Ka Makaainana, Volume V, Number 17, 27 April 1896 — Page 4

Page PDF (858.99 KB)

This text was transcribed by:  Punahele Todd
This work is dedicated to:  Na ku`u aloha...Ian Makanalokomaika`iakeakua Todd. Born 78 years to the day after this publication.

Ka Makaainana.

4          HONOLULU, OAHU, POAKAHI, APERILA 27, 1896   

 

KA MAKAAINANA,

HE NUPEPA OILI PULE.

-

W.H. KAPU,

Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.

Wahi noho, ma Honolulu.

F.J. TESTA (Hoke),

Puuku.

KEENA: Helu 327, Alanui Moi, ma Waialeale, kokoke i Alanui Konia.

-

UKU O KA NUPEPA.

No Ekolu Malama - - - $ .50

No Eono Malama - - - 1.00

No Hookahi Makahiki - - - 2.00

-

POAKAHI APERILA 27, 1896

-

            KANIKANIAULA ko Ka Leo o ka Lahui makena a naauaua no ka Puali Puhiohe Lahui, no ko makou hoike akea ae hoi i kekahi mau lono oiaio. Mau no ka uele, no ka mea, he mau wai maka oiaio ole no ka pueo.

-

            O KA Kuhina Waiwai Wilimana kumuhana imi loaa o na la mua o ke kau Ahaolelo o 1892, o ia ka hookau ana i auhau o 10 keneta maluna o na pepa uhau; eia nae hoi, ua waihoia mai a ua Kuhina Waiwai Damona e hooi ae i kela ma ka hookau ana i auhau o ekolu dala o ke poo maluna o na ilio wahine. Hoomakeaka no hoi paha! 

-          

            POAHA iho ia ko Peresidena Kole piha ana o na makahiki i ke 52 (koe no nae na makahiki lele oi i hoikeia ai ia Komisina Balauna). Ke haawi aku nei makou i na hoomaikai ana o ka la iaia, no ka mea, oia no ke poo o ke Aupuni e ku nei. Ina no ua kupono ole ia Aupuni ma ko makou manao ana, ua hiki ole nae hoi ia makou ke hoole ae oia ke poo.

-

            No na noi mai a kekahi poe i ka mea nana e kakau nei i ka “Mookuauhau Alii” e hoopukaia nei ma KA MAKAAINANA nei, a mamuli o ka ae ana mai o ua mea kakau la, ke hoike aku nei makou aohe ia he mea okoa, aka, o R. W. Wilkoki, no ia. Aia maluna ona ke koikoi no keia mookuauhau a aole loa hoi maluna o makou. Ina he mau hooponopono ana kahi, me ia uo ia e hanaia ai.

-

            UA hooholo loa ia a ua kakau inoaia ke Kanawai Hoopaa Inoa, eia nae, aohe i like loa aku me ke kauawai i hooholoia ai i na la hope o ke kau o 1892 a i nalowale honua ai me ka ike hou ole ia. Nui ke kue o kahi poe iwaena o kakou no nei kanawai. No makou iho hoi, he mea ole ia, oiai, e hauhau ana no ia kanawai i na poe kolohe a haihai kanawai, a aole loa hoi i na poe a pau e hana pono ana. Ke hiki mai i ka wa o ia kanawai o mana ai, e pono kakou a pau e hooko aku, a mai no a makou iki.

HOAIAI AUHAU KULOKO.

            Ma ka helu i hala i hoomaikeike aku ai makou i kekahi mau ano hana a na ahahui mahiko e hana nei, i mea no lakou e uku ole ai i na auhau piha no ko lakou mau waiwai. Ua manao no hoi makou ua lawa kakou me ia mau hoomaikeike ana, aka, ke lawe hou mai nei no nae hoi makou i kekahi kumu hoomaikeike hou, oia ka mea e pili ana i ka Hui Kopaa Wailuku.

            Iloko o 1894, o keia kekahi o ekolu hui o ka Maluhekuawa o Nawaieha, o na hui e ae ko Waikapu a me ko Waihee. Ma ka hoike i ke Kuhina Kalaiaina o Iulai 1, 1895, he $225,000 ke kumu waiwai io i ukuia a pau, aka nae hoi, o ka waiwai io ka hoi o na kumu hoowaiwai a pau, mai ka waiwai paa a ka waiwai lewa, he $157,900.66. Ua uku keia hui he $1,969.59 wale no kona mau auhau, ke hui pu ia me kona mau paahana, a ke hui pu ia hoi me $477.05 no ke ko e ulu ana, ua pau a pau iloko o kela huina nui ae la o na auhau i ukuia.

            E hoomaopopo kakou, mamua aku o Iulai 1, 1895, ua alapoho aku keia hui ia Waikapu no $120,000 a ia Waihee hoi no $250,000, eia nae, ua hoohikiia ka waiwai io o keia hui nana i alapoho ae i kela mau mahiko ae la ma kahi wale no o $157,900.66. Nui no ke kupaianaha o nei ano hana. Ua alapoho ae i kela mau hui no $370,000, a o kona waiwai io maoli hoi ma hope iho o kela mau alapoho ana na emi iki iho ia malalo o $158,000. I mea hoi e hooi loa aku ai i keia hiohiona pahaohao, ua hoomahuahuaia ae kona kumu waiwai io a ka huina o $500,000. O ka ulu ko e ohiia nei i keia wa ua heluia no $47,700. E loaa ana he 5,500 tona kopaa, a e loaa ana mawaho ae o na hoo lilo a pau he $65 no ke tona, he koho haahaa loa ana ia, a i ole ia, ma ka huina nui he $357,500. O ke kakou ia e noonoo ae ai, oia hoi, he mahiko i kohoia kona waiwai io malalo o ka hoohikiia no $158,000, me ka huina loaa nui no ke kopaa ke hooliloia, mahope iho o ka hoolaweia ana o na hoolilo, o $357,500, a uku nae hoi iloko o ka Waihona i ka huina o $1,969.59 no na auhau. Pahaohao la, ea!

            Me keia mau hoakaka ae ola, e awihi iki ae hoi kakou i na hui kalepa i hoohuiia. Aia ka hui o C. Burua Ma me ka waiwai io o kona mau pono i hiki aku i ka huina o $1,148,363.10, a e uku ana hoi iloko o ka Waihona i ka huina auhau o $195.80 wale no. Ea, palena ole no na mea hoopahao ao. O ke kumu nae hoi o nei kamailio ana no ka hui o Burua Ma, no ka mea, eia ia hui ke paa nei i kekahi he luna nui loa o na mahele o ka Hui Kopaa Wailuku.

            Ke manao nei makou ua lawa loa kakou me keia mau hoakaka ana no na mahiko, no ka mea, o ka nui aku, ua like wale no a pau ma ia ano hookahi. He mea makehewa wale no ka hoonui loa aku, no ka mea, ina e hoomauia aku ana, aohe i akaka ka palena a me ka hopena. Ua maopopo loa nae hoi, aia mawaena o ko kakou kanawai auhau a me na luna helu, ua lawa loa ka ike e hiki ai ke hoomaopopo iho no ka alo ae o na hui i hoohuiia i ka uku ana i na auhau kaulike a i kupono hoi no lakou e uku.

            Oiai hoi, aohe hoike a ke Kuhina Waiwai i loaa mai ia makou, ua loaa nae hoi ia ma kou maloko o na nupepa namu kekahi mau hoaiai ana no ia hoike. Aia ka ma ka aoao 8 o ia hoike he hoike papahelu no kekahi poe e uku nei i na auhau, ua ikeia malaila kekahi hoike e kunana ai ka lehulehu, oia hoi, eia na hui i hoohuiia he 79 ke uku nei he $45,556.88 wale no mai loko ae o ka huina o $194,158.12 a mai loko ae hoi o ka huina auhau i ohiia maluna ka waiwai paa. O ka oi ae, na ka lehulehu ia, ua like me $148,601.24. Eia nae, o ka na mahiko ia i kaena ai na lakou e uku nei ka hapanui o na auhau, mai loko mai hoi o ka huina nui o $27,000,000 i hookomoia ma ia oihana nui o ka aina nei.

            A no ka waiwai lewa hoi, ua hoike ae no ua Kuhina Waiwai la ma ka aoao 3 o kana hoike, ke ukuia nei e kela a me keia o ka lahui he $92,269.76 ma kahi o $85,379.39 e ukuia nei e na ahahui. Ua nele ke kuhina me ka laau lapaau e hiki ai ke hoola i keia ano ma`i, koe wale no ka hoololi i a wa e heluia ai o na waiwai mai Iulai 1 a i Ianuari 1 o kela a me keia makahiki, a ua lilo hoi ia mea i kanawai i keia wa. O kahi olelo ana paha hoi no ia mea, ua ike iho la ke Kuhina he $8,537,939 wale no ka waiwai io a na hui e uku nei no ka $27,000,000 i oleloia ua hookomoia iloko o ka oihana mahiai, i loaa ole hoi he kakoo ana mai ka lakou mau hoike no ka waiwai pua a waiwai lewa paha.

            Ina ua manao ke Kuhina Waiwai o ka hoololi ana ae i ka wa e helu ai, o ka mea ia e loaa ai o ka $18,500,000 i loaa ole i keia wa, alaila, oia ka oi o “Maui Hikina” eia nae, ma ko makou koho ana, ua hookohi mai ka mauna a na olalau ke Kuhina. E noke wale no oia ma ia ano, aole loa pela e loaa ai ka hookaulikeia ana o na auhau. Aka hoi, eia ke noonooia nei na mea e hoomahua hua ai i na loaa ma o ka laikini ana i na oihana like ole (he kumu ana hoomaukiuki a hookaumaha) a me ka hoopiiia ae o na auhau o na iliowahine mai ka hookahi dala a i ekolu dala. Uhu, ola no hoi paha na iwi!

-

AMERIKA HUI ME SEPANIA.

            O ka lono kuwaho ano nui loa i loaa mai nei, o ia ka mea e pili ana i kela mau olelo hooholo a na mahele elua o ko Amerika Huipuia Ahaolelo i hooholo ai e pili ana ia Kuba. Ua loaa ae ka lono ma Kikako i ka la 11 nei, mai Wasinetona ae, e hoike ana ua hoomaka aku o Peresidena Kalivilana i ka hana ona i kauohaia ai e hooko aku, ma ke noi ana aku hoi ia Sepania e komo uwao aku o Amerika Hui puia mawaena ona a me kona panalaau kipi ma na Ini Komehana.

            Mamuli o keia hana, ua pukeia ae la na launa ana mawaena o ia mau aupuni, he launa ana hoi i ano maikai ole mai ka hoomaka ana mai o ke kipi. He wahi hana ano ma haoi no paha hoi nei no Peresidena Kalivilana, a me he la, e hoole loa ia mai ana no e Sepania. Ina paha hoi he kaua mawaena o kekahi mau mana nui, alaila, aohe olelo ana no keia noi e komo uwao aku; aka, no keia hoi, ua okoa loa, no ka mea, ua like loa keia me ke komo keakea ana aku i na hana kuloko o kekahi aupuni makamaka. O ke ano mau, o ka mea komo keakea aku i ko hai hana, aia no maluna ona iho kona poino ponoi. Aole loa o Amerika Huipuia wahi lihi kuleana iki ma Kuba.

            Aia ka hoi ihea ke kahua alakai hana Monoro i nui iho nei ka walaauia? Hookahi wale no anei ano e hoohanaia ai, oia hoi, aia a komo keakea aku keahi aupuni o Europa me kekahi aupuni o Amerika? A i ole ia, aia wale no anei ka hookoia aku, a manao ae o Amerika e komo keakea aku i na hana o Eruopa? Ma na ano a pau, he wini maopopo maoli no nei noi komo uwao aku a Peresidena Kalivilana, no ka mea, aole loa o Sepania i noi ae i ke komo aku o kahi aupuni e ae e kokua iaia ma ke kinai ana i kela kaua kipi ma Kuba, a aole no paha hoi oia e noi ana