makaainana, Volume V, Number 15, 13 April 1896 — "HAEHAE KA MANU!" [ARTICLE]

"HAEHAE KA MANU!"

P&u ae hoi kauiaiiio auti no na hana iooKauaakaiua, u» uokf uou ae ka Rtv. Peka uo ka hooiiloia o k& La Pule i !a hoomaama;i pu. 0 uaakou hoi kahj uia ka aoao e kokua aua i ke kiuaiia o auo hana Va itlo 11 a La Pule i la uo ua poe kiki pu e heie ai mi% oa alanui me lUi pu, & uie he la» o ka mauao paha ma ia mea» e hoowe!i weii iutu i ka iehulehu Ke kue uei uae hoi ua poe i kue ole luamua aao hatu, a ua hlo i a.v?a hoopahaohao 4 no mea % o aa hauaiahuhu uo a kkon ei ma ae u& poe e kiki pu uei» Oui ao 0 m«u aua ke kau&wai e papa aua i ka uhakiin o.ka uiakihia o ko ka Haku U, pela uo hoi luakou e kokua uei i ke ktu*u* o keia auo haua hoo uiuhua a ku i la hoowiiweli* i

ike 1 le i (n iiiatn* i kfia hemo'ele wnie no [jill liH oloi':» 'oii UO li H Mioi'.a l'ftkrt nei [iuhe kue loa 1 ke kiki pu hoo'i\;iht\-.*u m.M na La Pulo, iua n*-e li'oi <■ ih-vei:j aku a<o- : & Uiihi i'iiao io;;, oe. ekoiu palia inile, * '■ k>.,- ..h- a- d boi i ka maluhii, o n;< poe e uoho kokokb akn aun. Ke ik<: ae ia n< -' k:.k>»u ' : ke mio <i keia "kahuiuipuk* He kru_ k hoi » ke ;j]elo pelu o koia nne:,-,. Ua Inwe hele \-i ko i k'. Po,-, oiio uei lie v>4i?|>;?j f . hoopu \ ka e r\oi an;i no kn iiooki ia o keiu hno hi.~; . M.: ko uiakou niauao ho m: l liowu ola uo ke kakauiiioain aka : o ia auo j)»i«pijht hoopii Re< kakuiiinoa nni !o« i» n* i p na poe aluk.'ii, ko>koj n hor>ponf> a p&u, oia hoi, i eoii',- i.f c o.w.a .'>i a i hookahi he.i la e hoomana a e liooloa ai i ke Akua a me ka hoomaha pu. K hewa auei hoi ia ? ~.» Imua hoi ( > ke k'»mito w» i o o Lunam .'<;»hijionH he mau la i hala ae 3 ua hooHlo r.e o Kauka HbJ iaia ihō i; irie īV p«ue ma'ko ka lahui oiwl'"i\< ao, ai|;ka olelo aiw he poe i hi/iuai i ka iīoaA kahua paa o""k&\ hooman.a, » he'i.uea maopopo loa uo hoi ua eha loa kakou mamuli o nei ano haua o hoomauain nei ma ke kauoha a ke Konehi. Wahi 'hou aka'uo hoi a ua wahaoielo la o ka lahuj i hoomana "le i i, ua olelo aku oia: "īna e hoemauia aku aua ka aeia 'o \ keia mea, aia hoi he kir]fina like <oe me ka uiea i oielou he Aupuni Karistiano keia." Pololei no' ua. Kauka Hai la, noka mea, he Aupiini Karistiano wale no keia ma ka olēlo ana, aole loa ma ka mauar> a rne ka iiHiia. Aia no ka hilinai nui *o na ewe mikōiiele. aple ma na • • -r ■ mea o ke Aupuni Līaii, aka, ma na mea popo wale.o keia ao. 0 ko makou haohao nao hoi, naw;ii la ua o Kauka Hai i hoomaua aku e kamaiho no ka /iahui Hawaii? Eia wale iho no ka makou wahi oleloao. e malama oukou i ua kaula wahahee, a mai uo a puni w T alc j aku, oia hoi. i ua poe e hele aku aua nnua o oukou me ka aahn o ka hipa, he iliohae maopop;> h a uae hoi o loko. E kaia no malou i olelo ai aolie hoihoiia o nn oiwi e lakor nei ma ae, Mai ke kahniihia ana o ke Anpnui Moi i īanuan, 1893» ua hoomaopopo ka laiuii he mea ole ua Kanawiu he Umi o ke Akua i kē Aupuni a Mjs;ta Kole e noho poo ?u i. a me na hioua e ae o ke kulana hoopono Ua maopopo ioa ua nele haalele

loa lakou nei nia ae haa I wina hoopono, aia waie n«- ka pono a loaa he mea p h.ookoia ai ko lakou i>ni. lrib i ke au manuiH, ua nunui nt wahii i ka Wiilaau a me ka hoioo t«u. U'-; 'iiiikeinake Misi Kat<? Eihi e - ho-.ihiiiia aku kakou e A'ot-rika Huipuia, aole ma ke a/.he Moku{ J .in&, liki'., i apana 00 ku Moku*ina o KKlepuai; a l.e i.)w: okua . hoi Me .oo.johoia | mrri e hoemaiu i» kakou me ka ! loaa ole o k» pono koho haloiā, i» kakou. He moeuhane palau j alelo ia kue»ul\ana no nei pale ! koki īn:i no e waīhoia a na koho aa ia ninau, h- mea maopopo loa ko Misita Koie mo hoka loa. Mukokalauui iwi aojo hoi, he mea ole loa ia iaa e-koho haiota ia ana. Ln.a iwua o ka lahui, maopopo loa ka make a make loa, a o na poe kakaikahi h-o - kokua ana ia kuthuhana ( wiki" wiki ke naholo iloko o na poopop e pee ai jue he u;au ohiki 1«. Oia, e koho baiota kakou. E hooholo ae hoi ka Ahaoielo i haawina no ka'uku aua i na iilo. A iua aole e \oaa ana, aiaila, e waiho loa aku no ka pono o ia kumuhaua ma ka papa, Ke pokepoke nei na So!ona i na uku o kekahi poe. kakauolelo o ka oihana Ka 1 aiiiink, <ne ka manao paha o ia ka ai pakiko ana. Mai no a hoao e hana pela. Ka i no hoi o na htina waiwai ole ke poke ae, a aole hoi o ko na kauwa lawelaw T e. Ua oleloia ioa e uku pono ole ia na kauwa, he mea ia e kono aku ana ia iakeu cvk<il(»he. Aole loa he hana naauoo o ka poke ana ae i ua uku o na kakauoleio o ka Oihaua Kalaiaiua. E ukuia ke kanaka e like kana haua a me koua ■ mateaukau, a aoie loa hoi e like me kuna hawawa. No "ka nui no paha hoi o kn Pi Ki Keonī hewa, a i ole ia,'no ka nui o kona ioaa nfa kana hookele ana i kana hana>i ma nao" ai oia e kukulu i hale hala w r ai mauka o Leleo aenei. Ua mauao paha pela e kalaia ai oia no kekahi o kaua mau dala i loaa pono oie mai. Oia no nae hoi ka i kuleaua i knhi, aole o miikou, Mai oi loa aku paha hoi ina llalo iho o ka lua oia e kukulii ai i kona hale halawai, alaila, hikiwawe lo.\ ka pii koko ae iluna. j Ano, ua hoopuk»ua aenei kela prpahelu hoike helu waiwai n me na auhau a na ahahui i hoo huiia e nku nri, a ke Kuhin* Waiwai hoi i makemr.ke ole ni uiamna nkn nei ē hoike nkea ia, aka. ua kaa na ka ohua pnlemo

aui ula e . hoike mua ue. Ma iii i ikeia iho ai «ohe popapo aku a koe un.i, Eia iho ke auo 0 kekahi mau iielu aab: Ua waiho ae ka . Hui Nupepa Hoku Hawaii ika waiwai io .» koua waiwai iioua ■«.ke Ku'hin» Kalai--ina, lulai 1, 1895, hr $5,079 40, aka, iuiua hoi o kn Heiu he $4,365, r. ia wale uo ka ujea ī kupono e heluin a o ka "ii- hrfi uoi nt i uku ai. Ma ka ka Lnua Hf4u uīau huahelu hoi iio helu ana i kekahi ī.oau hui i hoohni. o]e 'a, lif» kou aku al:e kupaianaha paleua ole, Peueia iho kekaiii oia mau helu ana: Na B<;ah,-ī---nau Halstcad (Waialue), he $40,000; Mahik'o o Niul-i (Ko haia), he $19,000; Mahiko o Ht lawa (Kohaia), ho $11,800; Mahiko o Hawi (Kohala), he $44,000; Mah;ko o Eleele

<Kau*' y , be $13,700 E hi*i anei hoi i kekahi me& yoonoo maikai ke olelo ae ua pololei lreia mau huahelu a ua Hope Luna Helu Anhau līke ote i koho ai i ka waiwai *o o ia aiau mahiko. Ma ko mskou maoao —aole loa, eia nae, pela iho ia \e ano o pa helu kapakahi ana a kau ke koikoi maluna o na poe ilihune. Ina paha noi he makemake io ko ka Ahaolelo e like ia ke kau ana i ua auhau, maif:io hoi o na hoaknka aiia a ke kanawai auhaa hou, e hoala at uo paha hoi ka pono-loai papa o kekahi poe kuokoa iloko 0 keln a me keia apann auhau, a na ia papa hoi ka hana o ka hookaulike ana i na aiihau. He mea makehewa loa ka waiho ana a na na poe Luna Heiu 'Auhsu. 0 kekulii. o hana popopo loa, o ia ka heln ana i keknhi mau hui kalepa e lawelawe ana 1 na oihana agena no ua m&hiko, oiai hoi, he nuiu dala nui.ka lakou i hookomo ai iloko i ua inahiko, ua uuku loa na waiwai io maoh o lakou i kupono i ka heluia, e iaa me na hui o 0, Buria Ma, W, Iwini Mn, T, H, Kewiki Ma, H, Hakaiila Me, a pela aku lSHrr keaha mai la hoi ke kumu o keia lik#ole ana? 1 kuliko iji hoi me ua hoike helu waiwai io o na buke no Oahu nei» he $7,000,000 wal? no i heluia. Mo uni hewanewa loa keia. Ma IIouc»lulu aei wate no, ua hiki loa ko o)cb- - ia k^ v wol<f no, noW loa e hiki ke kuaiia n pau no $25,000,000 ka hoo pahaohao o keiu man huahelu h E nui \vate no ka maalea o ke Kuhina Waiwai ma ka hoHa\;; kaukau i na hoiko h{f]a o

ke'a auo,. aohe. no. e i»j1o ca melieii o..ka ; lopeka. Maka Lunaiiiakaainana Lopikana hoike no ke komite wae © pili ana i k? kiki pn hoo'naamaa ma na La Pu'e, ua oieloia ina e iiio na nana kiki pu i mea hoouluhua i ka ;naiuhia o na poe e iioao kokoke ana ma kabi o ia oiau b?n? t> c.a biki r>ō ke hoopiiia ao. Polu no hoi paha, ha pololei -11001*, eia nae, ia wai e hele aku ai e hoopii,

oi&i, o lakou no ia a pau. Aia no i ka Ilamuku ka inana hoole i Ka hooko aku i --keka-hi pala pala hoopii, aoi loa aku hoi i ku Loio Kuhina. Nolsiia, heaha ka waiwf.i o ks hoopii afsa, ina peh. ke ano o ke Aupuni e lawe Jawei& iifci } no ka po f OHĪkai o na poe a pau e auamo ana i ka pu no ka hoopakele ana i keia Aupuni oehaa e ku nei. lna.paha i hookomo o ua o Lopikana ma ia hoike e hauaia i kanawai' e hoomaua ana i ke kiki pu hooaian maa ia ma na La Pole, oiai, o kahi la kaawale hoßkahi wale no ia e loaa ana i na pee paaua a pau ka pule,-e aho la ,hoi ia, ike lea loa ia ko lakoo. iini, 0 ka hoao..ae e uhiuhi l&u mamaoe, aolie ia he mea Ua o.i loa aku ka pono k:e puka-a-maka ae iwaho. 1 i .'.■■■■ ■ - No makou iho, he mea pono loa hoi e loaa i ke kanaka paaua he hookahi la e hoomaha ai, a nokeAkua hoi ia ia ke inanao kahi mea pela, a i ole no hoi ia, no kona lealea paha, afa no ia i ka inanao o ka mea e mele ana. Aka, o ka uhaK.i i ke kanawai o ka aina, aele loa ia he mea no nei Aupuni oehaa e mahaloia ai. E hoopau loa ae noka pono i ke kauawai, alaila, haua aku e like me ka mea e mr kemakeia ana. Piena hoi na poe Pake kahiumiumi i ka laikiniia o ka lakou hana, aua hoouua aku he iwak&lua o lakou i kekahi palapala hoopii imua o ka Ahaolelo* e kue ana hoi i ko lakou hukioiia. Uapieun mua ua Pukiki, a o na Kepaui paha hoi koe a I heia aku. Ia lakou mai uo paha lioi ia, a iu kakou uku hoi ka pa*u ke hoopii hou ia ae ka aku no ka Ako-hmoho ame ke kahl uminmi ana, ke aooholoia ae Uoi ua k&u&w*i kikiui Uou k. Ua pau pu keia kue a i ua kauka, ua kauka l\paau a me ue ika a ua hoopii uui ahiu uo hoi, E hooloheia snai ano paha* aole paha *