Ka Makaainana, Volume V, Number 16, 20 April 1896 — Page 3

Page PDF (870.12 KB)

This text was transcribed by:  Lawrence Gersaba
This work is dedicated to:  Judith Nalani Kahoano Gersaba

Ka Makaainana.

 

HONOLULU , OAHU, POAKAHI, APERILA 20, 1896.   3

 

MOOKUAUHAU ALII.

Na iwikuamoo o Hawaii Nei mai Kahiko Loa.

  Ke hoopukaia aku nei keia kuauhau no ka pono o na hanauna hou o Hawaii nei.  E hoopukaia aku ana keia iloko o ekolu mahele nui.  O ka mahele mua e maheleheleia aku ana iloko o eha wa  Ua laweia mai ka mahele mua o keia pana ku auhau mai ka ke kakaolelo kaulana o Hawaii nei, S. M. Kamakau, i paiia ma ka nupepa "Ka Nonanona,"  Okatoba 11, 1842, a i kakooia mai hoi e ka mea kaulana loa, David Maio, i paiia ma ka Moolelo Hawaii i 1838, a i kopeia hoi ma ka Buke 1. a Aberahama Fenana.  The Polynesian Race, ma ka aoao 190, 191 a me 192.

  O ka wa mua o ia ka wa i oleloia "he wa iloko o ka pouli, a he poe akua ua kanaka" o Hawaii nei.  E hoomaka ana keia wa mai ia Kumuhonua mai a hoea ia Wakea.  Ma ia Wakea mai hoi a hoea ia Heleipawa, o ia ka wa elua.  He wa keia i hoomaopopoia ai o ko na alii manawa a me ka mana.  Mai ia Heleipawa mai a hoea ia Umi-a-Liloa, o ia ka wa ekolu.  He wa keia i hoomaopopoia ai ka manawa i hanau ai o na alii, ko lakou kuauhau a ma na mele pu.  A o na alii oiaio a pau e ola nei, ua hiki no ke hoomakaia mai ia Umi me ka paewa ole.  Nolaila, o Umi-a-Liloa ka makua like o na alii o ola nei.  Mai ia Umi mai a hoea ia Kamehameha ka wa eha.  He wa keia i hoomaopopoia ai ka moolelo pakahi o na alii a me ka lakou mau hana kaulana.  O keia ka palena pau o ka Mahele I.

  O ka Mahele II. e hoomaka ana ia mai kahi i puka mai ai o na Kamehameha IV, Kamehameha V., Lunalilo I., Kalakaua I. a me ka Moiwahine Liliuokalani I.

  O ka Mahele III., e hoakaka ana i kahi i hoea mai ai o na alii e ae e ola nei. a me ko lakou pili i na alii i noho i ke kalaunu a me na alii kiekie e ae o ka Mahele I.

  Aole hoi e kakauia ana keia i mea kilohi wale iho no, aka, i mea na ka hanauna hou e hoomaopopo iho ai ma ka hoopaa ana ma ka puuwai, a maopopo ka moolelo o na kupuna o Hawaii nei.  Ua oleloia, he kuaaina ka mea ike ole i ke kuauhau; a o ka mea ike, he alii no oia, a i ole, he kanaka no ke aloalii.  Ma Europa hoi, he hupo maopopo ke kanaka ike moolelo ole a nele hoi i ke kuauhau o kona aina hanau a me na aina malamalama e ae.  Nolaila, pehea la, e hooliloia ana anei ka hanauna hou o Hawaii nei ma ka papa o na poe kuaaina a me hupo?  Ina aole pela, alaila, e imi koke a hoomaopopo i ka moolelo oiaio a me ke kuauhau o Hawaii nei.  E hooikaika ana hoi ka mea kakau e wae me ke akahele i ka papa kuauhau, i mea e loaa ole ai ka hewa ma na mahele e puka aku nei malalo iho:

 

MAHELE I.  WA 1.

  Na Kane:  1  Kumuhonua,  2  Ahukai,  3  Kapili,  4  Kawakupua,  5  Kawakahiko,  6  Kahikolupa,  7  Kahikoleikau,  8  Kahikoleiulu,  9  Kahikoleihonua,  10  Haakoakoalaulaia,  11  Kupo,  12  Nahaeikekua,  13  Keakenui,  14  Kahianahinakiiakea,  15  Koluanahinakii,  16  Limanahinakii,  17  Aikuanohina,  18  Iwahina,  19  Welaahilaninui,  20  Kahiko I.

  Na Wahine:  1  Haloiho,  2  Holenana,  3  Alonainai,  4  Heleaeiluna,  5  Kahohania,  6  Lukaua,  7  Kunoinakaikaelene,  8  Kanemakaikaelene,  9  Haakookeau,  10  Kaneiakoakauioe,  11  Lanikupo,  12  Hanailuna,  13  Laheamanu,  14  Luanahinakiipapa,  15  Hanahina,  16  Onohinakii,  17  Waluanahina,  18  Lohanakiipapa,  19  Owe,  20  Kupulanakekau.

  Na Keiki:  1  Ahukai,  2  Kapili,  3  Kawakupua,  4  Kawakahiko,  5  Kahikolupa,  6  Kanikoleikau,  7  Kahikoleiulu,  8  Kahikoleihonua,  9  Haakoakoalaulaia,  10  Kupo,  11  Nahaeikekua,  12  Keakenui,  13  Kahianahinakiiakea,  14  Koluanahinakii,  15  Limanahinakii,  16  Hikuanahina,  17  Iwahina,  18  Welaahilaninui,  19  Kahiko,  20  Wakea.

 

WA 2

  Na Kane:  21  Wakea,  22  Haloa,  23  Owaia,  24  Hinanalo,  25  Nanakaihili,  26  Wailoa,  27  Kio,  28  Oie,  29  Pupue,  30  Manaku,  31  Kahiko II,  32  Luanuu I,  33  Kii,  34  Nanaulu,  35  Nanamea,  36  Ulu, 37  Nanaie,  38  Nanailani,  39  Waikulani,  40  Kuheleimoana,  41  Konohiki,  42  Wawana,  43  Akalana,  44  Mauiakalana,  45  Nanamaoa,  46  Nanakulei,  47  Nanakaoko. 

  Na Wahine:  21  Papa a me Hoohokukalani;  22  Hinamanouluae,  23  Huhune,  24  Haunuu,  25  haulani,  26  Hikawaoopuaianea,  27  Kamole,  28  Hai,  29  Kamahele,  30  Hikohaole,  31  Kaea,  32  Kowaamaukele,  33  Hinakaula,  34  Ulukou,  35  Puia,  36  Kapunuu,  37  Kahaumokuleia,  38  Hinaikinau,  39  Kekauilani,  40  Mapunaiaala,  41  Hikaululena,  42  Hinamahuia,  43  Hinakawea,  44  Hinakealohaia,  45  Hinakapaikua,  46  Kahaukuhonua,  47  Kahikiokalani.

  Na Keiki:  21  Hoohokukalani me Haloa;  22 Owaia,  23  Hinanalo,  24  Nanakaihili,  25  Wailoa,  26  Kio,  27  Ole,  28  Pupue,  29  Manaku,  30  Kahiko II.,  31  Luanuu,  32  Kii,  33  Ulu a me Nanaulu;  34  Nanamea,  35  Pehekeulu,  36  Nana,  Kapulani a me Nanaie;  37  Nanailani,  38  Waikulani,  39  Kuheleimoana,  40  Konohiki,  41  Wawana,  42  Akalana,  43  Mauimua,  Mauihope, Mauikiikii, me Mauiakalana;  44  Nauamaoa,  45  Nanakulei,  46  Nanakaoko,  47  Heleipawa.

(E hoomauia aku ana.)

 

Ua Hala i ka Make.

  Me ke kaumaha au e hoike aku nei i ko'u poe makuahine, na kaikuaana, na kaikaina, na kaikuahine, na moopuna, na aikane a me na hoa'loha no a pau, no ka haalele ana mai o ko kakou makuakane aloha, Misita H. Kawelo.  Ua haalele mai oia ia kakou i ka La Pule, Aperila 12, 1896, a maneleia aku la kona kino lepo no Kawaiahao ia ahiahi no me ka luuluu.  Ua huliia ke ola a nui, eia nae, aole i aeia mai e ka Haku Mana Loa, ka Mea Nana i hana mai a Nana no i lawe aku.  Ua hoomaka kona ma'i i ka Poalua, la 7, a hiki i kona hele ana aku la imua o kona Hoola.

  Ua hanauia mai oia na Kahaiwakapu Kaakaa (k) laua me Nauhane (w), loaa mai oia a me na kaikuahine elua, a me kana wahine aloha, Misasa Mahoe Kawelo, ua loaa mai na keikikane elua Hugo Kawelo a me Kanoho Kawelo, kaikamahine Lamaahilani Kaanaana Kawelo, a me na moopuna eha, Makawao (w), Kalaponi (k), Kanoho (k), Ahiena (k), a me na ohana he nui.  O Keawaula kona aina hanau, ma Waianae, Oahu, ka aina nana i hookaulana i kela kanaka naauao, G. M. Koha, ka mea nana ka hamare a Noa.

  Ua noho malaila a hoi mai i Waianae-uka me na kahu hanai.  Komo i ke kula kanaka o Waianae, o Noa ke kahukula a o Bihopa makua ke kahunapule o Waianae ia manawa.  Haalele i ke kula a hoi mai i Honolulu nei, a mahope hoi hou i Waianae a komo i ke kula kanaka makua a Koha.  Haalele a holo mai i Honolulu nei, kepa no ka aina malihini o Puakailima, o Sam'l G. Waila, ka ona o keia Hui Mokumahu o Waila Ma, o ia ko lakou luna i hoio ai ia aina a huli hoi mai, hoi hou e ike i ka ohana i Waianae.  Noho paa me ka ohana a he ao lio kana hana makemake loa a he mea milimili no hoi ka lio nana.

  Pili me ka wahine, pau ka noho ana me ka ohana, hoi loa mai i Honolulu nei a noho ohua me na haku alii Kalakaua a me Kapiolani, o ia ka manawa e ao kanawai ana ke alii me C. C. Hailaki, me ka huli pu no hoi i hana mawaho ae.  Komo i ka hana me na haku haole, Kilome, Pepee, Kalaka, a no 14 makahiki a oi i kona noho kanaka ana no ia kapena a no ia kapena aku.  Nui ka mahalo o kona mau haku iaia @  mai lilo i kapena @  ka inoa o kana kai @ 

  Noho ka haku @  Moi lilo oia @  , a @  a  hope kue me ka@  uuku, Kale Kauka, waiho ia hana a hoi hou i ke kalaiwa kaa.  Noho kalaiwa no ka Moiwahine kanemake Kapiolani, a waiho no mahope iho.   Noho ohua me Liliuokalani, he pulumi ia loko o ka pa alii kana hana, a na ke onawaliwali o ke kino i waiho aku i ka hana.

  Ua kamaaina oia i na haole, Pake, a me na kanaka a pau o Honolulu nei.  He makua heahea, he ike, he hoohaahaa a he aloha alii oiaio, he mea nui na alii iaia.  He kamaaina oiaio oia no Honuakaha nei, oia no, o Keliiwahahee, Mahoe Kawelo, Kaaipuaa, Kanoholuna, Kalino.  pau ae la no na kamaaina kahiko o ka noho ana ia Honuakaha nei, a malalo aku hoi o na kapuai wawae o na haku alii.  Lilo aku ia elua a koe ekolu, he mau wahine lakou a pau i hooneieia me na kane ole.  Aloha no na makua o keia wahi a'u i holoholo ai i ko'u wa kamalii a kanakamakua.

  Me ke aloha nui i ka ohana a pau.

KAIKEMAKAAINANA.

 

Mau Kanawai i Aponoia.

  Poalua iho la i hoike ae ai ke Kuhina Kalaiaina imua o ka Hale Lunamakaainana ua kakauinoa ke peresidena i na kanawai mahope iho:  (1)  He Kanawai e hoomaopopo loa ai i na hana a me na mana o ke Kuhina o ko na aina E, e pili ana i na pualikoa o ka Repubalika;  (2)  He Kau e hoomaopopo ai no ka hana hou ana i na alanui o ke kaona o Hilo, Mokupuni o Hawaii; a  (3)  he olelo hooholo o pili ana i kekahi kanawai e hooponopono ai i ka ohi ana mai, malama ana a hoopuka ana i na dala o ka lehulehu, a e hoakaka ai hoi no ka hooia ana i na hoike helu Aupuni, i aponoia i Augate 4, 1884.

 

  Ma ka helu kanaka mai nei o Geremania ua ikeia ua hiki aku ka nui o na kanaka i ke 51,758,364.

 

                 Robert Napunako Boyd

                             (ITALIA) 

  He Ana-aina a he kokua no hoi ma ka hoo

       ponopono ana i na waiwai paa, huli ana

       paha i na Buke o ke Aupuni, a pela aku.

                       Keena Hana:  Mauka iho o ka

     Hale Leta, maluna ae o ka haleaina Pake,

     Alanui Betela.

apl 13-mp

 

                C. B. DWIGHT

             [KALE KUAIKA.]

Mea Hana Pohaku Kaekae Alanui na He

           Kupapau a me na Kia Hoomanao

           Mabala.

 

E loaa no ia ma kona wahi noho ma Koiuiu,

Honolulu nei.  Telepona Helu 833.

@  mk

          C. K. KAHOOKANO.

LOIO a he Kokua ma ke Kanawai.

KEENA HANA:   Alanui Kaahumanu

Honolulu .                 @ian 8, '04 1mk

 

            E. M. NAKUINA

KOMISINA O NA ALA LIILII A ME

NA PONO WAI.

  Notari Lehulehu, a he Agena Haawi

Palapala Ae Mare no Honolulu nei.

KEENA HANA:  Helu 808, Alanui

Kalepa.                          dk - 1m