Ka Makaainana, Volume V, Number 22, 1 June 1896 — Page 5

Page PDF (856.13 KB)

This text was transcribed by:  Kaulana Dameg
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

 

            He mea ole ka hoomana ma keia mea, a mai no kakou a nana aku ia mea, aka, o ka pono a o ka pono wale no ka kakou e nana a e hana aku ai Oia, ina!

 

"HAEHAE KA MANU!"

            Nau na kui o kakou nei ina ae i ka piha hoonaukiuki i kahi poe a lakou i manao ai he hoa'loha no lakou, a o ka Rev. Kauka Dile o ka Luakini Metodisa Kuwaena o Kapalakiko kekahi mea o ia ano. Oiai oia maanei, ua hookipa, hoolauna a hoolauleaia oia iwaena o lakou ma; ua ai, ua inu a ua hoahaainaia, a ke ole makou e kuhihewa, ua moe (auwe, mai hewa ka hoi makou ina i olelo ae ua moe ma kahi moe hookahi a malalo o ke kapa hookahi)

            I hewa kela malihini i o kakou nei i kona hoike ana aku i ka mea oiaio. Ma ka makou hoomaopopo iho, aohe wahi o kana olelo i ku i ka hoopunipuni, eia nae, ua piena loa ka Pi Ki Adavataisa a na ewe a Kakela. Me lakou no keia malihini, aole loa hoi me ka lahui a me na hoa'loha haole paha o ka lahui, a ua ku nui mai la nae hoi lakou i ka o'e. Ua pono no, oiai, o ka oiaio maoli no ia i ho ikeia aku la.

            He malihini e ae no hoi kahi a lakou i hookipa iho nei, oia o Misita Hiliada (Hilliard), he haole pena kii kaulana. Lehulehu na kii ana i pena ai maanei a pau i ka hooliloia iwaena o ka poai hemolele. Eia nae, hoi aku nei no oia a o, nanali mai nei no ia lakou nei ma ae, mahope iho nei hoi o kona hookipa, hoolauna a hoolauleaia ana iwaena o lakou. Aohe nae hoi i like aku ka waiwai o kona manao me ko Kauka Dile.

            O ka nupepa Pi Ki Adavataisa no ka i piena ae a kapa aku iaia i ka hoopunipuni a me ka ike ole i ke pena kii. No makou iho hoi, he makehewa loa ia mau olelo ana. Ua oi loa aku ka pono ina i noho malie ia. He mea makehewa loa hoi ka uwe ana mahope iho o ka hanini ana o ka waiu. Ua eha paha, o ke kumu ia o ka uwe ana.

            Ma ke kilohi ana iho nae hoi, i ka manao o ua Hiliada nei, ua ike iho no makou he mau mea oiaio ole no kahi. Ua hoino ae oia i ke Aliiaimoku, a akaka loa no hoi kahi o kona lohe i loaa ai, me he la ka hoi ua hui a launa pu laua me ka Rev. S. E. Bihopa. Oia, pololei loa. A o kekahi hoopunipuni iho hoi ana, ua kuhi mai oia i ka lapuwale a me ka palaualelo o ka lahui Hawaii. Oia aku la no paha hoi ka lapuwale. A no ka palaualelo hoi, o ka hana paha ka i holo aku, ua pau e no i ka haawiia i na haole malihini a me na Pukiki a nanakeeia mai hoi ua oiwi.

            Mahope iho o ka heluheluia ana o ka moolelo o ka Hale Lunamakaainana i kakahiaka Poakahi i hala, no na mea i hanaia i ka Poaono aku, ke 74 hoi o na la hana, ua ku ae ke Kuhina o ko na Aina E e hooponopono ia wahi o ka moolelo. Ua hoike aku oia o ka pololei maoli malalo o ke kumukanawai, o ia ke 83 o na la hana, a ua hoopololeiia ka moolelo e like me ia. Auwe, kupaianaha no ka hoi. Nolaila, mamuli o ia, ua poke hou ia ae na la hana o ke kau.

            E pau koke ana paha hoi ke kau mamuli o keia hooponopono ana a ke Kuhina, koe wale no paha hoi a hooloihi hou ia ae ke kau e ka Peresidena. O ke kumu paha hoi keia e hooholo pupuahulu ia nei o kekahi mau bila kanawai i keia mau la iho la. Ke loaa ole he hooloihiia mai no ke kau, alaila, ke kuhihewa ole makou, o ka anehe malu hou aku paha koe o na poe Solona la i ke ahiahi mo lehulehu a ka la apopo, a i ole ia, i kahi la aku. Nana aku no hoi kakou la.

            Pehea mai ana la ka mano o ko wahi poe i keia hiohiona pahaohao o ko kakou Aupuni. No 75 la o ka hana ana o Ahaolelo, akahi no ka Peresidena a me kona Aha Kuhina a hoomaopop ua 83 na la i hanaia a he mau la helu wale no koe a pau @a hana o ke kau. He keu keia a ka loina kupaianaha mai ke kulana kamahao a pahaohao mai

            Ua oleloia ae e kekahi poe i holo aku nei ka o Wile O. Kamika i Iapana i mea e hookikina aku ai ia Amerika Huipuia e hoike ae i kona lima ma ka mea e pili ana i ka hoohui koke aku ia Hawaii nei. O ke kumuhana ka i manaoia, o ia ka haawiia ae o ka pono koho balota i na Kepani maanei, o no ia mea hoi e hookahua mai o Iapana i kona hoomalu ana ia Hawaii nei no ke kokua a hoopomaikai ana i ke Aupuni o na Ona Mahiko ma o ko Iapana oihana kaua moana i hooponopono hou ia. Ina pela io aku ana, alaila, heaha aku ana la ko kakou hopena? Na ke au aku puha hoi ia o ka manawa e hoike mai.

            Akaka loa no hoi, ke oiaio nae hoi keia lono ae la, ko lakou noi ma ae ano, oia oi, aohe a lakou nana ana, o ko lakou po maikai wale iho no ka mea nui. He uhiuhi wale no ka ka huakai imi ola a nana i ke ano a me ke kulana o na ma'i ahulau ma o, a o keia ae la ka ka manao io maoli. Ina o ka manao ia, i ka makou koho iho—e ahu ana no ka pala.

            Ehaeha loa ia ka nupepa ohua palemo alaula a ka ohana Kakela i ka nui ka o ke dala e hooliloia ai no ka poai ana i ke Za o R@sia. Aohe nae hoi ona hoike ae i kona ehaeha i ke dala e inia ana i kela a me keia kau koho peresidena ma Ame rika Huipuia, kahi o ia ano poe i hele mai ai. Ua hoi loa aku ia mau dala e hooliloia ana malaila no ia hana, ma ke ano lawelawe kipe, mamua ae o ka mea e lilo ana no ka poni ana i na Moi a pau o Europa. Oiai hoi, o ko lakou aina ia, he mea ole loa na hana ekaeka i walea mau malaila.

            He lahui hohe wale ka kakou, wahi no o ka hoike a kela haole pena kii a makou i hoaiai mua aenei. Ua poina nae hoi ua mea pena kii la i ka hoomoakaka pono ana aku i ka hana i lawelaweia iloko o Ianuari, 1893 Ma ka la i oleloia, aohe mea a na koa hawaii e hana aku ai a e kue aku ai hoi i na koa o Amerika Huipuia. O kekahi hana hawawa loa paha hoi ia a na Hawaii e hana aku ai ma ke kue ana aku i ka ikaika o Amerika Huipuia holookoa, ina no paha aole ia poe i hookahahaia e ka ha@a a na luna oihana o ia Aupuni makamaka.

            Aohe ae o ke Aupuni ma o ke Kuhina Kalaiaina la e haawi a e hoopuka i palapala hoohui no no ka Ahahui Pukiki (Uniao Portugueza). Aperila 27 i noi aku ai ia ahahui no ona palapala hoohui, a i Mei 25 iho la i paneia mai ai aole ka e hoiki i ke Aupuni ke ae aku i ka lakou noi, no ke kumu he ahahui kue ia i ke Aupuni a ua hoalaia hoi no na hana kalaiaina. Pehea ka hoi ka Ligi Amerika a me ke Kalabu Repubalika Hawaii moewaa loa, he mau ahahui kalaiaina no hoi ia. No ke kokua nae paha hoi kahi i ke aupuni. Oia.

            E wehe ae komoia ana ka hale halawai a haipule o Pi Ki Keoni mauka a Leleo aenei i keia po, ana hoi i haawi iho nei i ka Luakini Halepapu no elima makahiki e hoohana ai, no ka hoomanao ana hoi i ka piha ana iho nei o ke 34 makahiki o kona noho mare ana me kana wahine. Ua maikai no, a mama ae la nae paha hoi kahi luuluu ona ana e kaumaha aku ai imua o ke kuahu o ka Mea Manaloa.

            Mama nae hoi na kikoo ana o na wawae o ua Pi Ki Keoni i ke ku ana mai nei o ke Kina i i ka Poakolu iho la, iaia i iho ai i kai o ka hale Leta no kana mau palapala me na lono kopaa. Hoihoi oia i hele aku ai, aka, i ka lohe ana ua emi hou iho ke kopaa a ka eha keneta o ka paona a me ka ike ana iho paha hoi kahi i na manao o ka na mau palapala, ua loli ano e ae la kona nanaina me ka emoole loa. Pololei oia i hele aku a kulanalana hoi oia i huli hoi aku ai no kona keena o hana. Ua ahona e hookuu loa aku i ka hale halawai, malia he mea e na mai ai o ka inaina o na aumakua iaia a pau no hoi paha ka na kahuna hoimiapa ana.

            Nana no hoi o Senatoa Hanale Walakahauki o ka waiho ana aku i kekahi mau ninau iloko o ka Aha Senate i ka poaha iho la, e ninau ana i ke Kuhina o ko na Aina E no ka mea pili i na haole i hoopaa hewa ia ai iloko o ka haunaele ana o Ianuari, 1895, owai la ia poe, a ina paha he mau koi poho ka ko lakou mau aupuni i keia Aupuni no ko lakou mau pono, a pehea la keia Aupuni i manao ai e hooko a e uku aku ia mau koi. Welawela ka hoi ke kai o ka moa liilii i ke keiki Hanale. I kau ana @

            Ua hoikeia mai ia makou ua hopohopo a makau ka kekahi poe e ae iloko o na mahele kau kanawai elua o ka Repubalika i ka waiho aku i keia mau ninau Ma ka manao ka hoi o kekahi mea aole keia he mau ninau pono, no ka mea, he hoopuhili a hoopilikia wale aku no ka i ke aupuni. I keaha hoi? Ka i no hoi he mau ninau pono ia, i akaka ai hoi i ka lehulehu o ka ke Aupuni mea e hana nei me ka pee a me ke ano malu. Eia nae, ua kaa a ua lilo ia Hanale Walakahauki ka aa e waiho aku.

            O ka pane nae hoi ka mea oi aku o ka lea a me ka hilu. Poalima ae i pane aku ai o Kuhina Kupa i kela mau ninau, penei: "O ka pane ana aku i na ninau i waihoia mai, he hoolilo ana aku hoi ia i mea e kukakuka ai i na kumuhana e noonooia nei i keia wa e ka Oihana, a no ia kumu hoi au e noi aku nei e aeia mai e hooloe aku i ka pane ana i na ninau i waihoia mai." No ke aha hoi? Ua hiki ole ka hoi @@@@ ke pane aku, a no kekahi mau kumu pili oihana kupono, ua hiki ole loa no iaia ke pane aku. Ka hawawa no hoi.

            I ka hoomaopopo aku ua waihoia aku na koi, a ua hoopuhili loa ia hoi ke Aupuni no kekahi

            [Hoomauia ma ka aoao 8.]