Ka Makaainana, Volume V, Number 19, 11 May 1896 — Page 5

Page PDF (894.88 KB)

This text was transcribed by:  Kehau Chrisman
This work is dedicated to:  Kehau Chrisman

Ka Makaainana.

 

popo keia o kakou, a aohe wahi e hiki ai ke alo ne@.  O ke ahi enaena okooko keia a makou i olelo ai ma, kela helu aku nei.  No makou iho, aohe a makou dala kiola wale, aku hoi, i mea e koe ai o ia mau dala, e hele aku ana makou e hoopaa ia makou iho, a aohe hopohopo ana.

Ina he manao kue kahi o ka kou no keia kanawai “hoolahi,” e pono e waiho aku na na poe i ulakolako a i hiki loa ke kiola wale aku i kela mau dala hoopai me he mea ole l@a la imua o lakou, a na ia poe e hoohoa aku.  Ke loheia nei no e kue ana kekahi poe haole i ua kanawai la, no ke keakea ka i ko lakou pono kuokoa pilipaa, a aohe e hooko nui ana, a ke hoopaiiia, he kumu ia e lawe loa aku ai imua o ka Mana Hookolokolo no kona manao, ina paha ua pono a pono ole, a i ole ia, ua kue a kue ole paha i ke kumukanawai @ keia au oehaa.  A ina pela io ka manao o ia poe, e hookuu aku no na lakou e hana, aka, aole loa hoi na kakou, no na kumu no i hoakakaia maluna ae, a no ka nele a me ka hune mai no  hoi kahi   Ma ko KA MAKAKAINANA aoao hoi, ke ao aku nei makou i ka lahui mai no a kuhau iho,  oiai, aohe a kakou mea e makau ai, aka, e hele aku no imua me ka wiwo ole a e hoopaa i na inoa, me ka waiho a hilinai aku na ke au o ka manawa e ike a e kokua mai ia kakou.

___________

I PEPEHI MAOLI IA NO.

E like me ka ehaeha no ka make opiopio ana o ka Kaona wahine, i hoakakaia ma kekahi kukulumanao okoa ma keia helu, pela no hoi me ka make opiopio ana o ka J. Kulia wahine, e hoi keia aku nei no ma keia helu   Wahi mai no o ko makou lohe, me ka mai fiva ikaika e kauhola ana maluna iho o Misasa Kulia, ua laweia aku oia e kana kane maluna o kekahi kaapio @no waho o Kamoiliili, no ka imi ana i ke ola imua o kekahi kahuna.  Ke kuhi aenei no makou i make no ia Kulia kana wahine, aole i kahi mea e aku.

Ahea no la hoi pau ae na hana naaupo o ke au poeleele?  Oiai, eia kakou i ke au malamalama, pehea no la hoi i imi ole ia ai ke ola iwaena o na kauka haole, aka, hele aku nei keia a imua o kekahi kahuna, me ka ike maopopo iho no paha hoi ke fiva ka ma’i.  Ua like loa no nei hana a ua Kulia la me kona pepehi maoli ana iho no i kana wahine.

Ina o ke ola kana i ake loa ai, pehea la oia i kii ole ai i kauka haole, ka mea hoi ana i han@ ole ai.  Mai manaoia mai he kue loa makou i na kahuna, aka, he hilinai no ko makou he wahi pono no kahi ia lakou, aole loa nae no ka ma’i fiva.  Ina he fiva ka mai, he mea hewa ole no ke mawaewae a kalakala mua ae ma ke ano kahiko o kakou, a ke loaa no i ka laau a ke kauka haole, aohe hopohopo ana no ka palekana.  Aole loa ka ma’i fiva he ma’i ola i kahuna.  Nolaila, ke @no aku nei makou i ka lahui mai no a hana hupo e like me keia ae la ke ano.  Ina na hoehaeha aku makou i ko makou hoaloha, ia Kulia, ma keia kukulumanao, ke noi e aku nei no makou no kona kala mai.  Aole no ko makou manao ua hewa makou, ke kumu o keia noi, aole loa pela, aka, i mea no e hoomauia ai o ke kulana hoa’loha.  Ua kakauia keia no ka pono o ka lehulehu, oiai, o ka makou hana ia, aole loa hoi no ka manao hoino wale aku no i ka makamaka.

_____________

“HAEHAE KA MANU!”

  Aia la ihea kela iwi iloko o ka Rowela poo.  Ua lohe mai makou ua ao aku kekahi Hawaii iaia e kauia ke alahao o na kaa panee hali pohaku o lalo aenei o kahawai iluna o na kua laau me ke kooia ae malalo, e like la me ka hanaia ana o na alahaka ma kekahi mau wahi e ae; eia nae, aole o Rowela i lawe mai i kela ao ana, aka, ua hana aku no e like me kona ike a hoomoeia aku la iluna o ka lepo.

 

Heaha ka hopena mai o ia hana o ua poo-iwi la?  Ua uhi pu ia ke alahao e ka lepo i luaiia mai e ka mea omo-lepo mai ka nuku aku o ke kahawai a ua p@ malalo, ma kahi paha o ekolu a oi aku kapuai.  Puhili ka ike o nei loea iwaena o na ewe mikanele.  E aho no ka hoi ka ike o ka holona.

 

Lehulehu ae no na hana hooluhi a hoomakeaka a ua poo-iwi la.  O kekahi ka, ua hana akukuluia he hale waiho mea hana ma ka aoao mauka o alanui Hotele, ma kahi kokoke no i kahawai, a i ka paa ana, kaikaiia a makai o alanui Moi, a mai laila mai ka hapai hou ana a hoihoiia ma kahi mua i kukuluia ai.  Hooluaiele no.

 

Wahi mai no a ko makou lohe, makemake iho nei ka ua poo-iwi la e ana a maopopo i kekahi wahi o ua kahawai la e hanaia nei, ua lawe aku oia i kana panana a kukulu iwaena o kahawai me kona hele okoa a hiki ka wai i ka opu.  Pehea mai ana la na poe ana-aina e ae i nei ano hana a nei loaea.  I kula no kahi poe e ae e ku ai a maopopo no ka mea i makemakeia.  He keu no paha hoi a ka hoomakeaka.

 

Eia nae, aohe hooholoia ae i haawina hoomau nona, he oi aku ia o ko ke Aupuni emi mamua ae o kana mau hoonui lilo wale.  O kahi hoonui lilo ana, e ole keia ua nui ana iho nei, ikeia ai, o ia ka hoolana pu ia o na wahi o lalo ae nei o Kamakela a me Kamanuwai, no ka paa o ka wai i ka pa pobaku, aohe he malaelae pono o ke kahe ana o ka wai.  Aia paha ke akaka o ia hoonui lilo a komo ae na hoopii a na poe ona waiwai o ia mau wahi i hoopoinoia.

 

Ua oluoluia ka Peresidena e kakauinoa i ke kanawai hou e pili ana i na hana hoowalewale a ua mana hoi i keia wa.  Kupaianaha no kekahi aoao o ua kanawai la.  Ua hoomaopopo ke Aupuni ma o na kanawai la eia no he poe hookamakama, aka, ua papa aku i ke pakaukau ae o ia poe i ka lakou mau mea paahana, a he “mikamina” hoi ka hewa o na poe hele aku e ike a e hoolauna me ia poe.

 

Eia nae, ma kekahi kulanakauhale e l@@ la me Honolulu nei, he mea pono loa ke hookaawale a hoomaopopoia ia ano poe, i noho huikau ole ai hoi me kahi poe e ae.  Lehulehu na koa wahine ole, na luina o na moku, a he oi loa aku noi na kane wahine ole, nolaila, he hewa pono ka hookamakama, a aole loa e hiki iki ana ke kinaiia.  Ina no e kauia na rula kupono no ka hoomalu a hooponopono ana, ua lawa loa no ia.

 

No na hana hoowalewale hoi e hookamakama, he uku ana no paha ka loaa o na poe e kau ai o na hoopai ana.  Aole no paha hoi o ia wale, he uku ana no paha ka ae a@ o na kaikamahine opio ua hana lakou ia hewa a ua hoowalewaleia hoi lakou.  O na kahoaka no nei kanawai, e lilo ana no paha i kanawai make a hoopiha buke wale iho no, oiai, ua lawa no hoi kakou me na kanawai, o ka hooko pono wale aku no ka mea i koe.  Pau ae la keia.

 

Pepehiia kela olelo hooholo aie dala a Senatoa Eli-luawai a make loa i ka Poakahi i hala, he 7 kue ia 6 ke koho a na hoa o ka Ana Senate.  Na nei hana i hoeu hou ae i ke Kuhina Waiwai e ku iluna a e kamailio ma ke kue, me kona hoike maoli ae no ua noonoo pono ia ke kumuhana aie e ka Mana Hooko a ua hiki ole loa hoi ka mea i manaoia e kela olelo hooholo ke hoomaopopoia e ke Aupuni.

 

Imua hoi o ka Hale o na Lunamakaainana i ka Poakolu iho la, ua eu hou ae no ke Kuhina Waiwai e kamailio no ke Kanawai Laikini hou a ke Aupuni.  Na Lunamakaainana Lepikana na olelo no ke kapakahi o nei kanawai imi loaa hou a ke Aupuni, i waihoia mai e ke Kuhina Waiwai, ma ka hookau ana aku i auhau hookaumaha hou maluna o na poe i koikoi ka auhauia ana i keia wa, a aole hoi he imi aku o ke Aupuni i wahi e hooiia ai o na loaa mai ka hookau ana aku i mau auhau koikoi maluna o na poe i ulakolako kupono, e laa me na ona mahiko e ohi nui nei i ka puka mai ko lakou mau kuleana mahiko a me na poe ona waiwai e noho nei ma na aina e, kahi hoi a lakou e lu nei i na pono i loaa mai nei aku.

 

Ma ka ke Kuhina pane aku hoi, ua hoike maoli ae no oia i kona huikau, no ka mea, iaia e kamailio ana no ka pomaikai o ka hookau ana i na laikini maluna o kekahi mau hana e lawelaweia nei me ka laikini ole, ua hoomaka pu ae la no oia e kamailio no ke Kanawai Hoohuihui Aie me ke Kanawai Auhau Loaa.  Ea, ua hapala paha ke kea, na ka ele ka hoi ka ai.

 

O kahi oiaio ole a ke Kuhina i hoike ae ai, ua olohaka ka Waihona iaia i noho Kuhina ae ai iloko o 1893.  I ka wa i kahulihia ai o ke Aupuni o ia wa a pau pu me ka Aha Kuhina, he nui ke dala o loko o ka Waihona a me na hooia kupono mai kekahi banako a mau banako paha no ke kokua aku ke nele.  Loaa pono keia ma’i alelo pelu o ke Kuhina la.

 

He wahi kumu pale ole loa kela.  A no na lilo hoi o ka hoopio ana i ke ala hoohaunaele o 1895 a me ke kinai ana i ka ma’i korela, i oi loa aku no hoi paha ia mau hoolilo ana i na lawelawe ana no a ko ke Aupuni aoao.  Na koke Aupuni aoao no i paipai kela hoohaunaele hoonui lilo, a na ko ke Aupuni aoao no hoi i hooi loa ae i kela ma’i, i oleloia ai he kolera, a oi loa aku mamua o ke kupono.  A no ke koe iho paha o na iwi wale no, eia ke makemake nei na ke kanaka ilihune e hooikaika ana i pono nona iho a me kona ohana e uku, e pani a e panai aku no ia mau hoolilo nui hewa @@ a mau wale ana.

 

He ola hou ka i haawiia i kela kauawai hoohuihui aie a ke Kuhina i ka Peakahi i hala, aka, i ka Poalima nei i halawai ai me kona “ka make loa” ia e kona poe hoa’loha o ka pohai like.  Pau elua keia a me ka

 

[Hoomauia ma ke aoao 8.]