Ka Makaainana, Volume V, Number 24, 15 June 1896 — Page 4

4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IUNE 15, 1896.

KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.

W. H. KAPU,
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi noho, ma Honolulu.
F. J. TESTA (Hoke),
Puuku.

KEENA: Helu 327, Alanui Moi, ma Waialeale, kokoke i Alanui Konia.

UKU O KA NUPEPA.

No Ekolu Malama - - - $ .50
No Eono Malama - - - - 1.00
No Hookahi Makahiki - - - 2.00

POAKAHI, IUNE 15, 1896.

                LEHULEHU ko kakou poe i ku ae imua o ka Aha Apana i keia mau la, he mau haneri paha, no ka hookaawale i na auhau waiwai. O ka hua keia o ke kanawai. Pehea la, ua ike iho la paha hoi ke Aupuni i ka hopena o ka hooneleia o na kanaka i ka hana, koe wale no a hoohiki aku? Ua haawiia hoi na hana a pau i na haole waiwai ole a me na Pukiki, a hoonele loa ia hoi na oiwi no lakou ka aina. He keu no paha hoi a ka hilahila ole o keia poe.

            A KU kela poe makaainana aloha aina o Keauhou, Kona, i ka hoka ma ka hooleiia ana o ka lakou mau olelo hooholo i hooholo ai e pili ana i ko lakou hooko aku i ke Kanawai Hoopaa Inoa a hoounaia mai ai no ka hoopuka aku ma ka nupepa Ke Aloha Aina. Ua hoopukaia nae hoi ma ka nupepa Kuokoa. Ina i hoounaia mai i KA MAKAAINANA nei, e kala kahiko no ia i hoopukaia aku ai me ka nana a ewaewa ole ae, oiai, aohe ia he mea no makou e hewa ai. Huhewa no hoi ko kakou hilinai ana i kahi wa. Ua ike iho la nae paha hoi kela poe.

            EHAEHA loa ia ka o J. Kanui i na olelo o kekahi hunahuna a makou ma ka helu i hala, pela oia i hoike ai i ko makou Puuku, me ka olelo aku aohe ka i oiaio ia mau olelo no kona hoohiki malalo o keia Aupuni, a he 10 eka aina kana makana e haawi ai i ka mea e hiki ana ke hooia aku. Ke hoike aku nei makou o ko makou Puuku no ka i ninau aku iaia maloko o kona keena, iaia i kii ae ai i kana nupepa i ka Poakahi i hala mamua aku, a ua ae no oia. Mahope iho nei nae hoi, ua hoike mai oia ua kuhihewa kela pane ana no kela ninau a ko makou Puuku. No makou iho, aole no i maopopo loa ka oiaio o kela mea, koe wale no kela ninau pololei ia ana aku e like me ia maluna ae. Ina ua hewa makou ma kela mea, alaila, e hoihoi mai no, oiai, aohe o makou makemake e hoopoino wale aku no i kahi a lilo i mea na ia mea e noonoo pono ole ai mamuli o na palukuluku ana a kona mau hoa.

KO KE ALII KULEANA.

                E like no hoi me ka makou i hoaiai ai he aneane he makahiki i hala ae, iloko o Iulai o ka makahiki i pau, ia makou hoi i hoopuka ai i na palapala pili moolelo no ko ke Aliiaimoku hookuu a haalele loa ana aku i kona kuleana a pau i ka nohoalii, ua olelo aku makou aia no a he wa hou aku, alaila, hoike hou aku no i ko makou manao e pili ana no ia mea. Ma ka makou koho iho, ua hoea mai ia manawa i keia wa, a ina no hoi aole, ua aneane loa.
            I ulu mai keia mamuli o ka ka Rev. Kauka Dile manao, a makou hoi i hoopuka pau aku ai ma ka helu 21 iho nei, a mamuli hoi o kekahi manao o Kapena Iuliusa A. Pama o Bosetona i hoopukaia iho nei ma ke Kuokoa namu. Ua hoike ka mua ua pau loa ko ke Aliiaimoku kuleana i ka nohoalii mamuli o kona waiho ana aku. Ma ko makou aoao hoi, ke ae aku nei makou me ka olelo ae—ua pololei. A ma ka hoike hoi a ka inoa hope, mamuli o na hooia kupono a maopopo loa i loaa aku iaia mai nei aku, ua loaa wale no ko ke

Aliiaimoku kau aku i kona pulima alii ma kela palapala i onouia mai imua ona mahope koke iho o kona hopu pio ia ana, a mamuli hoi o ka manao i hoomaikeikeia aku iaia, ina oia e ae ana e nana ia mea, alaila, he mea ia e pakele ai o na ola o kekahi poe i hopu pio ia ai no kela oehu ana o ia mau la no kona a me ko kona lahui pono. Ke kokoke loa aku la kakou i ka oiaio a i kahi hoi a makou i makemake ai e kamailio.
            Ua kueia mai makou mamua e Ke Aloha Aina no ka hoike ana ia mea pili moolelo oiaio, me ko makou kuhiia mai ua lawe ka i ke kipe, a hiki mai nae hoi i keia la, aole loa i hiki iki i ka makamaka ke hooiaio no kana i kuhi lalau ai no makou. O ka oiaio nae hoi a makou i hooia ai ia wa, aole loa ia i hiki ke kapaeia ae a hiki mai i keia wa, koe wale iho no paha, eia ke oiliili mai nei i keia wa mai waho mai ke ano o na hana poholalo i lawelaweia ai no ka hookoia o na iini o lakou nei ma ae ma kela mea. A pela io no ko makou hilinai, e like no me ka makou i hoike mua ai, aole loa i hana ke Alii i kela mea me ka oluolu a me ke kuokoa io maoli o kona manao, aka, ua hana oia mamuli o ka hookikinaia a me ke koi okoa ia aku no, a mamuli no hoi o kona hopu a hoopaa pio ia ana, me kona peloia aku he mea ka ia e pakele ai o ia poe o kona lahui i paa i ka hopuia no ke kipi i ke Aupuni a kahi poe kipi e ae i kukulu ai.
                O na ouli a me na kahoaka nae hoi o ka manawa e oiliili mai nei, eia no ke olinolino mai nei ka malamalama no nei mua aku o Hawaii nei, o ke kowa nae hoi oia manawa ka i maopopo ole ia makou, no ka wa kokoke mai paha, a i ole ia, no ka wa mamao aku paha. Eia nae, e like no me ka hiki ana i ka hapanui o ka lahui e kupaa mau nei ke noho me ka hoomanawanui iloko o na makahiki ekolu a oi, pela no auanei e hiki ai no ia kakou ke hoomanawanui hou aku me ka pauaho ole no ka manawa like hou aku. He mea ole loa no kela mea a ke Aliiaimoku i hana ai, ke ikaika no na hapai ana o ka manaolana iloko a iwaena o ka lahui. A oiai hoi, aia ke palahalaha loa ae nei na haha ana i ko ka lahui manao, pela ka mea e loheloheia nei, iwaena o ka poai o na koo Aupuni o keia au, no ka ike nui ka ua hiki ole loa ia lakou ke hoomau aku i ka hookele ana e like la me ia i keia wa me ka hiki ole ke hoolokahi i ka lahui kumu, nolaila, pela no auanei lakou e luaieleia ai a hoea mai ka olino. Ua manaolana lakou e apo aku ana ka lahui kumu i ke au repubalika i kukuluia ae, eia nae, ua poho ia manaolana ana o lakou, a aohe wa i oi aku o ka ikeia o ko ka lahui oiwi kupaa e like la me keia. Ina ua kuhihewa makou ma keia koho ana, alaila, e kakali aku a na ke au o ka manawa e hoike mai i ka oiaio a me ka ole o ka makou.
            A no kakou iho hoi, e mau no ka manaolana ana iloko o ke kupaa mau me ka hoomanawanui a me ka pauaho ole, a e like no hoi me ko ke au i hala ae o kakou. Nana aku kakou i ko mua, oiai, ua hala ko hope a ua pau ia.

NA HANA A IA OIWI OPIO.

                Iwaena o na lala o ka mahele kau kanawai kiekie o keia au oehaa, ua loaa ia Hawaii opio he hookahi wahaolelo, oia o Senatoa Linekona Holokene (Lincoln H. Holstein). Me ko makou nanakee ole ae iaia no kona aoao kalaiaina e ku nei, a mamuli hoi o ko makou ike a kamaaina iaia, he Hawaii oiaio oia a aia iloko o kona umauma kahi i lalapa ai o ke ahi no ka pono o ko kakou aina nei a me kona lahui oiwi. E like no hoi me ko makou opio, pela no makou e mahalo aku nei i keia hoa opio o makou, no kona ikaika a pauaho ole ma ka na'i ana i na pono o ka Mokupuni nana oia i hoouna mai, ana hoi i auamo ai i ka hanohano iwaena o na poe poohina o ka poai omilumilu.
                Ua ola no na kuaaina o Hawaii Mokupuni i na hooikaika ana a ua Senatoa opio la, a ina paha o ka malihini hapauea o ka mahaoi ana i keia kau koho balota kuikawa ka i puka, oia o Alex Young, ina la ua haule na manaolana ana no ka holomua o na hana hou no ia mokupuni nui. Eia iho na haawina i hololea mamuli o na paio ana a Linekona me kona mau hoa o Hawaii:
Alanui mai Kohala a Waimea . $10,000
" o Honokane-nui . . . . 3,000
" Laupahoehoe a Kiilau 2,500
" Home Hookuonoono o Hamakua . . . . . . . . . 7,000
" Keauhou-kai a hiki i Kainaliu . . . . . . . . . . 2,000
" o Hamakua . . . . . . . . . . . 1,900
Hale Kukui no Kailua, Kona . 500
Hale Kukui no Upolu, Kohala 800
Uwapo o Hilo i Waiakea . . . . . 50,000
Na Alanui hou o Kona Akau 50,000
" " " Kona Hema 40,000
" " " Hilo. . . . . . . . 85,000
" " " Hilo-Paliku 30,000
" " " Puna . . . . . . 35,000
            I maikai no kana mau hoolala ana no ka hapai like ia o na haawina e hooholomua ana ia Hawaii, mamuli o ka hiki iaia ke alakai i na hoa makulekule o Hawaii. Oia ke kanaka waha hookahi o lakou o ia mokupuni iloko o ka Aha Senate, a he mea oiaio, o ka noho alakai ana iwaena o ia poai o na poe poohina o ia mahele, aia ia iaia.
            Ua ike iho makou ua aeia mai ka wehe hou ia ana i kula Aupuni ma ka olelo haole ma Keauhou-kai, mamuli o ka ikemaka ana o Senatoa Linekona i ka pilikia o na keiki liilii o ia wahi i ka hooheleia i kahi loihi no ka imi ana i ka naauao. Aole no hoi he wa a make ke kanawai a Geo. P. Kamauoha e wehe ia Kailua i awa-kumoku no na aina e, i ole ka Linekona pulapu ana i na poe kue o ka Aha Senate, komo ai, a he pomaikai ia no Kailua a me na Kona o ka hiki ia mau wahi ke lawe mai i na waiwai o na aina e me ka nui ole o na lilo. Ola!
            O ke kanawai waina ana i hoolala ai ua holopono, a eia no ia hana hou o ka aina i hoohoihoiia malalo o keia kanawai. He mea maopopo ua hiki ke kaomiia ka waina mai na hua waina i hoouluia ma Hawaii nei a i ikeia he waina oi aku o ka maikai mamua o ko Kaleponi, aka, he keehi na poe mikanele ia mau hana; aka, i ka paioia ana o ia kanawai i kela mau la aku nei, ua pilipu ke Senatoa Limakahi o Maui i ko Hawaii keiki, a ua holo ke kanawai kaomi waina no Hawaii. Ma ia kanawai, aohe laikini no ka hana ana i ka waina mai na hua waina o Hawaii nei. Aole he dute e kauia maluna o na waina