Ka Makaainana, Volume VI, Number 3, 20 July 1896 — Page 5

Page PDF (860.58 KB)

This text was transcribed by:  Inger Hojfeldt
This work is dedicated to:  Daughters of Hawaii

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAH, IULAI 20, 1896 5       

 

loa e loaa iki ana, he hoka maopopo ko laila olelo ana Hoomau @ aku i ka hana maikai, a e loaa no anei ko KA MAKAAINANA nei kokua aku.

            Ke puapuai mai nei ka maea hohono o na koa hanaiahuhu a lakou nei ma ae, mamuli hoi o ko Kapena Good (Gude-Maikai) haawi pio ana ae iaia iho imua o Konela Makalena. Mamuli hoi o kekahi like ole mawaena ona a me kona lutanela ekahi, oia o Coine, ua hele aku oia a imua o ke Konela i ka Poalua iho la a haawi aku la i kana pahi a me ka haawi pio aku iaia iho a hoi a loko o kona hale lole. Eia oia ke kiaiia. Imua o ka aha koa oia e hookolokoloia ai, a mamuli hoi o ke kaawale o kona loio, Alika Lopikana, ua hoopaneeia mai ka noho ana mai ka po Poaha mai a ka po o ka la apopo.

 

            O ka hohono uwahi wale no ia e honiia aku nei, koe nae hoi ka maopopo loa o ka hewa o ua "Maikai Kauai hemolelo" ia.

Wahi nae hoi a kahi oleloia, e kuehu a e kaulai ae ana paha hoi lakou i na aahu ekaeka o lakou, ke pau nae paha hoi i ka holoiia ae. Ia lakou mai no paha hoi ia, heaha anei hoi ka kakou hana aku o ka nana wale aku no ia lakou.

 

            Ua wawaia ae no hoi he wahi ano lilili paha hoi kahi mawaena o kela mau aliikoa. Aia no paha hoi ia a ikeia ae, no ka mea, e malamaia ana hoi na hana hookolokolo i ke akea. O ka lutanela no ka hoi kekahi i hewa, a o kona hewa hoi, o ka hoaie dala i na koa me ka ukupanee kiekie loa. A komo pu aku nei no ka hoi me ke Konela, o kona hewa ka hoi he "pao i ka huewai a ke kanaka." Ia lakou mai no ia, i ka huai ae i ko lakou mau ekaeka iwaho, a ia lakou no e waia ai ke "Aupuni maikai loa" o lakou.

 

            E nui ana paha hoi ke dala, ua huli hoi mai o Pi Ki Keoni ma ka Auseteralia. O na nupepa namu ka i hoike ae ua olelo ae ka ua o Pi Ki Keoni ua makaukau ko Nu Ioka poe dala e lawe he hapalua miliona o ka aie lahui hou. A ua manao no ka hoi oia e lawe i $100,000, ke ae nae hoi ke Aupuni e haawi aku nana e huli ke dala. Ke aeia ka, alaila, ua makaukau kona hoa ma o e waiho aku i na bona ma Ladana.

 

            Ka i no paha hoi i ko Amerika poe dala wale no e aieia aku ai, eia no ka hoi e haliu aku ana i Enelani, kahi hoi a lakou i ino loa ai. E kala no i ikeia ai, o ko lakou puuhonua hope loa no ia. Ina ka e ae ke Aupuni i kona manao, alaila, holo hou oia e huli dala. Ahu no ka hoi ke dala.

 

            Wahi no hoi o kana hoike, aohe ka he makemake o ko o poe e kamailio no ka mea pili i ka aia aia a hiki iaia ke hoike aku i kona kuleana e kukakuka a e kamakamailio no ia mea. A ua halawai no ka hoi kona hoa hui ma ia hana imi loaa, oia o R.P. R@thet, ia haawina pakalaki like. O ka uhai mau iho la no paha koi ia o ke pakalaki a hiki i ka puahiohio loa ana o lakou nei ma ae i ke ao mauleule a i ke ao polohiwa e kuoe aku ai ma ke ala polikua a Kane.

 

Na Hoolaha Hooko Moraki.

            Elua o keia ano hoolaha e puka aku hei ma keia helu i puka mua he mau heleu i hala ae no kekahi mau apana aina ma Kohala Akau, Hawaii. Hookahi o keia mau hoolaha hooko, ma Kapaau, Kohala, e hookoia ai ke hiki aku i ka Poakahi, Augate 3 ae. O ka lua iho, me Honolulu nei e hookoia ai i ka Poakolu, la 29 ae, o keia pule ae.

            No ka hoolaha hooko hope hoi, ua komo ae he hoopii imua o ka Aha Kaapuni na ka Hui Kopaa Kohala, o W.R. Kakela ka loio. Ua hoakakaia ma ka hoopii ua hoolilo mua o J.W. Pii i make i ua aina la no $4,000, aua ukuia ka ia mau dala a pau iaia mamuli o kona olelo o hooia ana nana e uku i ka moraki, eia ka auanei hoi aole. Nolaila, ke koi nei ia hui e papaia ka mea e paa nei i ka moraki mai ke kuai ana aku i kela aina ma Kohala, oiai, he mau aina e ae no kekahi aia i na Koolau aenei na paa malalo o ia moraki hookahi, a ua manaoia ina ma na aina o Koolau e hookoia ai ka moraki, e lawa ano no na dala e loaa mai ana ma ia hooko ana aku no ka uku pau loa ana i ka aie malalo o ia moraki a palekana hoi kela apana aina i lilo i kela hui kopaa.

 

Kokeke Loa e Oo Moa.

            Kakahiaka nui nei, ua hele aku kekahi poe kiai o Kawa e hoomaamaa kiki pu makai o Iwilei, i kahi o na makai e hoae mau nei, a ua loaa iho la he ulia a pakele mahunehune ke ola o kahi. Elua mau mea i hoounaia aku ma ke ano o laua na mea hoailona, a mahope iho hoi o ke kukulu ana i ka hoailona e ki ai, ua ikeia iho la aohe e laua poi e hoopipili ai i na puka poka. Ua hookaniia ka bele a ua hele aku kekahi e kii i poi a koe hookahi mahope.

            Mahope iho hoi o ka hala ana o kekahi manawa, ua hapai ae la kekahi, kiai, o George Hubble ka inoa, he hapa haole, i kana puraifela no ke ki aku i ka hoailona ma ke @ hoao wale no, me ka awiwi nae hoi oia i kau ae ai i kanu pu a ki aku la. Ia wa no nae hoi i oili mai ai ka mea mahope, oia o Solomona Kahiapo, me ka maopopo ole paha iaia ua kiia aku, aka, ua huli awiwi aku no ke komo hou aua ae mahope. Iaia nae hoi i hoao i ku ai, ua loaa aku la oia i ka poka maluna ae o ke kikala, ma kahi uuku o ke kua, a ua komo ka poka mai kahi aoao a puka ma kahi, ua holo pahia aku nae maloko o ka i@ me ka loaa ole o kekahi wahi @ poino loa ai ke ola.

            I ka ike ana o na poe kiai e ae, ua holo koke aku lakou e nana a loaa aku oia e waiho mai ana. Ua hoihoi koke ia aku oia no ka halema'i o ka Halepaahao, a ua holoiia a kau laau ia, a ua ikeia iho e like me ia maluna ae. Aohe hopohopo ana no ka mea i eha, a he mau la helu wale no paha a oluolu ae oia. Ua manaoia ua hewa like no laua, o kahi no ke ki koke, a o kahi hoi no ka hele mawaho me ka hoomaopopo mua ole nona iho. aohe o Lunapaahao Lo malaila ia wa a eia no kona ike ana i ka wa i hoihoiia aku ai.

 

Auamo i ko Laua Hoopai.

            He mau la i hala ae ka noho ana o ka Aha Apana e hoolohe i na hoopii like ole o Pate Kutisa kue ia Morrow a me Underwood no ka hooweliweli e ki-pu iaia, a o keia mau haole ae la no hoi kue ia Pate Kutisa no ka aihue i ko laua moku, oia kahi kiakahi Lelehune (Spray). Ma ka hihia hope, ua hookuu loa ia o Kutisa e Lunakanawai Apana Wilikoki, oiai, aole i ku ka hewa iaia, no ka mea, nona no ka moku kiakahi Lelehune. A o ka hihia hooweliweli hoi o ua mau haole la e ki pu iaia, ua hoopuka mai ka Aha i kana olelo hooholo i ka Poaha nei, e hoopai ana ia Morrow he ekolu mahina hoopaahao ma ka hana oolea a me $50 hoopai, a o Underwood hoi, he hookahi mahina me $20, a me na koina. Ua hoohalahala aku laua nei ai ka olelo hooholo a ka Aha e lalo nei imua o ka Aha Kaapuni, a e hooloheia ana ma ke kau aenei o Augate. No ka loaa ole o ka mea nana e ku hope ia laua, ua hoihoiia aku laua no Kawa e hoopaa ai. He kokua hewa ko ka inoa hope hewa, oiai, ua ku aku oia e nana a hookikina i ka wa o kona hoa e noke ana i ka hooweliweli.

 

            I ka holoholo moku ka Peresidena a me kahi poe e ae, ilalo o Puuloa i kakahiaka Poaono nei, a ili nui i ka auwina la iho. E ole e ikeia e kahi poe, haawiia na kokua ana a laweia na wahine o luna a hoopaeia i Manana, Ewa, a loaa no hoi ke kaamahu hope loa. O na kane keia, he ekolu lakou, ua noho no a pii ke kai, hemo ka moku Bone Danedi, a hoea no iluna nei mahope iki iho o ka hora 4.

 

U@a Haki o kahi Uha.

            Ia Bete Kale (Bert Sharratt), ke keiki nui a ka ona a haku hana kaa-kikane, oia o W.F. Sharratt, e kokua ana he mau pule i hala ae nei, ma ka hana paila i na eke ai lio ma ka hale o ka Hui Kalepani, kekuke i ka makeke kahiko, ua haule iho la kekahi o na hiu me ka piha i na eke a loaa pono oia malalo ae ma na uha a haki pa ka uha hema. Ua hoihoi koke ia aku oia no ka Halemai Moiwahine.

            Iaia i hoea aku ai ilaila, ua hopohopoia ua haki kona uha ma na wahi elua, aka, i ka nana pono ia ana iho, he hookahi wale no wahi o ka hai ana, a ua paleia ae hoi na hopohopo ana. Eia oia ke waiho nei me ka maikai a me ka oluolu, a he wa wale no a palekana loa ae oia.

 

Hoopii Koi Puu Dala Nui.

            Ua hoea mai ka hopena o kela hoopii a Radope Sepekela kue i kona luaui, no kona mau mahele kuleana iloko o ka Hui Mahiko Paauhau. He noi ka i waihoia ae imua o Lunakanawai Kaapuni Pere i ka Poaono nei, oiai, ua kikooia aku o Kalausa Sepekela, aohe nae hoi oia i hiki mai, nolaila, ua aeia ke noi, a ua kakauinoa oia i kekahi kauoha no ka ukuia ae o na dala e ka mea i hoopiiia i hiki i ka huina o $55,213.75 me $408 no na koina a me na lilo loio, loaa ka huina nui o $55,620.75. O ka hopena keia o ia hihia, a ua ukuia ae hoi ia mau dala e ke Kakauolelo, oiai, ua uku mua ia aku iaia. He mau dala ola wale no keia no ua kuleana i haawiia ai no Rudope.

 

Hoolele Hauli no Hoi.

            I ka Poakolu iho la, ua pahola ae la ka lono ma na alanui o ke kulanakauhale nei, ua puka ae ka ma'i hebera iwaena o ekolu mau ohua Pake o ka mokumahu Kina e hoomaluia la ma Kahakaaulana. Ua hele awiwi aku o Kauka L@ no kai o laila o nana ai, a ma kana hoike, aole kela he ma'i hebera maoli, aka, he ana puupuu okoa loa no a ano like aku nae ke ano me ko ka hebera. Ua puka ae no he ma'i hou i ka po iho, ua like no me na poe mua ekolu. Ke pii ae la ko lakou oluolu i keia wa, a aole hoi he hopohopo ana no ka hebera, oiai, o ke ano mama mai ia o ka ma'i.

            Wahi a ko kauka i hoike ae ai, ua Hoomaemaeia na ohua a pau o ka moku@ mua o ka haalele ana ia @ma no onei.

            Aole, he ma'i i puka hoa ae a hiki i keia la.

            Eia ke lauahi mai nei na poe o Kamoilili no ka wehe ahamele aku ma ka la 22 o Augate ae. He hapalua wale no ka uku komo aohe lilo no ka uku kaa no ka hele ana a hoi mai.