Ka Makaainana, Volume V, Number 17, 27 April 1896 — "HAEHAE KA MANU!" [ARTICLE]

"HAEHAE KA MANU!"

Poāhii'. uei ko Mekm J. 11, Wudehausi 1« banau 4 piha iaia ke 73 o nn 'nakahiki. Nona makou e haawi aku uei i ua hooiuaikhi ana 0 k:« 1«, nu ka mea, oi»io oi-» 110 Ihīwmiwi u me ka huoinauia o kona kuokoa,; Oiai, nolw ota iiie k kou, eia uae um W{»iho iho he ui.«u ewe me na pulapnla ,'mh'hope....uei', i uieo hoi e 'hooo]isn ai i kona inoa iwaeoa o kakou. v - Ano, ke~ mele hou nei uo 0 Kakina i kela mele ieo hauapilo ana u ka wa i hala, <• pili aua 110 na puinaikai nui e loa;» nmi i-.na' ke uie nui ia ke daif. a hooliloia aku 110 na hana hou kuloko, e lua na alanui, $ pehi aku. Eia 00 hoi ke alanui 0 Puowaioa ke ku nei, kekahi 0 kona mau kia hoomauaO" lehuiehu, aohe nae hoi i ikeia akn ka n i mai 0 ka pomaikai mamuii .0 in nianui, , Ua oili ae ua o Kakina ma ka „ ohuapalemo alaula o kaJ?oakahi 1 haia ma ka aoao e kakoo ikaika p.aa i ka aie hihu'i hou a ke Ku hina Waiwai, ma ka hoihoi ana mai i na aie like ole a pan mnlaio 0 hookahi aie a me ka aie hou aku no. 0 Kakina io no la hoi ka oi,he keiki no' M Maui Hikina, M He mea maikai io no paha hoi keia f iua e hiki ana; eia uae, aole paha hoi he mea maikai ke aie hou aku e hookaumaha ai i ka lahui a loaa oie ka hoohuii»iua a lakou i anoi uui ai. laa oiaio ia anoi o ua o Kakiua Lua, aole loa o ka aie hou aku ka mea e loaa ai. Eia ao uae hoi, * uoke wale uo lakou, aole »10 e . leaa iki aoa, Lawa ole iho lu u > lioi o ua oKnki 11 h i ka noke ao i kakoo i ko Kuhiua Waiwai,nka ? ua ik» i

oiu he pouo -«lOiia ke iao hku ia Kir.jkoii»» uu kfr- aie » ( aa uie ka uku aqa i uku knmisiua kie kie. M»s ko makou manao, aole loa pnhii, e liiki ieia ke oauu a like aku me ko ia au. Ia we, aohe mau nanau tuit.ui koa e koo ai i ke Aupuni, aka, ua mai~ ka inoa o ku aiua uei iiok«> o ka maluhia- Eia nai, aolo loa ia ano haawiua e hiki ke oleloia no nei au E kala nonae hoi kakou i ike j »ii aia koua ikaika loa i n3 i poe naake a me n*-wahiiie paluI paru, ■ a'H) iike aku no hoi rae > Bihopa_ pMjhiu:i. Ua Uiiiopnpo ino hoi iaia o;ike o Kipikoua. l eia uee, hailuKu uo Ma ka aoao I mai hoi o kh mea- i uaake, aohe | aua nona iho, ua pio ia, ua | meha pu. He haiwina no nae ! hōi keia i ikeia no '&kou uei ma ae, aia ilaila ko lakou huluaa a ikaika loa. ' Hilahila -ole !

Ho mea oiaio loa nne hoi, he kanaka o Kipikona i oi loa aku ia Kakina ma na ano a pan, ma ka ks ike a noeau kalaiaina o ko kolana kiekie loa, a ma ke ano keonienana maopopo loa no hoi. He kanaka 9 Kipikona 1 hiki ole ia Kakiiia ko ko loa akn e wehe i kona mau uaaa, ole loa sku no hoi i na poe a pau o keia au a ka oehaa i noho haakei ai. Mai oi loa ko Kakina pouo 0 wai'uo auilie ioa i ke kamailio hoino eua no kahi mea i oaake.

Komo iho nei kā ooanao heliena o ko diabolo iloko o Rev. B E. Bihop,i, he mau pule aen& 1 Kala, iaia 1 kau ai īiuna o kekahi o na kaa panee no ka hoi iuka o Nuuanu. I lawa no ka oia a komo, o ka hapapa ae la no ka ia o na lima i kekahi o aa hoolaha e kau ana iloko o ua kāa la a haehaeia. Ua pt>ifta p&ha oia he waiwai ia u<>' ka mea noiia ia hoolaha a me ka Hui Alahao Hawaii, No ia hana a ua poohina la, mai hoopaiia oiae ka agena nana 6 hul.i nei ia mau hpolaha," a i pakele w T ale no oia i ka mihi koke ana. *Eia ka auanei he ma'i kona īa wa, oia hoi, he ano e ka noonoo, he lolokaa paha hoi kahi olelo ana. Poina nae hoi kakou he kahunapule oia i akamai i ka hou i ka aoao o kahi ho, a lie kanakn !v>i i maa i ka hailuH 1 wahine Hawaii Hoopailua no hoi ! Poalila iho la, imua o ka Aha Apana, i ahewaia ai o Jnlien D lunah noponopmo o Ka Hawaiiana t ma ke ano h$ moa iiao a u& hoopaiia Hoomakenka no hoi paha ke ano o keia hoopai. Malia, o ka !?mākila keia o ka papkpai i

uiuu .vi:i u;jUio o ke kumuka nawai o keia Repubalik t O ka caat£ >u e haohao aei, pehea 1h i hiki >,\ keia me-i ke hoopiii*?» no ka mea pii a hoopukaia kela buke rna [Ca!e poui c4 uiai ē~ kuai ai, alaila, hoopaiia iho la ka mea i hoopiiia. Maopopo loa ia kakou holona uo ka. aiua | e keia nea t hoopukaia sii a heaha la ke kiiiei»D« o ko nei uiau kanawai e hopu a hoopai i kahi mea. Ma lia nae paha tio kona hoi ho 11 ana mai ka hewa ianei. Knpaiauaha palena ole- keia ano hana Ua like ken* hoopai ana ina is uei ka hi mea e hoopuka ai i kahi mauao kue ia Atnerika Huipuia, a ke holo oia iiaila. hcvpu koke ia oia laa o ke ano io ia, aohe pilikU aku a koe mai iwaeaa o na poe kakau nupepa o na aina e. Nui io no ka laiiainla o ka papapai la i keia an O kahi mea lea loa nae hoi Uia ia hihii>, ma ka olelo hoike a Kiino Kakela, Luna Dute Nui, .■Ua hoike ne oia: * c Ua malama au hookahi kope a haawi ia E. P Dole," oiai f oia kekahi o Inna akkai o ka Hui Pai a ua ike a heluhelu oia he elua a ekolu paha aoao ma ke kakahiaka e Dekemaba 1, 1895, a mamuli hoi o kana kāuoha i kinaiia ai ia helu7 Auwe, aia ia, maopopo loa oia ke poo a me ka hiu o.ia hui pai a me na oupepa e kue nei i ko ke-Kuhiua Waiwai kahua alaKai hana e piii ana i ne dute,

He palapaia waiwai a»o nm ka T. H.Kswiki i hoopnkairi ma ka ohua palerao Blaula a Kakela ma o kakahiaka Poakoln iUo la, e pili ana no ka aie lahui e inanaoia nei, Ma ko Misita Kewiki i»anao, he mea pono ke hooj kanluaia keia kumuhana no ! elua makahiki, i loaa ei hei he ! wa e noonoo akahele ia ai o kulaua, a ke maopopo Ua, alaila, ia wa auauei e hoomakaukau ai i ua kauawai kupoao e leauoha j ai i mau ai'e hou a me ka hoenu | ana iho paha hoi i ka ukupanee i e ukuia nei i keia w&. i ■ _ ' Ae, he men maopopo !oa, I iloko o iia makaliiki elua e hiki I mai ana, he nui na msa e i inai aua. Malia, hoohuiia aku i kakou me Amerika Huipnia a I Lilo na ia Kepuhalika e nuamo i i ko kakou uaau aie. Malia» e oi : ioa ae aua ka moafak\\ o ko ! kakou kulana ilala manma ae o ka mea i niaopopo i ko kakou poe pWalakal o keia wa 4 alaits 4 e loaa no auauei hoi he ku j pono *\o kakou e hoomakankau j ' ai 1 kahua anhan e ; 4 mahuahua ai i ko k&kou mau loaa a e loa akn ai pab^

bo: ika mhii'āo aie, Peht*u la e -hiki- m b.i ke loaa Ue ui # e e-iii ___ iho o ka ukupHuee i ko keiu vva ina he 103 wele co k \ mea loaa no oa bona ma Ladaoa a ;o»lalo ibo hoi o ka waiwai k> iuh ke a.iu o —ka hoiia: i o ka- ~ kou nei. Ua olelo ae une aoi o Misita Kewiki e pouo ke ho<j u oloia kckahi kauawai © haawi ana i kis mana i ke Kuhina Weiwai e hoo pūku i ua boaa uo $1.000.000 iiia ka ..eliuaa pa-keneta ukapaoee, a na ko kakou poe uui o ke dala e lawe ae, no ka uku aua aku i n£ bona e paliia la uia Ladana ke hiki ae iko lakou wa e ukuia _ ai iloko o 1897. Ke hooinaopopoie iho, he wa'oi an'o paheoehene paha keia i ko kakou poe e ake nei e aie» Aia la i hea poe nui o ke dala iwaena o kakou nei ? He oaea aiaopopo ioa, ua oi aku ko lakou aloha i na ekeeke o iakou mamua ae o ka hoaie aoa no elioia pa-ktn€ta, ina nae, eiu ke loaa nei ia iakou a papaiua a papakolu ia ukupanee uuku. Ma ko inakou manao, he mea pono ioa ke iaweia mai kela ao anu a Misita Kewiki i mea na ko kakou poe Solona e noonoo akahele iho ai. Imua oka Aha Senate i ho ike ae ai ke Knhina Waiwai i kekahi 1000 ano hoopioloke ia Hawaii nei, ma kona hoike ana aku aohe i maikai loa k > Hawaii nei mau launa ana aie na anpuni nui o ka houua uei, Ano, ua hoikeia ae la ke kulana oiaio ioa o Hawaii uei, eīa ua qui kaena ana a na ohakuiai i o ka Kepuhalika.p Haw&ii ka oi iwaena o a» aupuni o ke ao uei. , Ika Poalua uei i puka ai keia | mau olelo i ka wa i noouooia ai j o ke Kauaw&i Auhau Kaloko* j m&uiuli o ko Seaatou Makaua- | lese hapai auu ae i kekahi olelo | hooholo no ka pakulla aku o | kekahi niahele uo kekahi auhau j kuikawa uialuna o ua loaa o na l poe uohonia ua aioa e. I No ka hiki ole ka ia Hawaii aei ke hana aku e like la me Enelani, ma ka hooksn ana afcu ia ano auhao 4 noiaila, he mea pono ia Uawaii uuku nei ke i iuii mua aku i ko lakou uuuao j oiaikai mai, Aok loa ia he I aiea no kakou e lele makai»o i aku ai» uo ka oiea» ua hiki ke I hauai valii maa »upuui e a*. I Pala no hoi me ka w^ihoia | aua *ku o kekahi noi i ka Mana I Hooko e na\au sku i ka Aha I Kiekie ina paha hf m*ma kahi | i loaa i ka Ah:»otelo msls!o o Va | Pauku 97 o k»> j no ka hookuu ana i fu auhau o

kekahi U'j;jU wai waī e pnaia »uj»i e kek«bi, ahalmi 110 ke pono , u kekain kula kuokoa « f ili j iioomana paha. Ua pane aku o ; KuhiiiK DatiK»na o keia auanei 1 paha ke imouu uauu e aenueu ] aku i ka hihiuoe nanea ana o ! kekahi !ioriā,- a he kamu'hfiua , Uoi i kupouo e waiho maiie ia i uo kekohi mau iuaknhik} hou | .. : aku .: ■ i • " !"~^ rr^^TTvTr .''. .■■ i Wikiwiki oae hoi ua Kuhiua i Waiwai la e paoe koke aku i ka ; ninau a Seuatoa Simida e pili j aoa i k» lawe mai o ke Aupuni j i kekahi bila no.ka hookuuia ae ! oke dute amluna ona waina : Kalepoui. Ma ko ke Kuhina ; uaanao, nole ioa ia uiea u hiki ke j .. . i hauaia i keia wa, oiai, ua pāa j malalo o na kuikahi. Eia nae ■; ke Aununi ke uooaoo nei no ke i kapaeia <> ke dute maluua o ua ! waiua i emi ikaika alekohola I malalo iho o 18 degere. Ina e | haaaia aua keia mea, e poino ! aua nn ioaa dcte ma kahi o j $15,000, kee wale ao paha a j hololea pono ae na kumuhana . loaa r waiho nei j imtta o keia kau, Aoie ioa e | hiki i ka Mana Hooko ke hoo- | kau aku i keia wahi e komo ! mai ai b ke kau wahi !oa?i aia a | hooiaia aku e paniia aku ana no ' ia ina iekahi auo e ae \ Ua pfeu loa paha hoi, a ī oie | ia, ua aneaae paha hoi e pau loa i ka haawina mua o $15.000 no ; oa lilo o ka Ahaoielo, no ka j ■■•■ j mea, tfa v uoi hou ae ke Kuhina ; Waiwai i ka iho Ia i j $10,000. Ōke ooi raāu ho la | uo ia a pehu Joa ae na lilo a ! lakou i kaena ai no ka hiki loa I ia lakon ke Pela io ] ana paha ? ;