Ka Makaainana, Volume VI, Number 6, 10 August 1896 — Page 5

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, AU GATE 10, 1896. 5

 

wale no ka ka oi ae o na Kepani i komo hou mai iloko o ka makahiki i pau, a aia no hoi ka heluna lahui nui o na Pake malalo iho o 20,000. Epa loa paha hoi kana hoike no ka lehuna i komo mai, no ka mea, ua maopopo leo loa no iaia, a o kana hoike makahiki mau ma kona ano Luna Dute Nui ka hoike, he 3,000 a keu ka oi ae o ua poe i komo mai mamua ae o na poe i puka aku o ia mau lahui Asia ma o kakaou nei.

 

                Ina he ake kona e kinai iho i ka oiaio, i mea e hooi loa aku ai i ka pono o ka ninau hoohuiaina, aole o ka lepa ka mea e pono ai,aka, o hoike i ka mea oiaio a i ka oiaio wale no i na wa a pau ka mea oi loa aku. Ma o ka lahui kumu wale no e loaa ai ia mea, a i mea hoi e maopopo loa ai, e pono i ke Aupuni ke kauoha ae i kau e hiki ai ke koho balota ia maluna o ia ninau. Ua makaukau makou i na wa a pau.

 

                Ma Hilo mai nei, ua kamailio o J. Masedana, Komisina o na Ululaau me Mahiai, imua o kekahi akoakoa o ko laila poe kanu kope. Ua hoike aku oia aia wale no ka holomua o ka oihana mahi kope a loaa nui na limahana emi o ka uku hana. Pela io no paha, e like me na mahi ko, ulakolako a waiwai na ona mahiko. Ua laweia keia mau olelo ana ma ke ano he kue oia i ka hoohuiaina, a pela io no paha hoi kona manao. Kupaianaha no, oiai, oia no kekahi o na komisina hoohuiaina elima i hoounaia ai i Wasinetona no ka haawi wale aku i keia aina.

 

                He mea oiaio loa ina o ka hoohuiaina ko lakou ake io, alaila, aole o ke komo nui mai o na paahana emi ke ake io e loaa mai ai o ia haawina. Ina e loaa ka hoohuiaina, pau loa na aelike paahana emi malalo o na aelike, aohe no he makemake io ia haawina, he mea hoopalaimaka wale no ia na lakou. E nai wale no lakou, aohe no e loaa iki ana.

 

                Ua hoouna aku he Pake, o Lum Wing Yin kona inoa, i kekahi palapala hoopii i kakauinoaia e na poe Pake kalepa alakai i ka Peresidena o ka Papa Hoonaauao no kona aeia mai e wehe ae i kula ao ma ka olelo Pake. Aole i aeia mai ke noi, aia wale no ka a no na keiki maloko mai o na makahiki helu kula. Apiki no nei hana a ke Aupuni. Malia o hoakaka ae ke Kuhina Hoonaauao, a i ole no hoi, ua nonohua. I na haole ae olelo Enelani wale no ka hoi ka aeia, aole ka i kahi poe o ae. Kapakahi maopopo loa nei hana.

 

                Walawala aku nei hoi ia puuhane nui a Kimo inu pi, eia hou mai nei no keia makana ana o ke koukou a kalekale ana mai nei no i o, ke loaa ole ka ka hoohuiaina, alaila, he hoihoi Aupuni Moi me Kama'lii Kaiulani ma ka nohoalii ka hopena aku, o ia ka ka nana aku. Auwe no ka hoi e, weliweli!

 

                Iaia nae hoi i walaau ai pela ma o, eia lakou ma o nei ke noho nei me ke ano e no ia mau olelo ana; a ke olelo nui nei ua lalau a ua kuhihewa paha oia. Eia nae, ua hauoli ke Kuokoa a Poepoe e hookele nei. Ke walaau nei na nupepa ohua palemo kakoo Aupuni e pon e kauoha koke ia aku oia e hoi koke mai, a e ao aku iaia mai n a walaau hou pela. malia he manao paha e hoopau iaia mai ko kulana Luna Dute Nui ae.

 

                O ka makou nae hoi, o laila aku no ia, nohoia aku, a mai no a hoao e huli hoi hou mai. A e like no paha me ko ke Kuokoa hauoli ana, pela no hoi makou e ike aku nei aia he moali a he olino ke ikaia nei. O ka lohelohe lauahea wale ia ae no, akahi no a owaka ae ka nuku o kahi o lakou ma iho o nei nei. Eha loa paha, ke wilinau nei ka na kania-i. Ku no ka hoi i ka manaonao e!

 

                Me keia mau olelo a na ihu pila a me ka Kuhina Wilisi, a makou nohoi e huai aku nei ma keia helu, alaila, heaha aku ana la auanei hoi ka puana ae a ka moe a ke Kuokoa i ninau ae ai? Aohe no makou i ike, koe wale no paha hoi o ka ulu ae o ka manaolana. O mua no nae hoi ka makou e kiai aku nei.

 

                Ia Kuhina Wilisi nae hoi a hoea mai nei, ua hele koke ia aku oia e hookui a e nienieleia e kekahi mea kakau o ka nupepa ohua palemo alaula, ka Pi Ki Adavataisa. O kahi pauku iwi ano nui ana i kiola ae, ua aponoia kana mau lawelawe
ana maanei e ka Peresidena, iaia hoi i hui ai me ia.

 

                A i kona ninauia ana aku hoi no ka ninau hoohuiaina, ua pane ae oia he mea hiki ole ia iaia ke kamailio ae. Eia nae, i ka ninau hou ia ana aku ina paha ua lohe oia i ke kamailioia iwaena o na luna oihana ma ko Amerika Huipuia Keena o ko na Aina E, ua hoike ae oia aole loa oia i lohe i kau wahi olelo iki no ia kumuhana. Hoka!

 

                Ina e kilohiia ae ana i ka "Hoolaha Helu Kanaka" malalo e ke poo "Ma ke Kauoha," e ike koke ia iho no he poe ili keokeo wale no ka i hookohuia i poe luna helu-kanaka ma kela a me keia apana malalo aku o ka Luna Helu Kanaka Nui, koe ae hookahi wale no hapa-haole, oia ka me ai hookohuia no Hamakua, Hawaii. Kupaianaha no nei ano hana. O ia nae paha hoi, no lakou nei ma ke no ke Aupuni, a o ka oiwi hoi, aohe i ikeia.

 

                Alaila, ma ka hoomaopopo iho, aole loa o Hawaii nei e hui aku ana me na aupuni e ao o ke ao nei iloko o ka makahiki 1900 ae. He wahi mea imi hana no paha hoi keia a lakou nei ma ae, a he manao no kahi o keia kauoha ana e hooko koke ia. Ke pau paha hoi keia i nei wa, alaila, he mea hoohana hou aku no paha hoi ia iloko o 1900. Nui no ka maalea ma ka imi hana. Waiho aku la hoi ka maalea a hea?

 

                Kupaianaha no paha hoi ka make koke o ka huaelo Hoku La Pule, oia ka ua hoopukaia me ka ae ole o ka hapanui o ka Papa Hooko o ka Ahahui Nupepa Hoku Hawaii. He poe pili mikanele ko lakou hapanui, e laa o J.B. Atetona, o ka hui o Kakela & Kuke, a me kahi poe e ae, a ua makemake ole i ka uhakiia o ka laahia o ko ka Haku La.

 

                A eia no nae hoi o Kuhina Kupa ke hoomau mai nei i na aha puhiohe La Pule iwaho o Maki Ailana, Waikiki. I mau no nae paha hoi i ko ka lehulehu ohohia, a e ole no nae hoi ia, laukanaka no na auwina la o ka La Pule o waho o laila.

 

                Ahea la hunaia kela mau lua poina ole e hamama mau nei ma Kapukaki? Owai a heaha hou aku la ia e noi nei? "O ka mea eli i ka lua, e poholo no oia ia lua."

 

Hui Kopaa Panailike.

                Mamuli o kekahi hoopii koi, aie a Keoki Wilikoki, Alapaki Wilikoki, Hanale Dalauwina a me kahi poe e ae, kui i ka hui i hoikeia maluna ae, imua o ka Aha Kaapuni o ka Apana Hookolokolo Ekahi, ua kohoia o Keoki Lopikana, luna nui o ka hui o Burua Ma, i mea nana e hooponopono a e hoolilo aku i na waiwai a pau o ia hui kopaa i hoohuiia malalo o na kanawai, i mea hoi e hiki ai keakula kona mau aie a pau. Nolaila, eia ke hoolahaia nei a i Sepatemaba ae e hooliloia aku ai.

 

                O ka Poaono nei iho la ka la i manaoia ai no ka puka ae o kela nupepa namu hou o Hilo--Ka Ahailono. Ua hiki ae ka na mea paahana aia ilaila.

 

Haole Ki Pu o ka ka Wanaao.

                Hora 12:25 o ka wanaao Poalima nei, ua ki ae o Fritz Niemann ia Jack Frye ma ka umauma, ma kekahi wahi kokoke i ke kihi hikina o na alanui Likeke me Moiwahine. Me ka raifela i kiia ai a ua komo aku ka poka ma ka aoao hema a komo aku a he ewalu iniha paha ma kahi pili maloko ae o ka umauma. Ua holo koke aku ka mea i kiia iloko o kona rumi ma ia wahi koke iho no a kiiia o Kauka Wesona. I ko ke kauka hiki ana ae, ua holoi a hooponoponoia ka palapu, a ma kana kauoha no ua hoihoi loa ia aku i ka Halemai Moiwahine. Aole i akaka ko Farai hopena, a ma kahi manaoia no hoi, e ola ana no oia. Ua ku ae ka mea ki pu imua o ka Aha Apana, a ua hoonoeia a akaka pono ae ka hopena o ka mea i eha.
                He mau lala laua no ke Komopani A, a aia laua iluna o ko kao omo lepo e hana nei, he mau Olelo E no a elua. Ua ulu mua no ka he wahi ano e mawaena o laua, a ma ka paikau o o ko laua puali ia po iho, ua pai aku o Farai i ko Nimana papalina mamua ae o ka haalele ana aku i ka halepaikau. Aole no i emo ma ia hope iho, ua oluolu hou ae laua, u iho i kai e inu bia ai. Mahope iho o ka paa ana o na hale rama, ua hoi laua no ko laua wahi ma alanui Moiwahine a hoomaka hou, ka hoopaapaa ana a hiki i ka lawelawe lima maoli ana me na kumu o na pu a laua. Ia laua e hakaka ana i kiia ai kela poka. aohe mea i ike i keia hana a laua.

 

Ulia o na Kaa Lehulehu.

                Ua hoike aku makou ma kekahi hunahuna ma ka helu i hala no kekahi ulia kaa ma ke alo iho o ka halekuai bipi o ka Hui Meteropolitana e noho lunanui ia nei e G.J. Wala, i kakahiaka Poalima, Iulai 31. Penei iho ke ano nui: Ua kuemi hope aku he kaa no kekahi Pake a hookui me ko Paulo Isenebega lio e ku ana me ke kaa. O ia ka lio i puiwa ae, holo a hookui lihilihi me ko Kauka Maina lio makai ae, a holo mai a ke kihi o Polelewa, holo pololei ka lio no ka puka o ko Loio Wahie keena, ko V.V. AKepoka keena mua a malalo iho hoi o ko J.L. Kaulukou keena. Ua ku na huila i kae alanui a haki na laau kolo, komo loa ka lio iloko o ua keena la, a ilaila i paa ai i na lima kokua. He makemake paha i loio e hoopii ai no kona hoopuiwaia.
                Ma ia hope iho i hopuia ai kela Pake, aka, i ke ku ana i kahi mau la mai imua o ka Aha Apana, ua aoia mai oia mai no a hana hou pela a hookuuia. O kahi poino wale no kela i loaa, a ua pakele no hoi aohe mau poino e ae. Ua emoole no hoi, ua piha ae ia wahi i ka lehulehu, a na Haiela Kapu ka ua lio la i hopu a paa.