Ka Makaainana, Volume VI, Number 5, 3 August 1896 — Page 5

Page PDF (870.03 KB)

This text was transcribed by:  Kaila Puaokalani Kitkouski Ledward
This work is dedicated to:  Caesar Kitkouski

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, AUGATE 3, 1896   5

 

loli ana ae o ke au o ka manawa a me na ma'i ahulau a kulana ano ma'i e ae paha. E ao kana ka mai no hoi paha kakou a e noonoo pono iho.

 

"HAEHAE KA MANU!"

 

            Noonooole no hoi paha o Kole ma he la nui ka La Hoihoi Ea i na wa. Hala ae, he la hoi no ka lahui e kulsia ai no ka hoihoi hou ia ana mai o ke ea o ka aina ma hope iho o ka Lo Keoki kaili limanui ana. Ina ua poina lakou no ka hoomanao ana ia la a ke Aupuni o Beritania Nui i hana mai ai o ka hana maikai a kupono ma kona aoao, aole loa nae hoi ka lahui a me na hoa'loha oiaio o Hawaii nei i poina.

            Me lakou no paha hoi ka noonoo ole ae a me ka hoopoina iho, aka, no ka lahui hoi, ua hiki ole loa ia ke anaiia aku mai ko lakou mau hoomanao ana, a kakou hoi e hiki ole ai ke hoomaopopo iho i kahi o ka Amerika Huipuia pelukua ana a hooko ole mai ai i ka hana hooko pono io mauoli a kona Peresidena i kukala akea ae ai a pun ke ao nei. E hoea hou mai ana no hewa ma nei mua iho e hoomanao a e kulaia hou ia ai o ia la, a o kahi la hou aku paha i ano like ka hana me ko ia.

            Ua koho hou ia iho nei no o Wile O. Kamika i Peresidena no ka Papa Ola, a pau ae la no hoi o Kauka Emekona. He hoike kana i waiho ae no kana huakai imi i ke kulana e hooponopono ai i ka hoopakeleia e ko ka lahui ola mai na ma'i ahulani e oili mau ana ma Kina me Iapana. (No ka loihi loa o ia hoike, ua hiki ole ia makou ke unuhi aku, mahope o ka hoolahaia ana iho nei ma na nupepa namu; eia nae, ina e kauoha ka Papa Ola e unuhiia, ua makaukau makou e hoopuka aku me ka uku ole.)

            O kana mea ano nui o ka pai ana mai, o ia ke ano o ko Iapana puhi ahi ana i na kino kupapau, he mea pale aku ka ia i na hopena inoino o ke kino make a me na ea ino. Ua makemake o ia e hoaoia maanei. No makou iho, he maikai io no paha hoi ia, aka pehea ana la ia hana i ke ka lehulehu manao. He hana nui paha ka hookomo ana mai ia ano hana maanei, koe wale no paha hoi a hookikinaia ma o ke kanawai la, e like la me ia i ka ma'i lepera a me na mana limanui e ae i haawiia i ka Papa Ola.

            A ua hoike mai nei no hoi oia i kona hookipa maikai ia e ko Kina a me ko Iapana poe hanohano, a me ke ake loa ana ka o ka Emeperoa o Iapana e ike a e kukaiolelo pu me ia. Pela paha! Aka, hookahi mea nui a ka lahui e nana aku ai, o ka mea i loaa mai o ia mau dala a laua me kona kauka Ukali (Dr. Wood - Kaula Wahia) i lu hele aku nei. Hoopau koalaala no hoi paha, a pala no hoi paha e ka maia. E ole nae hoi ke Aupuni, ike laua ia mau aina me ko laua lilo ole.

            Oiai hoi, ua hala ae la ia huakai a laua, eia hou aku no hoi paha ua huakai pono hou. Ke loheia mai nei no ke ola o ka ma'i lepera ma Parisa, Farani, e hewa ole no laua ke holo ilaila e ao ai malalo o ko ke Aupuni mau lilo, oiai, o ia ae la hoi ke ano hana o keia au. Ua ao mai nei paha hoi laua ma Kina a me Iapana no ke kinai ana i ka ma'i ahulau, a o ke ao ae hoi no ke kinai ana i ka ma'i e luku akahele nei i kekahi hapanui o ka lahui ke mea pono loa no laua. Ke hana laua pela, ola na iwi.

            A oiai hoi, eia no ke loheia mai nei no ke ola o ka Kauka Goto mau laau-lapaau i waena o ko Kapalakiko poe ma'i, aohe nae hoi ia ano laau i hoihoi nui ia e ko kakou poe maanei, a i hoolawa hookamaemae wale ia no ka ma ke Kahua Ma'i Lepera. Ina o ka manao ia o ka Papa Ola, hoouna hou aku ia Peresidena Kamika i Parisa. E like me na hoakaka maluna ae. Uko ole no hoi paha na hana hoopau wale i ko ka lehulehu dala.

            No kela hookipa maikai ia ana paha hoi o Wile O. Kamika a me kona kauka ukali ma Iapana a me ke akenui loa hoi o ka Emeperoa e kukakuka olelo pu me ia, na panaiia ae e ke Aupuni he aha ike i ke awakea Poaono nei ia Kouna Matasu. Ua ku ae elua Pualikoa pualu, na Komopani A a me B, a me ka puali pahiohe. He panai paha hoi keia no ka S. Fujii hookipa ana ia laua ma o.

            Wahi no hoi o na oleloia, i holo hooluolu mai nei ia Kouna i o kakou ma kona ano kaokoa maoli iho no, a aole hoi ma ke ano pili oihana. A me keia ike ana aku hoi o ke Peresidena na maopopo loa he kulana luna oihana aupuni kona i o kakou nei. Malia he wahi hana no hoi paha kana. (Nana aku no hoi kakou.) Nali okoa na kui o lakou nei ma ae la!

            Ina na oiaio ua ake loa ka Emeperoa e launa kamailio pu me Kamika, alaila, ua loaa mai nei paha hoi he hoailona kea hoohanohano alii iaia. A in a pela, auwe! E lapuia ana paha auanei hoi oia. O ia no nae paha hoi, ua lawe aku no ko Amerika Huipuia poe i na kea hoohanohano mai na Moi aku o Hawaii nei, aohe i kiolala mai, a e like no paha hoi me ko lakou ake hanohano, pela no paha hoi me ko lakou nei ma@ae, aole no i hemolele loa ma ia ano he wa (?). He hoopalaio aka wale no ka hoole ae.

            Nawe malie a ulolohi ka aha koa e hana nei. E ole nae hoi keia, ike maopopo lea ia ka hoihoi ole loa ia o ke Koneia o waho mai e ke luna a me ko lalo poe o Iolani Hale. He kala kahiko no i oleloia ai. A i na koa hoi, he hoeuli wale no ka mea i makemakeia no ia hale. Pololei, pela io no. Aia no hoi ilaila ke poo kii.

            He hauoli ko makou i ka hoike ae ke hoomaemaeia nei no na alanui o kakou, a ke kipapa pohaku ia, nei ke alanui Nuuanu ma ka ihona mauka iho o ka huina o Kaopuana, a he wahi no hoi ia i kali loihi loa no ka hoomaemaeia ae. Iloko nae o keia mau hoomaemae alanui, mawaho ae o kahi i hoikeia ae nei, o na pauku alanui wale no e noheia ana e na haole alukolako a me na luna Aupuni, malaila no ka hapanui o na milikaa ana. O alanui Kuakini kekahi o na alanui i@o loa i ka wa ua, aka, mai alanui Nuuanu aku a pau mai no kahi o Pi Ki Keoni, pau ae la no kahi i hoomaopopoia. O ko makou manao, in a e hiki i ka lehulehu ke haawi i mau apana aina ma na alanui a hiki aku i alanui Liliha i kekahi poe luna Aupuni, he mea kanalua ole e hana koke ia no auanei ua alanui la.

            Pau loa kela poe kamalii kolohe Pake o alanui Liliha i ka hookuuia i ka Poalua iho la, me ka hookauluaia o ko lakou hoopai e Lunakanawai Apana Wilikoki. Eia nae, ia lakou no a hemo a ia auwina la iho no, ua kolohe nui hou no i kekahi Pake ma ia kahua maa mau no o ka lakou hana. Aohe lakou i ana a i lawa, aka, aia no ko lakou ike a hoouna loa ia i Kawa e kuapaa nui ai ma ka hana oolea.

            Ua hoike e ia mai nei ia makou e hoouluhuaia aku ana ka lahui i kekahi o keia mau la iho me kekahi o keia mau la iho me kekahi nupepa hou ma ka olelo Hawaii. He nupepa keia e kakoo ana i ke Aupuni. Mai kanalua ole makou no ka holomua ana aku o keia makamaka hou, e ole wale no ko makou lohe mai o ka mea nana e pailaka aku ana he kanaka ia i maaa i ka hoolilo i kona kua i alo. Aole no hoi o ia wale, aka, he roialisa (aloha alii) maopopo loa oia, a e lalau hewa paha auanei hoi la o ka loli, i ka i'a maka ole, a nahu hewa ae i ke alelo. Ua akaka e no ia makou kahi e heluheluia ai o ia pepa, ke puka io ae hoi.

            Nui na waha o na nupepa Aupuni i ka ha'uha'u no ka huhu i ka hooiloilo o kahi nupepa Kuokoa namu aole ka e loaa ka puu dala a Pi Ki Keoni e hele aku ana e aie, no ka uku ana i ko kakou aie lahui. Oi uumi nui mai nei i ka inaina a "holina" okoa i ka makai e hopu i ka lunahooponopono o ke Kuokoa namu a e hoopaa iaia i ka halepaahao. Hokai no hoi ua hoopapa kamalii, he uwe wale.

            Ahoi aku nei ka pupuhi i ua o Pi Ki Keoni ma ka mokumahu Peru o ke ahiahi nei, ma hope iho nei hoi o ka pau o kana hooponopono ana no ke kahua hanai holoholona o Lanai. Oia ka ka agena maopopo loa no ke Aupuni i hookohu pono ia iho nei, wahi o na hoike a na ohua palemo a i elua. O ka loaa mai, o ka kakou ia e nana aku. Ke loaa hoi, alaila, mahalo aku i kona noeau, loea a piha ike ma ka pelo a me ka hoopalaimaka uhiuhi lau mamane.

            Aohe o makou kaikuahine ma Molokai o Mrs. Liki ka inoa. He okoa no kona inoa. Aole no hoi i like mai kona nui me ko makou, a ua eleu ka ma ke kau lio. Ea, olalau kuhihewa loa kahi hunona a A. P. Paehaole o Halawa, oiai, nana mai nei ua hoike la i ka nupepa Pi Ki Advataisa a hoopukaia ae i ka Poakahi i hala.

 

Ka Pouli o na Kino Lani.

 

            E pouli piha ana ka la ma keia La Pule ae, Aukake 9.

            E ikeia ana ma na poai o ka Moana Alika, Europa Hikina, Asis Akau, a me ka kapa komohana o ka Pakipika Akau.

            Ma ka la 23 no o keia mahina e pouli hapa ana ka mahina. E ike pono ia ana ma Hawaii nei.

 

            He heihei lio ko ka auwina la Poaono nei, hora 4:30, iwaho o Kapiolani Paka mawaena o ua lio Billy C a me Antidote, no @ mile ka pahu e holo ai. Ua lilo ka eo i ka inoa hope iloko o ka manawa holo o 1 minute me 5 sekona (1.05). Lehulehu no na poe puni heihei lio i hiki malaila.

            Aia aku nei ka Bihopa o Honolulu @ i Maui, ma ke Kalaudine o ka Poalua iho la, no ke kipa ana iwaena o na kihapai o laila, e like no me ka mea maa mau iaia ma kana oihana. Ma ke Kinau o ka la apopo oia e hoi mai ai, ma Maalaea ae paha e kau ai. A loaa ka wahine a me kana kaikamahine hanauna mai ka laua huakai aku nei i ka Lua o Pele.