Ka Makaainana, Volume VI, Number 4, 27 July 1896 — Page 5

Page PDF (886.10 KB)

This text was transcribed by:  Lanette Mahelona
This work is dedicated to:  John Reppun

Ka Makaainana.

 

a e hoobala hooluolu ai. Eia ka hoi i holo aku nei e hopuhopu i kekahi poe kuai wsiona o Kohala me ka laikini ole, aka, i ke ku ana imua o ke Aha Apana, ua pau nui i ka hookuuia. Hoka la e hoke, a e pono no.

-

            okaikai ka hoi na nupepa oua palemo alaula a ole liula o ka Poalima a me ka Poaono nei i kahi nupepa. Kuokoa namu, no kekahi manao e honaaikoie ana i ka hiki o ka loaa o ke dala ia Pi Ki Keoni no ka hoouihui ana i ko kakou mau aie lahui like ole a i hookahi no uku panee e uku ai, he 4 pa-keneta. O kekahi kumu paha hoi o keia okaikai, noka hoikeia ana ae eia kakou ma kae o kekahi ala kipi hoohaunaele hou.

-

            Ia paha la i wela ai lakou la, a me he ia o ka "holina" okoa ae koe, i houia ai hoi kona lunahooponopono a e kinaiia hoi kona kuiana Kuokua ma ke kamailio ana. A hoea mai nae hoi i keia wa, aohe makai i hiki ami e hopu, i kulike ai paha hoi me ko lakou iini. Ua eha aku la no paha hoi ke kumu o keia aiala ana.

-

            He mea oiaio loa e noke wale no o Pi Ki Keoni i ka hooikaika ma Nu Ioka a ma Ladana paha, he uku aka no ka loaa mai o ka huina nui o $3,330,000. Aole paha e ae mai ana ko Ladana poe e paa la i na bona Hawaii ma ka 6 pa-keneta e hookuu mai a e lawe aku hoi i na bona hou ma ke 4 pa-keneta. Ke kuhihewa ole makou, aole loa lakou he poe hupo haalele loa, a me he la nae hoi, o ko Pi Ki Keoni manao paha ia no ia poe

-

            Eia nae, mamau ae o keia holo ana aku nei ana i Amerika, na kaena ae oia e pau loa ana no na bona i ka laweia ma keia aoao o na Mauna Pohaku, a i ka hoi ana mai nei hoi, na olelo ae oia, ina aole e lilo ilaila, alaila, e hoao aku i Nu Ioka, a moahope aku i Ladana.  Pehea, e hiki ana anei ia kakou ke  hilinai iho e loaa ana? Ua hanaia iho nei ke kanawai a ua ino, e aho no ka Kuhina Waiwai  Damona bila kanawai i hooleia ai, a nolaila, ilaila iho no e make ai.

-

            No ka ohua palemo alaula (Pi Ki Adavataisa) o kakahiaka Poaono nei i hoike ae ua kakauinoaia, silaia a haawiia he aelike mawaena o ua Pi Ki Keoni la a me ke Kuhina Waiwai ma ko ke Aupuni aoao mamua ae o ka holo ana kau o ka Belegika i ke ahiahi Poalima nei, no ka mea e pili ana i keia kumuhana, a ua haawiia aku kona manawa e hoao ai a h iki i Novemaba 1 ae, a mamuli paha hoi o ia aelike, e holo hou aku ana ana keia Auseteralia ae, ke loaa ole he mau kuia nona e haule hou ai i hope nei.  A hiki mai no paha hoi i kela wa e pau ai o ka aelike, aole no paha ho i e loaa iki ana iaia. O ka mea nae paha hoi ia e pau ai o kona kuuihewa.

-

            E hui ka ina na Kouela Keoki Makapolena a me Kuhina Damona e hoohoa aku i Ladana, a malia o loaa mai ia laua, oiai, ua ikeia a ua hilinaiia laua ma Ladana, no ka hele ole aku malalo o na ano uhiuhi a oiaio ole e like la me keia mea i noho Kuhina mamua. NO keaha la ko laua noea hoao ole ae, ahole ia i maopopo, eia nae he mea maopopo, eia nae, hemea maopopo ina na kahi o laua e hoao, e aho iki mai paha hoi ia, loaa. E noke wale uo paha o Pi Ke Keoni a me kona hoa uhaiaholo o Kanada, he kupa Beritania e hoi aku ana ka puhi iloko o ke ale a o ka moi hoi iloko o ke puhi.

-

            I aha ai ke kumu e hoaioia mai ai ia kakou ina no e mau ke Aupuni o ka hapauuku me ka laulea ole o ke kulana o ka manawa e nee nei? I aha ai hoi, i mea uhauha paha a i mea paha hoi e hanai ai i na hanaiahuhu a lakou nei ma ae.

-

            Pahea ia e hiki ai ke hikinaiia mai ina aohe hoikeia aku o ka mea oiaio a o ka oiaio a pau e pili ana no ko kakou kulena maanei. Mai manaoia iho ua poeleele o waho. Ke ike nei kakou ua kaakaa na maka o ko waho poe no na mea i hanaia maanei, a ke puapuai mau mai nei ia mea.  Nolaila, o ka hele a hoao ana aku malalo o na uhiuhi hoopalaimaka o ka oiaio ole, he mea no ia e ikeia mai ai a loaa ole no ka hilinaiia mai. Ina e hoohoa aku ana oia a ku i ka hoka, e huli noi mai ana oia me ka oi ae o ka naauao e like me kona hoi ana mai mamua, ua puehu mua aku hoi i ko o poe loea.

-

            Ua hoikeia ae ke ano io maoli o keia Aupuni i kakahiaka i pau ai o ko Painapa halekuai i ke ahi, oia hoi, ua ku i ka lomaloma o me ka loba.  Oiai kekahi aluka kanaka e kuku aku aha ma ke alo, na kau ae ka makai oiwi kumau i hoonohoia aku ma ia wahi i kana laau newa iluna o ka pokake o ka puka, a ua hookahi ka awili pu ana aku me ke aluka. He hoailona paha hoi kela no kona mana, e hiki ai no hoi paha ke ikeia aku aia no he makai @ kokoke ma ia wahi Molowa no @@@ o keia hana.

-

            Nui ko na poe kalepa keikei piena i kekahi ano palapala paihukabaka hou i hoopukaia e ka 2@@@@ Helu Nui, hanaia hoi malalo o na hoakaka ana o ke Kanawai Auhau hou. O ke ano nui o ia paihakahaka, no ua hana i hapaiia a e lawelaweia ana hoi e kekahi mea no ka imi pomaikai. Ma ia e hoikeia ai na loaa a me na hoolilo makahiki a me ka waiwai io o ia oihana ma ke ano imi pomaikai.

-

            E ole nae hoi keia kue ana o ia poe kalepa koikoi, e laa me Iwini Ma, Hakafila Ma, Burua Ma Sefa Ma, a pela aku, loaa ai he hoololi hou ia no ke ano o ka mea i makemakeia ma ia palapala mai ke Kuhina Waiwai mai. No ko lakou olelo ana nae paha hoi kahi aole loa lakou e ae e hana ia ano palapala, a pipika wale aku la no hoi ke Aupun. O ke ano maoli o ia palapala, he kue loa i ke auo o ka heluia ana i maa i o kakou nei mamua.

-

            Ma ko makou manao iho, ua loaa he pomaikai hou i ka lehulehu ma o ka hoopiia ana o ka Hui Alahao Hawaii. Eia nae, ma ka nana iho, he mau hoopii hoonaulu wale no keia i loaa ai paha hoi he mea e uhakiia ai o ke kulana pono kaokoa i haawiia ai e ka Ahaolelo o 1884, a loaa hoi ke kahua o kukuluia ae ai o ka hui alahao uwila a Kimo Kakela ma. O ka hoemiia mai o na hoolilo i loaa ai he pono laulaha i ka lehulehu, he mea maikai loa ia no kakou a pau e oluolu ai. Ina no hoi paha e oluolu ae ana ua hui la no na auwina la o na La Pule, i ookahi no hoouku ana, he hapanui wale no a puka i Waikiki, alaila, oi loa ka pono a me ka pomaikai o ka lehulehu puni holo kaa, a pela no hoi paha e oi loa aku ai o kona mahaloia.

-

            Lohe mai makou ua olelo ae ka kekahi poe no ka nui loa o na olelo ma ka helu i hala e ppili ana i aW. H. Kapu. Heaha la hoi ka hewa o ia? Ka i no hoi o ka mea ia a maopopo lea ai i ke kumu o ke ulolohi ana. Ano ole no hoi paha na olelo a ia poe. He pouino no paha hoi kahi, a i ole, he ake olelo wale no.

-

            Hora 4 o ka auwina la Poalua i hala i niau aku ai ka Auseteralia no ka Ipuka Gula. Ohuohu no o ka o ka uwapo Osianika i na maka lehulehu, he hiona mau no hoi no kona la e holo ai.

            Ua pau aku nei kekahi poe kakauolelo o ka Hale Leta Nui i ka holo huomaha, i ua aina e kahi a i o kakou nei no kahi. Aia aku nei o Kinikake (Geo. L. Desha) i Lahaina e hoolala, ai i kona hoomaba. Eai nae, me ia uuku no o na lima lawelawe o ia oihana, ua eleu ae no na poe i koe iho ma ka wae ana i na leta a me ua nupepa uo na mokunahu Warimu me Belegika.

 

Hoike Kula ma Kona Hema.

            E ike me ka makou i hoike ai, maka Poalima, la 17 nei, e malamaia ai ka hoike o ke Kula Hauai Kaikamahine o Kona Hema, pela io no i hookoia ai. He kula ia no ka Ekalaseia Anagalikana malalo o ka hoomalu ana a ka Rev. S. H. Davisi, a o kona kaikuahine, Misi Davisi, ka mea lawelawe ma ke ano makuahine a o Mrs. Liliana Wilisi, he kaikamahine hanauua ua ka Bihopa o Honolulu, ke kumu.

            Ma ka la i oleloia, ua piha ae ka halekula me ua makua a me na hoa'loha o na haumana a me ke kula, no ka nana ana i na hana haiolelo, ua mea i hana noeau i a e na liina o na haumana kakaikahi, a me ka haawi ana i na makaua. Iwaena o ia anaina nui i akoakoa aku ka Bihopa o Honolulu a me Misasa Wilisi.  WAhi mai a ka hoikeia ua maikai ka  heluhelu ana a me na haiolelo ana a na haumana, moakaka pono na hopunaolelo Enelani, a me ua hanalima noeau a lakou.

            I ka pau ana o ia mau hana, ua haawiia mai na makana o ka Bihopa. O ka makana mua no ka humuhumu ua lilo ia Isabala K. Testa, ka lua a me ke kolu ia Caroline a me Maria Gaspar. No ke kuke ua lilo ia Isabela K. Testa, Elizabeth Kealoha a me Helena Ihihi. Akahi wale no a ikeia ka haawiia o na makana no na hanalima noeau, e kupono ai hoi ke kulana makuahine o keia mua aku no ia poe kaika mahine. He mau makana a ae no kahi i haawiia no na haawina kula o ke aoia ana.  Pomaikai no ko Kona a me ko Hawaii poe i ke kokoke o keia kula ia lakou mamua ae hoi o ke kakakii loa ana mai no Honolulu nei.

-

            Lele i ke Kai a Nalo Loa.

            Ma ke Kinau i loheia mai ae no ka lele ana o Hookano, he Iuina no luna o ke Kilauea Hou, oiai ka moku e ku ana i Mahukona, Kohala, Hawaii, i ka hora 3 paha o ka wanaao Poaha  nei. Ua oleloia ua ano olalau oia, mamuli ka o kona haalelelia ana e kana wahine maanei, a ua hoomapopoia no kona ano e iwaena o kona poe hoa a luna o ka moku, I ka loheia ana o ke kuho iloko o ke kai, ua manao koke ia ae no oia ia i lele aku la. Ua ea ae no ia iluna ma ia hope iho, aka, aole no i liuliu loa iho, ua nalowale aku oia a aohe i ike hou ia.  Me he la ua hana paha oia pela mamuli o kekahi haawina pupule i loaa koke iho iaia. Pau aku la paha hoi o @@ lakou ma o lalo ae.

 

-

            Poakulu nei i mareia ai o Kauka R. B. Wiliama ma Hilo, a iuka o ka hotele o ka Lua-o-Pele e hoohala ai i na la mua o ka  noho mare ana, i kahi kokoke i ke kahua o na hoonaue oiai ana o ia makupuni nui Kupainaha no ka uwai ana aku a laila.