Ka Makaainana, Volume VI, Number 4, 27 July 1896 — "HAEHAE KA MANU!" [ARTICLE]

"HAEHAE KA MANU!"

Ua huli hoj mai rei o Wiie 0- Kamika a me kona akali kauka, 0 ka br»a paha hoi koe o ka laua huakai a hoikeia ae. Heaha ana la, he hoopaukoalaala no paha?"'liia aku aliu iiia ae. E like iio me ka makuu i hoaiai aku ai ma ka helu i hala, pela uo ia i hooinakaia iuo nei o ka aha hookolokolo koa no Kapena Gude t i malauiaia iho uei i ua po i hala iho la maloko 0 ke ke*na kalaunu a nohoalii o Haieaiii lolaui, oie ka hamauia a me ka uoa i ka iehulehu 0 kahi apiki uae hoi, ua pau ia poe i ka lilo i poe e liakaka pu ai me ua makika i ka po mtia, a 1 na j»o mai hoi mahope iho, ua loaa ae ua mea puhipuhi ahi hoomake makika, a maāao ae la ko iakou palekaua. He ole loa uo ua uiea auo uui i wawaia e Uu&iia ae aua v ma ia hookolokolo au&* 0 k$ auo uui o ua kumu hoopii, uo ka lilo aua o kekaui u&, ike a ki polole!" o kikahi o ua pukuuiahi Āuseturia a uo koua hoopuka aua i kekahi mau oieioiuo i pili i Kouel*. A o kekahi paha hoi, uo koua Uoopuka

ana i kekahi mau olelo no k* hoemiia aua o ko uku.

oka ua KoneU la u.ie iioi i« i hoike ae ai i K a uupepa .E£ok« '(ohna pal«Miu liula) h'? u lau i a maama iho o ka uo'uu aLa oka aha-koa, iua nia Amerika Huī. puia keia hewa kalii ī hauaia ai iloko o ka wa kaua* ki pu ia oi a i paui pauai no ka mea i hauaū, oiai, ua heuaahema kekiihi p U . kunia.ui v » he palaka Doi i» uoaa A i nua Uoi oua aha.koa la, na&i n&<w&h» mai 6 n« hoiki lehulthu v .ua &no oiahaai lo* ke kuUuK o ka hewa, oiai, tih KoueU ao i lawe kekahi h.,. ailou» i mea e hopkam&afua ui iaia ib« me ua hoahaiip aua o ia auo pukuniahi. Eia uae, o ka hopena, aole i maōpopo loa ihea la e pau ai & o pae aku ai> a maluna la owai ka hewa. Ua hiki f ia lpkou mai no ia o ka hoahewa a hoahewa ole, aka, ke kahea mai aei no keia inau kuiu koko o Leialoha i kiia ai i ka pu ena lima ka kauha o keia Gude ma kela au wiua la poina o!e o lauuari 17, 1893, ma ka huina o na alaaui Moi me Papu. f, E ke kiai, heaha ko ka po?" 0 ka ke' Kilokiio koe a huai pau'ae Ina akul Ke hoomaopopoia ae ke auo io keia h'ookolokolo aui, ! •im he !a oe mau iuan o liii i j awiliwiliiu me ka hopohopo o hoohioloia ke Aupuni a lakou i uei ma ae e lakou ma iho ao, oia hoi, e na hauaiahuhu ī kaua- ; nuha uo ka houukuia o u a apaua Kalakaua poepoe. Ku- . paianaha ao t ina pela io. Eia ia Ukou mai no ia. Me he la ka hoi o ka ili ana " ka moku hoioko«o laaleu a heihei o k& Peresiden°' a oie ia pu no kek«hi o luna iialo o i hoikeia aku ai ma ka hela : hala, he kahoaka ia no kekahi haawiaa e loaa mai ana laia koua auo kulana hoopouopon.aupuMi. E pae io aku aua uo paha hoi keuH moku Aupuui ■ Puuloa, i kahi * e loa ai o ka j>uv a heio »\ku i ke au o ka hewa, Auwe, manaonao no k \ hoi e! Wahi $iai nei aaa lono, ke ano akakuu a euil loa iho ta ka holapu ana aka ma'i ahnUu eleele ma na walii lehuleha Asia. Ua hoi euai nei uae hoi " Kaiuika nia me Va loaa malia nae paha hoi aia na o laua kahi ai. Aohe .uau kikiko ele-? maluua o laua, * Pak no hoi ka maia i ka kiu aka liamuku oka hoouoa aaa aku nei i Hawaii «

n p hooha' ni. Ei;.> km hoi i ak» uei o hopu hopn i '-kekahi pop Whiuna ■ ( > K-oha!» tne k--< 1.-iiieini < h*, i l;e kn ana imu» o ..k-R Aha An-'Uia, ua pau i ka honkii»iin. Hokn )m e hok#i. :v n pon» no. Ukaikai k-i hoi n:i mpepu ohua palea»« Y ■» uw iiula u iua a me k i Poaono nei } knhi nupena lvuo«nn_ namu, ,>o m&nao p hwmanikoin j aoa i hiki <» kfi 1ojh? o k«-data ia Fi Ki Keuni 110 ka hoohuihui "ana i k ( ' u c?ie lahui iike ole a i ho:-kahi uo : e uku ai. he 4 po-kenela. 0 ke- j kahi knmu pt«ha aoi o keia j .-'okaikhi, no ka hoikeia «u» ae | eia kakou ma kae o kokuhi ala | k i pi h aun aele h 00. ' ia pkiha la i wela «i lakou }y, j •; me he iii o ka "hohnu" okoa ae koe, i hopuia m in-i kona lunuiiooponopono » n km«iin hoi. konn kuiann Kri-.»koi» ;jju ke Kiimānio ana, A hoe,* )»;;) uas lioi i keia vr\i, aohe niakai i hiki uaei' e hopu, i ai palia hoi me ko lako'u iiiii- Ua «»ku la uo.paha uoi ke 'kumu < kn« ana -, He mea oiaio loa e , noke waje n« ofi |Ci Keoni i ka heoikaika ii3tt Nu loka ,a nia Ladau;i 'pa'ha, he uku' ak.a no ka loaa mni o ka huina nui ,- o -$3,330,000. Aole pnha e ae mai ana •'ko.' ; t>.dan ; a poe e paa la i na l>ona Hawaii ma ka 6 pa-keneta e hpokuu mai a e lawe aku hoi i na bona hon ma ka pa keneia, Ke kuhihewa ole niakou, aole loa lakou he poe hupo haalele loa, a me he la nae -hoi, 6 ko Pi Ki Keoni manao paha ia n'o ia poe Eiati&e, ae- o keia iiolo ana aku nei ». i A«ierika, na kaena ae- oia e pau ioa nnn no ua bona i ka laweia ma keia aoso o na Mauna Pohaku, a i kn hoi ana suai uei hoi. na olelo ae oia ina aole e lilo īlaila, e hoao akn i Nu loka, a oiahope- ; aku i Laduna, Pehfa, e hiki | uiia anei ia kakou ke hiliua; iuo , e ioaa aua? Ua hanain iho nei j ke kanawai a ūa ino, e aho no ; k& Kuhina Waiwai Uamoua hila [ kanewai i hooleia ai, nolaila, ilaila iho no e make ai. Na ka ohua palem- alftula(Pi Ki Adavalaisa) o kaknhiakaPoaono nei i hoike ae ua kaknnnioaia,asiiaia a haawīia he aelike mawaeua o ua Pi Ki .Keoni la a me ke Kuhina Waiwai ma ko ke Aupuni aoao inaiuui ae o ka | holo aua aku o ka Reiegika i ke «hiahi Poalnua nei, no k;i «nea <. piii ana i keia kunmhana, a na haawiia aku koiia uinnawia e hoao 1 a hiki i Noyemaba 1 ae, a maJUuli paha hoi o ia aelike, holo j

hou aku an'a-iiia keia Au&ueiMlia • ae, ue lo>a ole he u:.an kuia nona e haule hou ai i hope nei. A hik: niai no pahu hoi i kelu e p&u , ai o ko «elike, aoie uo paha hoi | e loua iki ana iaia. O ka euea ! iKse pa)}& Loi ia e pau ai o koua \ k'i o īhewa. ! K . hui ka iua na Konela iveoki Mak&polena a me Kuh.ina Damona e hoohoa aku i Ladana, a īnnlia o loiia mai ia laua, oiai, : ua ikeia a ua hilinaiia laua ma | Ladhuu, no hek» ole aku ma- ! lalo o :ja ano uhiuhi a oiaio oie e liko la me keie mea i noho •KuhLia a\aiuu,i. No . keaha la ko la'iH !oea hoao ole ae, aohe ia i maopopo, eia nae s he mea j iiiaopopo ina na kahi o laua. e hoao, e aho iki mai pahk hoi ia, ( loaa. 'E noke wale no paha o Pi j Ki Keoni a me koua hoa uhaiaholo o Kauada, h< j knpa Beritania, s hoi akn i'.na ka puhi iloko o ke ale a o ka moi hoi iloko o ke puhi. " — " I aha ai kf- knmu e hoaieia '.n ■ ■ i pi ia ioa no e m » Aupnui o ka I.apauuku me ' lanlea ol(■ ke kulana o ka man."wa e nee nei? I aha ai h( j, i mea uhauhs paha a i mea paha hoi e ha;nai »i i na hnnaiahuhu a lakoii uei ma ae. ! Pohea ia e hiki »i ke'hilinaiia mai ina aohe hoikeia aku o fea | mea oiaio a o ka •'iaio a pau e I pili nna no ko kakou kulana : ma anei. Mai, maiiaoia iho ua I poeleele o waho. Ke ike nei kakou ua kaakaa na maka o ko waho poe np na tue« i han t n maanei, a ke puapuai man mai nei i« mea. Nolsiia, o ka hele | a h(>6.o ana akii maialo o ha uhi- . uhi hoopalaioiaka o ka oiaio ole, i he'inea no ia e ikeia mai ai a ; loaa ole no ka hilinaiia mai Ina % hoohoa aku ana oia a ku i ka hoka, e huli i oi mai ana oia me | ka oi &e p.*ka nasuao e like me kona hoi ana mai mamua, ua . puehu mua aku hoi i ko o poe j loea. ! Ua hoikeia ae ke : ano io maoli | o keia Auponi i kakahiaka i pau'! ai o ko Painapa halekuai i ke j ahi, oia hoi, \ 0 ~ ] lomaa me ka loha. Oia : kokahi | aluka kanaka e kuku ak^ naa ke alo, oa kau ae ka īnakai oiwi kumaii i hoonohoia akn ma ia wahī i kana iaaa «ewā o ka pokake o ka pnka; a oa hookahi ka awiH pu ana aku me ke aiukaf fle hoaiiona paha hoi kei« no kona maiia, e hiki ai no hoi paha ke ikela aku aia tio | he makai v Vokokf mn ia wahi. Molowa uo *. > o keia hans. Nui ko na poo kalepa koikH piena i kekahi ano palapal* paV ' * hou i hoopukaie e ka |

Helii Nui, i haaaia hoi mulalo o na hoakaka nnu gT ke Kaoawai..Auhan hou. oke ano 110i o ia paihakahaka, no -liiApaiia a e lawelaweia ana hoie* kekahi iuea no ka ;mi Ma ia e noikeia ai tia loaa a m-e-na hoolilo niakahiki a roe ka waiwai io o ia oihaua ma ke aon ieai poru»ikai« E ole nae hoi kei» kue aoa .o va poe' kalepa koikoi, e iaa me Iwini Ma, Hakp:fi]a Ma, Burua M«, Sefa Ma, a pela aku, lo;u> ai he hoololi hou ia no ke ano o ka mea i makemakeia mn ia

palapala mai ke Kuhin?. Waiwai mai. N.o ko lakou olelo ana uae paha hoi kahi aole loa lakou e ae e hana i.a ano palapMn,a pipika wale aku la no ke Aupuiii, Oke ano maoli o ia palapala, "he kue loa i ke auo o ka heluia ana \ maa i o kakou nei oiamua. Ma ko makou manao iho, ua loaa he pomaik&i hou i ka lehu7ehu ma oka hoopiiia ana o ka Hni Alahao Hawaii. Eia nae, ma kana n a i ho, he ma u h oop i ī hoonaulu wale uo i loaa ai paha hoi he mea e uhakiia ai o Ke kulana pono kaokoa i haawiia ai ekn Aliaolelo o 1884, a ioaa hoi he kphua o kukaluia ae ai o ka hui alahao uwila a Kiino | Kakela mn, Oka hoemiia mai ona hooi.'lo ] ioaa ai he pono lauiaha ika iehulehu, he mea maikai loa ia no kakou a pau e oluoiu ai. Ina no hoi paha e oluoiu ae ana ua hui la uo na auwina ia o na La Fule, i hookahi no hooufcu ann, he hapanui Wiiie nu a puka i Waikiki» alaila, 01 loa ka pono a me ke pomaikai o ka lehuleliu pnui holo ! kaa, a pela no hoi paha e oi loa | aku .ai o kona niahaloia.

Lohe mai uiakou ua olelo ae ka poe no k v nui loa o na olelo uaa ka helu i hala e pili ana ia W. H. Kapu. la hoi ka hewa o ia? Ka ino hoi o ka uaea ia e maopopo lea ai i ke kumu o ke ulolohi aua. At»o ole no hoi pah* na olelo a ia poe, He opuino no pahn hoi kahi, a i ole, he ak§ olelo wale uo,