Ka Makaainana, Volume VI, Number 5, 3 August 1896 — NA MOKUPUNI. [ARTICLE]

NA MOKUPUNI.

Mau Lono o na Apana Lke Ole o keia Paeaina.

Na Hunahuua Mea Hou no ka Aina raai o Kohala, 1 kekahi mau ?uhb:n-i i haia'ku i hope. ma ke awa-ku;aoKu o Ma■imkona,i ka wa n k<- Kin-iu i ku fiai ai naai Houolulu mai,uu hoo leleia mai naohun a !.ue na ukaua. Ai ka wa i-makaukau ai k« kaaahi e hoi 110 Kohahi loko, o ia ka wa i liuliu ai na ohua kaaahi i na ukana mama, a iloko no hoī o ia wa i hopu ?ikii ?i kekahi heole i kana ukana, oia ka haole i xnalaqaa iho uei ia Kohala Saloou (hale iuu rauin) a ua pau ia i keia wa, ua u'akeke a« •"•a iwi kanaka o loko o kana paiki, me ka pupuahuln nni i h&alulu iho ai kona mau iiuia i ka wehe i ke eke me kana olelo h'oohuoi— u Carisi,- nohei mai iiei la hoi keia ioea lapu o ku'u paiki?" I ka hemo v;na ae o ka paiki, aia hoi . ko'u kani-a-i ke kiei iho la maluna ibo o ua wahi

ha n le 1», e ha k> .una i na mea eia ka he kii un nahaha ke aniahi, eia ka o ke kii o Sat)ford B. Dole, ua naliaha ke auiani e paku aku ai i ke kii. a'e onokaki aua na apana aniaai ilun.4 o ke alaV-ao a tne na wahi hoahu ukana 0 ke kaaahi. Pii ka lena o ua wahi taata U» i hoopuka hope ae ai i keia raau hiiaolelo: a Hamabaga kukahaia kel o keia ka 'hoi ke diabolo oloko o ka'u paiki/' He hoailōna paha kēia o k« nabaha>> ke-Aapuai KApubaiika i iokahi ola iu o ka lahui a me kekahi mau mana hui o ke ao nei, a o wa hopena palia kei'a a ke Akua Mana L'»f> e* 'kokua aiai ai i.ka lahui e lokahi ole i keia aupuni e ku nei. •- - ■ ; «* ' ** « He nui ka ino o Kohala nei i kela mau mah'ina aeuhei, oia hoi, o ka ua no ine ku makani, a ua kokoke nh e elug na' ma* hiua o ka ua aoa a ine ka pa makani ar»a, īna aole ii.fi, ho makani ka mea hele mai, a ina hoi he ua, ano akakuu _mai ka makani. Ai kekahi wa hoi o laua no ka hele like mni, lele liilii ka lehu o 9 ka mea makemake loa a ka rnaka ni, o ke kaili i ka papale mai kou poo ae. Hem ahe ms ' ae no oe, o ko ia !a kii mai la no ia a kaili aku, o ia ' hana nni okoa ia g ke alualu i ka papale, a he ku m&oU no i ka hoonnnkiuki. Ina paha ho mēa leo, hiH la hoi ke pane ftku, 0 ka oi aku no na© o ka poē e hu ai o ka akaaka, o ia no na poe ohule, ke lek no ka papale i ka makanl, he mea hapapa ino ia i k« eke uaauu e uhi i k& puka ke kua. Ua pau u**e hoi ia mnu la, «a loaa he m i :naikai i keia wa, Aia ma ka aoaohema o Kfahukone, u» kokoko nn paha e mi!e f

u hiu--n-wah t ae ia* kekiihi keiki opiopn» i kekahi wahiuo o Misa--3i K:ūu>. kona ihoa, ahe inoa oiakuahine no nae nona raa ka aoao o ke ksue mua a keb. wahine. No Kauakanilehua uiai o īīilo keia. wahme, a o kana kane U '- nei no iri, a he kupa no ka makani Apaapaa. I ka la 4 o lalai n*?i i hoao mua ai oia ina ai hoolnhi kino me

kona mama liana mea ono, a lawe-a-lilo k© keiki o na pali nihoniho ola aekai i ka oln ko- [ h&ihai oka lau oke kiawe e : holn uape» ana i ke ahe aka i makani o-.ua aiua haaheo nei. i Aohe makani Kona naaa e hoo- ; nauene ke kai o na pali Hulaana, aia ke kuiou a me k& mole iialo, ua kakia paa ia i ko kumu o ka hooua, k© uwene la ke kolopa i i na pali o Pololu, e kilapao ana i i ka nnku kai o Mahukona, oia I aiua nui hooilina ole e noke ai ; a maopaopa. s Auhea ena wahine opio o KeU mua he mea hilahila : ka lawe ana i ka inf>a keiki i hoa pili aoao no ka wa euau loa, no ka niea, aohe kohu iki ke olelo ko ; u papa; a pela hoi me na opio kane. Ina he inoa kaawale, aohe pili mai, noke oe i ka paikau a mauhmlu . ou mau ōloolo wawae, aohe mea nana e hana ~aku, koe waie .no n* owau "'o ke Aupuni. Ia oe e nanea an? ina kou hoa haihai olelo, aohe oe i noho ana oe i kahi haiki, i ka pahu hopu oke Aupuni Mai hoohalike e like me ka puaa, ua ike no keiki o kona makuahioe ia, pii no nae. . Ma la 13, hopuia ai o Akiu (Pake) o Mahukoiia,- he tela īnea hiimuhumu lole no no kā halekuai o Ake (Pak©), He haole mekaikiu 'mai ' Hoholulu' . ma.i' ka m'e'a nana i hopa no ke kuai ram^!ai-

kiai ole, he waina n&e ka rama i kuai ai, a hopilia ai e keia hanle makaikiu, a ua hoopaiia he $125 ioiua o ka Aha a' Akioa ma Kapaaū, Kohala. Ekolu ka nni ovkeia poe haole e maan hele uei ma Kohala D«i, Ua nui napoei hhpuhopuia e keia poe haole makaikin, a u$ lohe wale ia o ka poe moe «aau kekahi, Ua nste loa no paha ke Aupuni i ke elala ole, o ia ke kumu i hoonna nihi £i i na makaikin, a i ole, o ka malama paha i ka malulm o ke Aupuni Repul>alikft i hoih i oleia e ua poē i aloha i kn nina hoi i eha ai ka Oi o na knpuna, £ k;i ilie laaiaeki! a iise ka |»> lolu, ;t oie aa me& e &e p | ia manawa, oiai, aok i L-ha nni; mai ua mea o kek au. Ua pnn 1 ki hopnla na Pake Kepani, .<-me'na'kauaka Mawaii oiaio No 1 nau ana nei p'ah» o ke kuu uoai!ona manamanalima nni, hoao hon mai i mea e hoopoin > \ i na kannkn 'i o ka aina A h h ikn nm !aj ... t [ I

k.i ho.ien:. •. k u m;;r : iu, ina me n?] ip. e *;i. Eia-i.- Koiialu-.uei k i p.uali ke aka lio o i Paehu- : eiiiu. ko lakou waiii i Jboau rnua ■ loa aī. Ua naai ao ka iakou liaua ana inai, a me ke keiki !iau lio ame na hana akamai e ae ; no. 0 ka puali kaue keia me elua lio, a e 1: vlo aku aua pahn no fli: o no keia pule ae. O keia puali keaka wahiuo i helo ai no Hilo, e komo aaa paba iakou no Kohala nei, aia uae paha i ka hoio like iko iakou laanao. Aua nui nae ka hana imi dala a keia poe, aia no uae iioko o ka makfc ka J«kou e hana mai ai, ka imi aoa i ko iakou oia, i mea e loaa ai ka ai a me ka i'a. Ua hala du aku me hookahi makai haole no Hilo, a k<»e iho eiua paha i Koh'ala nei. Ma kela mau ia aku oei, iloko no o keia mahina o lulai nei/ hoomahuka aku ia kekahi keiki opiopio, o Simeona kooa iuoa, me kekahi kaikaeiiahine i hooiiaav.ao kupono ia ma ke kula ] © . Mauna Ohva, | Koiaaia, o Misi Em.ily konaioon, oiai ua pau kona noho i ke kuia. 0 kēia keiki uae iie inoa no īa no koia kaikamahine opiopio i keouaauao kupoao ia, eia iiae, i ka maiiao koi ae aka makemako, he mea ole īa. .A raa kekahi t»o o keia uaau ia koke iho .nei no ua paa i ka hopuia, uoho aua i ka rumi haiki o Kapaau, i ka halepaahae. I ka Poakahi uei i hookoioko'okai No Kohala n*j no kua a elua,no M&kanikahio ke kaikauuUiue, i\ no Halawa ke k»ne. E hoohaia an.a i na ai ono loa o «o nei, Ue puni ;»ai na kupuua moi, E ahaia aua keia mau ano hana keko nui wale. O. W K. Ihuanu, Mahukona, feawaif, lulai 23, 1896.