Ka Makaainana, Volume VI, Number 1, 6 July 1896 — Page 5

Page PDF (875.97 KB)

This text was transcribed by:  Cheryl Mokuau
This work is dedicated to:  Kekoa Salem

Ka Makaainana.

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IULAI 6, 1896

 

Anapuu no hoi ka hele ana, @ he mea huelo loihi la a kahi poe akeakamai i olelo ai—o ke kumu mai ia o ke kanaka.

 

            Eia iho paha na Hawaii i manaoia o lakou na alakai o ka lahui i waeia i poe lala no na komite like ole: C Piehu Iaukea, Keoni Ina Iauua, S. K. Kane, Kalalena Papai, Keoki Mooheau Bekele, Keoni Kea, W. Haalilio Jarrett, W. J. Koolo a me D. L. Naone. Mau loa no hoi e ka nele. Mawaho ae o lakou nei a me na oiwi i lilo i poe koa na makai a me na koa kaualio pualu, ua mamao loa aku na Hawaii mai ia lakou.

 

            O kahi mea nae hoi i ehaeha loa ai o ko makou manao, o ka hului pau ia ana ae o na kaikamahine o ke Kula Kaikamahine o Kawaiahao maluna o kekahi halau i kauia iho maluna o ke kahi kaa kikane. Ke ole makou e kuhihewa, na Lima Naone no paha nei hana, i mea paha e hilinaiia ai o kona kupaa. Ua maopopo loa ua lawelaweia kela haua me ka ae ole o na makua o ia poe keiki, eia nae, i ka nana aku ia lakou, ua nui no ko lakou hauoli i ka lawe aluka ia ae me he poe hipa la e laweia ana e pepehi. O ka mana paha hoi keia o na kumuao!

 

            Ua palena ole ko makou ehaeha a ua oi loa aku hoi ko makou hilahila no ia hana. O na Hawaii ka paha hoi ia a na nupepa namu kakoo Aupuni i ku ae ai ka ehu o kaena. Ina o lakou wale ae la no a me ka puali puhiohe o ke Kula Kamehameha kane, aohe hilahila aku a koe mai o keia “Aupuni maikai loa a Hawaii nei i ike ai.”  Ua hoike mai no nei hiohiona aole loa no i makili aku ko ka lahui laulea ana me lakou nei ma ae.

 

            Haanui ae hoi ka ohua palemo liula (Hoku) ua hooholo ke Kalabu Repubalika Hawaii, ma kekahi halawai ana mamu aku o ka la 4 nei, e hele aluka lakou e ike ia Peresidena Kole ke hoea mai ka la e ike ai. Aohe i lawa na lala i hiki ae no ka hana, he eha wale no ke huiia me ka peresidena, a o ia kauna iho la ka paha hoi ka hapanui o ia ahanui o na oiwi paa oihana. Hoopailua!

 

            Ina no hoi paha ua ilihune na luna oihana Aupuni i ke dala ole e uku ai i waapa no ka holo ana e haawi i na hoomaikai pili oihana iluna o na mokukaua like ole i ku mai i keia mau la @ la, alaila, i aha ai no hoi ka holo ana, noho iho no iuka nei ka pono loa. O ke Kuhina o ko na Aina E a me Konela Makale na o na pualikoa ka i hana ae la ano hana, a kauoha i ka waapamahu o ka mokukaua Adamu e lawe ia laua. He wa okoa no ko kahi a me kahi i holo ai Ina paha hoi ua maopopo mua e lilo ana o Hawaii nei i ka hoohuiia e Amerika Huipuia, alaila, aohe olelo ana. Hoike okoa ke pi, ka makilo, ka aihemu a me ka hilahila ole, a he mea hoohaahaa hoi keia i ko ke Aupuni kulana i ike ole ia mamua.

 

            A ke hui aku hoi noia ano hana hoohilahila a hoohaahaa a keia mau luna oihana e ohi nui nei i ko ke Aupuni dala me ko na Kuhina hele ole i kela aha hulahula a na poe Amerika i ka po Poalima nei, papalua na hana hawawa no ka hoomamao loa ana aku i ke ake hoohuiaina mai o lakou nei ma aku. O ka oiaio maoli no nae hoi ia o ko lakou ma ae manao, aohe he makemake io i ka hoohuiaina, aka, he pulakaumaka wale no ia e hoopula ai i na maka o na poe puni wale a “hapala ke kea, na ka ele ka ai” a lakou e ai haaheo ai. He ko@ no paha hoi a ka piha maalea.

 

            Nauki makou no ke ano i manaoia ma kela kaa hoomaikeike i puka aku mai ko Timi Mare hale hana kaa i ka Poaono nei a komo ai i ka huakai hookahakaha. (Aia ka hoakaka piha malalo o oa hunahuna “Kela a me Keia” o na hana o ia la ma ka aoao ekahi.) Elua a makou manao i koho, o ka mua, aia o Hawaii nei malalo o ka hoomalu ana a Amerika Huipuia a me kona ikaika kaua, a o ka lua, he pio kakou nana a me kona ikaika kaua. O keaha la o keia mau manao elua ka mea pololei, eia nae, he mea hoonaukiuki no kela ia kakou.

 

Kupono i ka Helu Auhau.

 

            O ka wa helu auhau keia. Ke kauleo aku nei makou i na poe mea aina a waiwai e ae paha e pono e haua i na palapala paihakahaka, i loaa ai hoi he kuleana e hoohalahala ai ina e hoopii loa ae ka Luna Helu i ka waiwai io e kupono ai no ka heluia. Ina e nele me ia ano palapala, he mana ka i loaa i na Luna Helu e koho aku i ka waiwai io e like me ka lakou e manao ai. No kahi uku uuku, ua hiki loa i ko makou Puuku ke hoopihapiha ia ano palapala; a i ole ia kuhikuhi aku paha hoi i na poe e ninau ae ana i ke ano o ka hana a hoopihapiha ana.

 

            Mamua o ke awakea o nehinei i ku mai ai ka mokumahu Dorika mai. Kina a me Iapana. I keia kakahiaka no hoi i haalele mai ai i keia awa a kakae loa aku la no ka Ipuka Gula.

 

Hoohaahaaia ke Konela.

 

            Ia Konela Makalena o na pualikoa o ka Repubalika i makaukau ae ai no ka holo ana aku iluna o ka mokukaua Saragosa, e panai aloha aku i ka Adimerala, ua haawiia aku la ke kanoha ia Kupihea, kekahi o na makai, no ka hoomakaukau ana i ka waapa o na makai no ke Konela e holo ai iluna o ka moku. Ua kii aku la o Kupihea i ka waa@ hoopili mai la i ka uwapo p@ waapa I ka hiki ana aku o ke Konela, na kupana iho la oia me ke ano huhu no ka lepoloa a kahi e noho ai a ua kupono ole hoi i kona kulana, nolailak, ua namunamu iho la oia, a oia no ka wa i pane mai ai o Kupihea, “O ke kauoha ia i haawiia mai ia`u.” Ma ka olelo haole keia e namu nei. Olelo aku nei ke Konela, “Ua ike anei oe owai au?” Pane mai la o Kupihea, “Ua ike no au, aohe nae o`u nana aku ia oe. Owai la oe?” No keia mau olelo ua pii ke kai o ke Konela a no ia mea i hele aku ai oia a loaa ke telepone, a telepone akula iluna o ka Adamu i waapa nona e holo ai e ike i ka Adimerala, a ua hoounaia mai ka waapa-mahu nona, a e ole ia kau oia iluna o ka manuwa. I ka hookohu no paha o ka hele ana aku, mea imu mua no paha i waapa a loaa, he holo wale aku no.  A laa ka hoohokaia la!

 

Loaa he Mau KiniOpiuma.

 

            Ua loaa aku ma kahakai o Lanai i kekahi poe kanaka lawaia he 31 mau tini opiuma i ka La Pule, Iune 28. A na lakou no hoi i lawe aku a hoike i ka Hope Makai Nui o Lahaina no ua mea la. Ua holo koke aku la oia a me na kanaka maluna o ka waapa no Lanai no ka huli ana i ua kupuino la, ina he mau mea hou ae koe, aole nae he mea i loaa hou aku.

 

            I ka wai i weheia ae ai ua ikeia he ehiku paha mau tini i inoino, mamuli paha o ka waiho loihi loa iloko o ke kai, a me he la na kela kai mimiki iho nei i i lawe aku a pae i kula o Manele.

 

            Ua koho wale ia no o kekahi no keia o na opiuma a kela moku pahaohao i ike mau ia ai mawaho o Lanai mamua aku nei, i hoolei ai iloko o ke kai a nalowale loa mai na maka noii aku o na kanaka huli o luna o ka mokukaua Lehua. Kupaianaha no hoi! E ole ke kai mimiki ahuwale ana nei mau kini iluna, ina o ka waiho no ia pela iloko o ka hohonu a lilo i mea ole.

 

            Ua lohe mai makou, mamuli o ka makau o kekahi mau mea o lalo o Ewa i ka noho manuahi o paa i ka hopuia, nolaila, ua pii malu mai la laua no Honolulu nei e mareia ai imua o kekahi o na kahuna Katolika i ka Poalima iho la.

 

Oihana Lawaia ma Waianae.

 

            Ke lilo aku nei o Waianae i wahi muimuia mau ia e na poe lawaia mai ke kaona aku nei, mamuli o na hana maikai a ke kaamahu, ka mea nana e lawe mai na eke i`a mai lalo mai a hiki i ka makeke kuai i`a me ka maikai. Holo ka hana.

 

            O ka mua o ka lawaia, o ia no ka lawaia akule, i noho poo ia e Keo Akamu, ke keiki o “Kona Kaiopuaikalaipuahinanonamalie,” he keiki ua piha me ka ike i ka hapanui o na lawaia like ole o Hawaii nei. O ke kahua o kana mau hana lawaia, aia no maluna o ke Akua. He mama kana mau kuhikuhi ana a he nui no hoi ka pomaikai. E loaa ana i na la elima o ka pule mai ka 3 lau akule a hiki i ka 6 lau akule, a i ka Poaono no hoi, mano a oi akule a emi iki mai e like me ka makemake o ka lawaia. O ka La Sabati aohe hana o ia la.

 

            O ka lua, ka lawaia aho me ka makau. He ulua ka i`a, a pela aku.

 

            O ke kolu, o ia ka lawaia lau. O na kamaaina, ke hana nei, a he hana pomaikai maoli no. O ke kumu mai paha o keia lawaia ana no ka loaa ana he alahele pokole ma ke kaamahu.

 

Ulia Okupe o Kahi Wawae.

 

            Me ka hauoli hoi makou e hoike aku nei ua loaa he paleka ka iki ia Keo Kaaka, ke kupaa mahope o ke Alii a me ka lahui, mai ka ulia okupe i loaa iaia i ka po Poalua, Iune 23. I hehi aku oia mai ke ala helewawae no ke alanui, iaia i kai nei ia po, eia nae, ua okupe iho la kona wawae akau a ua maui. Eia oia me ka eha e noho nei, a he mau laau koo poaeae kona mau kokua e hele ai me ka paa o kona wawae poino i ka wahiia e na pono a kona kauka. Ma kona keena oihana no oia e loaa ai i na la a pau, me ka nui no nae hoi o ka hoomanawanui ana.

 

Hoomanao Hauoli No.

           

            Iloko o na hoomanao hauoli ana no ka la a4 o Iulai, no ka piha ana o ka elua makaihki o keia Repubalika oehaa, na hoomanao pu ae la no hoi o Kimo Poe ia la ma o ka piha ana o ke 38 o kona mau makahiki. Aole o ia wale no, o Kale Wilikina no ka hoi kekahi, ia la no i piha ai iaia ke 16 makahiki. Aole no hoi i hoopoina o Maka Lepikana i kona la i hanauia ai he 44 makahiki i hala ae iloko no o ia la hookahi. Ka ! e hahaiia oukea me na ulia pakalaki ole mai na diabolo o ka po.

 

            He wahi eha mahani wale no ka i halawai ae me ka Rev. S. E. Bihopa i ka Poaha nei, ma o ka haule ana iho i kona wa i pinana aku ai iluna o kona lio a pa kona poohiwi i kekahi mea oolea, a mauiia hoi kona kania-i. Mai poino ka anela!