Ka Makaainana, Volume VI, Number 5, 3 August 1896 — Page 4

Ka Makaainana.

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, AUGATE 3, 1896.

KA MAKAAINANA,

--H @ NUPEPA OILI PUL@

E. J. TESTA (Hoke),

Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.

Wahi Noho, ma Honolulu.

            KEENA. Helu 327. Alanui Moi, ma Waialeale, kokoke i Alanui Koni@.

POAKAHI, AUGATE 3, 1896.

            OLUOLU maikai no o "ke ola i molia" ai  i "mohai lani" no ka lahui, iaia hoi e luakaha nei ma kekaha "holu nape a ka lau o ka nui," a e pehia mau ia nei no hoi e ua hunakai o Ulukou, Waikiki. Aohe mau olelo e ae  uo@a, oiai, o kona ola maikai no ka mea nui ia kakou.

            AIA ma kekahi wahi okoa ae o keia helu he hoike e helunapa ana no kekahi mau h@@wina kokua aloha a piha lokomaikai a ia Alii hanau o ka aina i make aku, oia ke Kama'hiwahine Virginia Kapooloku  Poomaikelani. Oia kekahi Alii o kakou i kupono e kapaia he "Alii lokomaikai."

            Mai no na makamaka heluhelu puni moolelo a uiha mai no ka makou moolelo ole, oiai, e like no me ka nele i ka helu i hala, pela no ia i @ai helu. E hoomanawanui mai, aia a kuukuu pono iho ka luaiele mamuli o ka piha i na ano hana like ole a makou e lawelawe nei, a ke loaa hoi na buke o na moolelo i puka iho nei, alaila, unuhi a hoopuka aku. Aole no paha hoi i mamao loa aku ia manawa.

Ia kakou paha hoi a puoho ae mai ka hiolani ana i kekahi o keia mau po, ua komo a ua halulu mai ka uweaolelo moana Beritania inai ka He@a mai, ma ka Mokupuni Fanina mai, e like hoi me na mea e loheia mai nei keia wa mai wahe mai, oiai, o Hawaii nei kekahi o na kiko a kahua lala. Ea, e eo ana no ka paha hoi ua pee Amerika wahakani i na poe Beritania nee malie a akahele me ka wahakani nui ole.

            Gula a me Sileva, o ke kahua nui maopopo loa ia o keia kau koha peresidena ae ma Amerika Huipuia. Ina no o ka moho Demokarata ke kohoia ana, aohe no e hiki ana iaia ke hana aku, @o ka mea, he Repubalika ka hapanui o ka Ahaolelo. Ke olelo e ia nei no, e lawe haaheo ana k@ ka moho Repubalika i ka lanakila o ia la ke hiki mai, no ka mea, ua mahea ua Demokarata e like me ka mahae ana iloko o 1864, oiai, o ka elua keia o na ninau ano nui loa i puka ae. A ke ku la no hoi kaena ma kahi aoao, no ka akahi no ka'a eu ae ka lehulehu oia hoi, o na poe paahana a me na poe ilihune, a keehi aku i na poe waiwai puni dala gula.

PIO OLE KA NINAU HAWAII.

            He mea mau iwaena o kekahi poeo kakou, mahope iho ke ku ana mai o na mokumahu mai Kapalakiko mai, ka ninau ae, "Heaha mai nei kahi mea hoi no kakou?" Ua pa mau mai keia ano ninau ia makou, a ua hiki ole no hoi ke panu aku, no ka mea aohe no he lono mea hoi i loheia mai no kakou mawaho ae na lono kuwaho o na ano like ole e pili ana i ko na aina e, a ua lilo no hoi keia i mea hoouiha, hoouluhua a hoonaukiuki ke noonoo iho. Aka, i keia wa hoi ma ka Mariposa mai ne, he wahi mea iki ka makou.

            Ua loaa mai nei he palapala i kekahi hea'loha oiwi o makou a o ka lahui mai Amerika Hui puia mai, e o ke ano nui, o ka hoike mai a ka mea nana mai ia palapala --aohe i pio a i make ka  ninau o Hawaii nei, aia no ke mau la ke ola ana ma ia aina, a ua kaakaa hoi na maka o ko laila poe koikoi, iwaena o na auaina o na kane a me na wahine, no na mea oiaio maoli i hanaia maanei a kahulihia ai ke Aupuni o ke Alii ka Moi. He wahi mea iki wale no keia ae la, he keu nao hoi a ka hoolanalana manao. E kala kahiko no makou i maopopo ai, a ua mau mai no hoi ia maopopo a hiki wale no i nei wa, aohe kau e make ai o ia ninau, a i hakalia wale no i ka laulaha ole ae o ka oiaio.

            Mawaho ae hoi @ keia aa la, ua pakui mai no ua makamaka la malia o hoea mai no he wa ma nei mua koke iho, aole ka i mamao loa i kona manao, e hauaia mai ai o ka mea pono io maolu ia Hawaii a hoihoi hou ia ae ke kulana a like me ia mamua. Auwe, ke hauoli e! Eia nae, e akahele kakou ma keia hauoli ana, malia no ka wa pokole wale no, a i ole ia, he hooulu hoohoihoi manao wale no nei no ka wa. No makou iho no nae hoi, aia no ilaila kahi a ka iinui o ka manao i kau ai a e halialia mau nei, a me he la, he wahi hoaka io no paha hoi kahi e ia ano a hoea mai.

            Ina kakou e haliu ae i na hoopuka manao ana a kekahi poe malihini i hiki mai i o kakou nei a hoi nui aku nei, ke keu o ka nui ko lakou manaolaua no ka hoea mai o keia wa, ma nei mua aku, e hauoli ai o ka lahui. O ka oi aku paha hoi o ia poe malihiui, o la no o Kalalena Edewoda, a makou hoi i hoopuka pau pono loa aku ai i kona manao ma ka helu i hala, a i ka makou koho o hoomaopopo iho, oia a me Kapena Pama o Bose tona ka oi loa aku o ko kakou mau hoa'loha malihini, o Edewoda nae hoi ka mea hou a hope loa ino nei. Ua ike a ua maopopo kakou i ko Edewoda manao, a ua kamahao no ke komo a me ke kupu ana ae o keia manao iloko ona, a o kekahi hoi ia o na hoike maopopo aole loa ko kakou ninau i pio ma o. E hoao wale no lakou nei ma ae e hoole, aole loa ia e hiki ke nalo a ke pio iho, no ka mea, ua ikeia a ua maopopo loa ka oiaio i nei wa.

            O ke ke Aliimaimoku hookuu a haalele loa ana i kona kuleana i ka nohoalii o Hawaii nei, ua maopopo loa ia kakou i nei wa ua hanaia ia a ua loaa hoi mamuli o ka hookikina a me ka hooweliweliia, oiai hoi oia e paa pio ana, i mea ka e pakele ai o na ola o kekahi poe o kona lahui i holo mahope ona, ma kela oehu huaelo a kamalii o ka makahiki i hala. He mea ole nae ia a ke Alii i hana ai, ina ke okoa ko ka lahui manao. A no ko kakou Alii opio hoi, ke Kama'liiwahine Kaiulani, ua hoike ae o Edewoda i ka mea a makou e hilinai nei o ka oiaio @ o ka oiaio maoli no ia, oia hoi, aole loa oia e ae ana e lekai ae maluna o ke kapu o ka makuahine nana oia i ike aku a loaa ai hoi kona kulana a me ka hanohano. Nolaila, aia no na hoaka o na ouli o ka manawa maluna o ke Aliiaimoku, ko kakou Alii i hoike ae hoi i kona aloha a kupaa oiaio mahope o kona lahuikanaka. Ina ua palaualelo keia mau hoaiai ana a makou, aia no ia me makou. O ka kakou hana wale no ka nanan aku ia mua, me manaolana mau no e hoea mai ana he la no kakou a pau e hauoli ai.

E AI A E INU PAKIKO.

            Ke hoopuka aku nei makou ma kekahi mau kolamu o keia helu i kekahi kumumanao i laweia mai mai ke "Diocesa@ Magazine," ka nupepa buke puka hapaha a Bihopa Willis, ka Haku Bihopa o Honolkulu, no ka ninau waiona, e hoike ana i ka like ole ka pakiko me ka hoole waiona, a he kumumanao hoi keia i kupono loa i keia a me keia ke heluhelu a hoomaopopo pono, i ole ai lakou e hoohuikau i ka pakiko me ka hoole waiona.

            Oiai, aole o makou hoihoi i na waiona, a he hoowahawaha loa ko makou naau i na hana a ke kanaka i paa pio malalo o na kupee ana ka waiona, eia nae, aole makou o papa aku ana i ka lehulehu mai no a inu i na waiona, aka, e inu nae me ke akahele a me ka pakiko. No ka mea, ua haawi m@i ke Akua i na mea a pau na ke kanaka, e ai oia i na mea i kupono nona e ai ai, aka, aole loa e hoapono ke Akua i ka ai ana o ke kanaka a oi aku mamua o ka mea kupono aiai ke ai.

            Ke hele mai nei na poe h@ole waiona a olelo mai, o pakiko o ia no ka hoopa ole i na waiona, no ka mea, he laaumake ia, a pela aku. Ke hoohalikeia mai nei lakou me ka laau kekee i hoopololeiia ma ka hoopi'o loa ia ana ma kekahi aoao, aka i kona wa i hookuuia ai, ua panau hoi ae no ia a hoi hou no e like me mamua. Ue lohe no kakou i ka moolelo o kekahi o ia poe i hele mai ia e haiolelo ma na halepule a me na wahi e ae, aole inu a hoopa iki i ka @ama, aka, i ko lakou hoi ana aku i ko lakou mau home, ua lohe aku kakou ua haule hou no lakou iloko o ka hewa a lakou i hele mai ai e haiolelo hele, e papa ana mai noho a hana pela.

            Nolaila, o ka ai pakiko ka mea i makemakeia, aole hoi o ke kapae loa ana ae i na makana a ke Akua i haawi mai ai. A aole no hoi o ka pakela ai, e like me ka Farenekelina (Franklin) i olelo mai ai, "Mai ai a hiki i ka uiha ana, aole hoi @ inu a hiki i ka haale ana."

            Ua olelo mai ke Kumu, "aole e haumia ke kanaka @ua mea aku o waho, aka, mai na mea mai o loko."  Ua hoikeia mai no hoi ia kakou, ua noho Oia iloko o na ahainu, a ua hoike a maka ae Oia i Kona haopono i ka inu ana i ka waiona ma o Kona hana ana la i Kana hana mana mua loa ma ka hoolilo ana i ka wai i waina. Aka, o ka waina Ana i hana ai, aole ia he waiona i pu@iia.

            Ma ka hoopokole ana, o ka pakiko, ma kona manao akea, o ia no ka hoomakaulii ana, a e ai kikekeai i kela a me kei, a ma kona manao pili hoole waiona hoi, aole wale no ka inu wale no i na waiona mama a me @a waiona maikai, aole loa hoi i ua waiona kahakahania a inoino, e poino ai no hoi o loko o ko ke kanaka hale kino. A i kulike ai no hoi me na oa ana ma kekahi mau helu i hala, pela no nei e hoonahoa a e hoomahui aku nei imua o ka lahui, oiai, aole keia a he ninau paani wale no, no ka mea, aia, paha ma keia ke kumu a me ka mole o ko ka lahui poino a @mi aku, i kokua pu ia mai no hoi e na