Ka Makaainana, Volume V, Number 18, 4 May 1896 — Page 1

Page PDF (869.87 KB)

Ka Makaainana

BUKE V---Ano Hou Honolulu, Oahu, Mei 4, 1896. HELU 18

PAUAHI MA KA MOANA.

Pae Ae ma Hilo ke Kapena a
me na Kanaka he 24.

Ma ka Malulani o ka Poalua iho la i loaa mai ai ka lono no ka pae ana ae ma Hilo o ke kapena a me na kanaka he 24 o ka mokupea hao Centaur maluna o eha waapa mahope iho o ko lakou hakoko ana me na ale huhu o ka moana no 8 la. O ka loihi o ke alahele mai kahi a keia poe i haalele aku ai i ko lakou halelana i ke kai na ke ahi e ai a hiki i Hilo, he 800 mile, nolaila, ua like me 100 mile o lakou i holo ai i kela a me keia la a pae i ka aina. Malalo iho ke lawe ano nui mai nei makou i ka ke kapena hoike, penei:
               
"Ua haalele aku ke Centaur ia Kapalakiko ma ka la 5 o Aperila, me ka piha i ka huita no Ma reboro, Kuinilana. Ma ka la 17, oiai e holo maikai ana ka moku ma ka latitu akau 14 de gere 49 minute, a me lonitu komohana 142 degere 42 minute, ua pau iho la ka moku i ke ahi iloko o ka lua, ma o ka haule ana o ka ipukukui a okaoka liilii mai kekahi aku o na luina maluna o kekahi opeope a hoomaka aku la e a me ka hikiwawe. Ua hoohana koke ia na luina a pau no ka hoao ana e hoopakele ae i ka moku, aka nae, he mea makehewa wale no, no ka mea, ua oi loa ae la ka ikaika o ke ahi. O ko makou kulana i kela wa he 800 mile ka mamao mai ka aina mai. Ike iho la au he mea makehewa wale no na hoao ana e hoopio i ke ahi, nolaila, kauoha koke ae la au e haalele i ka moku oiai ka wa kupono. Nolaila, ma ke kakahiaka o ka la 18, kau ae la makou a pau maluna o na waapa elua a lana malie iho la ma ka aoao o ko makou moku poino no 24 hora. I ka wa i aneane iho ai e like ka oneki o ka moku me ka ilikai, ua haawi aku la makou i kekahi nana loihi ana iaia a haalele aku, me ka lawa o makou i ka ai a me ka wai. O na mea wale no i pakele mai, o ke panana a me kekahi mau mea makamae e ae. I na la mua eha, inoino ka moana, ooloku na ale, aka, mahope mai, ua malino maikai ka moana a pae makou i Hilo."
                He moku keia i onaia e John, Sproull & Co. o Ladana, Enelani,
a ua loihi hoi na la o kona holoholo ana ma ka moana a poino iho la.
               
Ma ke Kinau o ka Poalima nei i hiki nui mai ai ua poe olulo la mai Hilo mai, a eia nui malalo o ka malama ana a ka Hope-Kanikela Beritania.

Walohia Wale ka Hele'na.

Ma ke kakahiaka o ka Poalima nei ua oluolu i ka Mea Mana Loa ka lawe ana aku i ka uhane o J. G. Hoapili, ma kahi noho o ke keiki ma Alanui Kuakini, a waiho iho la i ke kino wailua puanuanu na ke keiki, ka ohana a me na makamaka e kumakena aku. Ia kakahiaka haalele aku ke keiki a iho mai i ka hana, ua ano maikai kona ma'i a ua holoholo hoi maloko o ka hale. No ka manawa pokole wale no nae ia maha ana a loaa hou i ka eha a hiki i ka hele kohana ana aku. Aloha wale!
               
I ke au Moi ua noho oia ma ke ano he lunakanawai no Kona Akau, a he alii Ahaolelo no ke Akau o 1892. He kanaka oia i hilinai nui ia mamuli o kona manao kupaa a luli ole mahope o ka Moi a me ka lahui, a he ewe alii hoi, no ka mea, oia kekahi o na Alii hanau o ka aina.
               
Auwina la o nehinei i maneleia mai ai kona kino koou no Ariona Hale, kahi i malamaia ai o ke anaina pule kupapau maluna ona e Lunakahiko G. J. Wala, o ka hoomana Moremona i hooponopono hou ia. A pau ia, ua hoolewa loa ia aku oia a waiho ma ka ilina o Kawaiahao. Mai A riona Hale aku i alakai aku ai ka bana Aupuni i ka huakai hoolewa a waiho i ka ilina. Luuluu wale!

E Ike ia Kakou Oiwi.

Mai no kakou a hoopoina iki i ke kipa aku i ka Hale Oiwi. Ua loaa mai nei he heluna nui o na waiwai hou ma Enelani mai, maluna mai o ke kiapa Doon (Dune), a ke hueia nei. E like no me ke ano mau ma ia hale, he oluolu no na mea kuai, a na hauoliia hoi ko kakou kipa aku e ike ia oiwi o kakou.

Ke hoomaka hou ia mai nei ka hopuhopu ana i na ilio medala ole e na makai.
               
He kauka Pake ka i kauohaia e hele ae imua o ka Papa Ola i ka Poaha nei mamuli o ka hoopii ana a kekahi poe no ka lapaau pono ole i kana ma'i a make. He wahine kana ma'i i make. E noonooia ana ka hoopauia o kona laikini ma ka halawai ana o ka Papa Ola i ka Poakolu iho.

OKIPOO MAINOINO.

Na Hana Manaonao a Kahi
Mama Oiwi i Kana Lei.

Ma ka Poaha nei, ua oki iho la o Kauluwehiwehi (w) i ka a-i o ka laua bebe a lele e ke poo i kahi e, i paa wale no i kekahi aa me kahi alualu uuku. Penei kahi moolelo e pili ana i keia hana mainoino:
               
I na mahina mamua aku nei, ua hoomaka keia wahine a me kana kane, Josiah Robert, e loaa i ka ma'i pupule. I kekahi wa oluolu ka wahine, a ili aku no keia ma'i i ke kane. Pela ke ano o ko laua noho ana a hiki mai i ka Poakolu, Aperila 29, ua uluhia loa iho la oia i ua ma'i la a holo aku la a pii iluna o kekahi kumulaau e ku ana ma ka lihi pali, a e ole e loaa ia Ku Panui, pakele ai ke ola. Ua hoihoiia oia a hiki i ka hale a ua noho ia po a ao ae. I ke kakahiaka ae me ka manao ole o ke kane e loaa ana keia poino, ua hele aku la ke kane malalo o ka hale e hoomoa palaoa ai na lakou, malalo pu no me keia wahine; a mo'a ae nei ka palaoa, olelo aku la ke kane i ka wahine e hoi lakou i ka paina kakahiaka, hoi e aku nei ka wahine mamua, a ano liuliu hoi aku nei ke kane me ka ipuhao palaoa a komo loa iloko o ka rumi nui o ka hale. Aole i liuliu lohe aku nei oia i ke pahu o kekahi mea ma ka rumi mahope, ia wa no oia i hele aku ai ma ka lanai a wehe i ke pani puka, aia hoi, ua paa i ke kiia maloko mai. Holo loa ae nei oia ma ka pukaaniani a wehe mai la aohe no he hemo, hoi hou oia ma ka puka komo a peku aku la a hemo, a ike aku la i ka bebe e waiho mai ana ua kaawale ke poo, a e paa ana ka wahine i ka pahi huki a na poe kamana ( draw knife). Ua noke iho la oia i ke aumeume me ka wahine a hiki i ka paa ana o ua wahine la i ke kaula. O laua wale no me na keiki eha malaila, a o ka lima ka i make aku la. O Ku Panui ke kanaka i hiki malaila ia wa, a i kana hoomaopopo ua make mua loa kela bebe mamua o kona hiki ana aku. Nana i hoike koke aku ka lohe i na luna Aupuni, a ua hopu koke ia kela wahine a laweia no ka halepaahao ia la.
                Ma keia la, Poalima, Mei 1, ua noho ka aha koronelo e niele pono i na kumu o ka make ana, a ua loaa ia lakou ka olelo hooholo, penei: "Ua make kela
bebe mamuli o ke okiia ana o kona a-i a kaawale ke poo e kona makuahine, mamuli o kona pupule."
               
He opulepule no ka makuakane.
               
Ma Huleia, maloko o ka apana o Lihue keia hana i hanaia ai me ka mainoino.
                                                               
KE KIAI.
Lihue, Kauai, Mei 1, 1895.

Enaena Mau i Mokuaweoweo.

E like me ka makou i hoike aku ai ma ka helu i hala no ka puka ana o ke ahi iluna o Mokuaweoweo, a me ka nui o ka a o ke ahi, pela no na lono ma ke Kinau o ka Poalima nei. I ka po he hiki ke ike moakaka loa ia ka ula o ke ahi iluna ma kahi mamao loa me ka hoohewahewa ole, a i ke ao hoi, o ka uwahi keokeo a me eleele na mea ikeia aku.
               
Ua pii aku kekahi poe iluna o Mauna Loa e ike pono ai i kahi a ke ahi e a nei, a ua hoike ae lakou aia ponoi no iluna o Mauna Loa, iloko o Mokuaweoweo ke ahi e a la. A aia ka he lua hou ua puka ae ma kahi aole i mamao loa mai ka lua mua, he elua mile ke anapuni.
               
Aole loa i maopopo i na poe e makaikai la i ke kulana o kahi a ka pele e ai humuhumu aku ai. E iho ana paha ma Kau, a i ole, ma na Kona paha.
               
O kekahi lono hoi, ua a hou o Kilauea, aole nae he ikaika.

E lilo aku ana o Waiakea i kahua heihei lio ma keia mua aku no ko Hilo poe.

Ma ka Malulani o ka Poalima nei i huli hoi mai ai ka Moiwahine Kanemake Kapiolani mai kana huakai hoomaha aku nei i Hawaii.

He mau la ku wale mai no keia o ka moku heihei Koroneta mai Ame rika mai me na poe kilo hoku ma ko lakou alahele no Iapana. Ma ka la 18 o Aperila ka haalele ana ia Kapalakiko.

Ua lono wale ia ae no ma ka la hope iho la o Ape rila i waiho mai ai o J. H. Coney i kona noho Hope Makai Nui ana no ka mokupuni o Kauai, a e hoi aku ana ka oia ma kekahi kulana ma ka mahiko o Keoki Wilikoki.

Ma ke alo iho o ka hale wili laiki o Hapa, alanui Papu, i kakahiaka Poakolu iho la, i ka wa e hooili ana o kekahi poe Pake i na eke ehu laiki iluna o ke kaa, ua hiolo iho la na eke maluna o ka Pake e paa ana i ke kolo a anai pu ia aku la iluna o ke alahele pohaku. Ua pau na papalina i ke poholehole a me ka ihu i ka wa i kiiia ai e kokua.