Ka Makaainana, Volume VI, Number 8, 24 August 1896 — KO KA PO OULI. Hoike ke Kilo no na Mea Huna a Hoea Wai. [ARTICLE]

KO KA PO OULI.

Hoike ke Kilo no na Mea Huna a Hoea Wai.

Ike aku la ko'uuhaoee knku iuia mai kekahi hale iini iloko o ka pa o Kioio Pelekau'* i»a na poe fe:a hoi o ke A.upuiii e kuiwi,. uu paa na mea >v pau i ka haaaia, n kne wale iho uo ke pili o luna, aohe i kaui a- b\ wai huli ae ai ko'u mau inaka i ke awa o Kou, a vke sk\i la au ia MokMii <? hoopūka an>s a ike aku la uo hoi au 1 kekahi aianuwa Atuorika e hookooao mai ana> a ua hele uo hoi a uhiwehiwehi i ua hae. Ia wa. aiawa ae la ko'a mau maka iluna o Poowaioa, ua lehaa o Puowaina i na koa a ua iako hoi lakou i ua uiea kaua, a ike aku la au i kekahi pukuniahi i ke ki ana mai, a hoomaopopo aku Ia au i ke at»o 0 keia pu e kiia oei, he pu va e ki ana i ka mamiwa, a ieoho aku ]a ko'u uhane e kaua f»na,- Ia wa, ike aku Is au i ka hel'-lei ana iho o ko kia mua. a i ka lua a me ke kolu o na ki pu mr« mai o Puowaina, ike aku ia au i ke pi h o a n b o k a vo an u w a A m e r i k a .a hiki i kmia nalowale a?K- A mahope iho, ike aku la au i ka lele ana iho o na koa a kau ma ka waapa a ho]o roai la i ka■uwapo a Dilioahama, a aiai laila mai ka ueie ana a <uki i Kahololoa, -mai Kaho'oloa aku no iōko o Hoaolulu a pii loa :tku la no ka huli manka nai-o Puowaina. la wa i ul.i ae ai ko'u manao nq ka piiftna i Puowaina, a ho'oko aku la au e hele; a i ko'u hikl, ajja i lai ta, ua ike i h o la au i ka uui o ha koa o ke Aupuni ua makaukau, a ike aku la no hoi au f i ha pae makaikui, ua hookaawaleia no lakoa he wahi okoa. I nei wa i 1 ike iho ai au, .© auaiho ana atK i kokahi el»u-pti, a e' holohola aua aū mai keia aogio e naua la ia Punaiiou a hiki ma keia ao»o e n;iua ifio ai ia Auwaiorithu,.a he mea okoa ae kekahi i iike kona kuiana- e likfe me ko'u. A i leo'u' llololiolo hou ana mai ao ro aku a hiki i ka aoao e nnna la ia "Punahou, o ko'u wa no ia i ike aku ai i nsi koa marine o ka manuwa e hoomoana mai aua, a e hana $na i kekahi mea nui launa ole, he kohu halau ke ano; a ua kauia maluna o kekahi mau hao ioloa me he alahao la; na keia mea ano e a'u i ike a?,' ulu mai la ko'u manao maka'u, u holo mai la au i hope no ka huna ana 1 ka'u pahi elau-pu, a poaiiikai no hni ka nalowale auu; a hele aku la au m!a ko ano me he mea makaikai la. I keia wa i ike hou aku ai au i ua mea uui nei e uee mai aua a kaa ke kakaipali makai uei o Puowaina, ia wa no i kenaia ae ai nu ko i e ki i ua tue? nui ih:i me h<* "> ■> ,n la; a o ka wa no ia i kiia •> ■> iv« halau la a heleU>i iho U a s t i uiea olp; a oili mai !;i na kv.n me ka hooho aua, u Ua f»i,« uui-

| Ifōu '' A i ke ; a wīT l:< ~Soi i Hio ] nai ai aU me kekhhi' meu f v;;obine elna he hookam wahine >n ?nu l >ne k* i«. loku e'eelf', a he hookahi w.'iL\ine īnnhope aku rae ka holoku kalako;-r a owau aku uo hope. 1 nei au i *ohe akr. i ka boo;\o āna mai o,na ko ikuwa o ka lehulehu o liooho ana.A hui na puali elua e—, a hui na paali no ke alii." Ia wp, j komo mai la makou iloko o ka | ulunahele naakai nei o Paowaina, he ulnnahele ae ia ka hoi ia wahi; a puka mai la no hoi iwaho,«a ike iho la au lie ohana puaa maikai, a uiamuli o ka maikiā o ka puaa aa hoohihi aku la ka manao; i lalau aku hoi ka hana e nahu mai ana oi ua puaa uei, lilo hoi ia puaa e hopu ai. nannhu hoi kahi puaa, ukiuki ioa iho la hoi au; i uahu hon mai ka hanu o ua mau puaa noi, paa hoi ia'u na a o laua a kaikaiia ae la e a'u a lewalewa ha kiuQ iluna A puoho ae la au. ! Ua 10r..i ieeia moe ia'u ma- ) waena o na hora 4 a' 5 paha" o ke k:;kfthiaka Poakahi, Angate3. Ku. Na SS-oeuhane. I.—Ka ike a-mv i na hale i ku< kuluia ma Kahololoa- a no ke Aup«m hoi ia tuau hale, aole nae i paa .i i:a uhi pili ia, he hoikeia iio ka noho ole ia o ia hale a me ka haaloleia. 1 ku uo ka uohoia j o ka hale i ka aialu, aina e malu ole, he haaieleia no lta hope. Pela no ke Aupuni, ua ks ke Aupuui ma kona toau ano a pau, a koe sa ;nea e malu ai; ■ owai ke | pili o ka hale nana e pale i ka } wela o ka la. a e malu ai i ka ua ? 0 ka mea hiki ke olelo ae, o ka lokahi o ka lahui, o lakou na ta btn pi'li-e uhi °n ka hale, f lail , i īala, ; 2—Ka inoa Kaholoioa, he inoa hoike mai ia i ke auhee a me ke kaawale loa aku, a me ka holo loa i kahi e-—Penei e akaka ai, e kapae ia Ka, a e koe iho ka haina hololoa ? A penei e olelo ai, f I ko kakou noho pu iho uo ka ;h<?i a o ko oukou īiolo loa iho no ka hoi ia " A o ia ae la fce auo b ka inoa Kahoioloa. Ina piH ka haina o keia inoa i ke Aupuni, alaila, o ia iho la; oia ho-i, halo loa, holopee, liolowale, holo maka'u a holo hoaa. No nei aiiia uo kahi i kapaia o Kapunakauwa, kahi o iia Halepe'a, o ia kahi e ku nei na lialelole bipi. i3.—lse i ka manuwa Ameiika 1 hookomo aua mai, he hoike ia noka nu-hou, ua Jsahoa"ka hoea, n> haawina, a pela aku. 4 —Ike aua aku i na hae, he hmke ia no ka hopoliope u>aka'u, a i ole, he pioo, a hauuaelo paha. s.—lke ana aku i ka hina o ke j ki i miu m© kona helelei au ,he lioik.- ia no ka hiol.oahclclcin.ua j o ou luua aupnni: no ka mea„ o ko kia ;u o na luna aupuus a pau; ma ia kia e ikeia ai ua hma aupuni o kela u uu* keia aupuui,

i-ūiii ;iih Kanike-lM", • KonHsi-»ift, ; l Kuhin& a me na Kiaaioa; wa ia | I-■ kif*~'o ikein *i ke sno o ieulanā ; kiekie o n . L: 'naka. a e hnlkeia j I ai ko lakon maa hae, » e hwuwiia j na ptt nloha lio !ak.ou. - - j 6,—īke ana iko poho ft"ā oka j manuwa Ameiika a | iloko o ke kai, he hoi'se ia 60 ka . pau aua o ke Aupuni a Amanka | i kuknlu ai. No ka mea,* aole i j poho keia manuwa iloko" o ke . awa o Ameriki, ak?, ua nee mai ; nei koua poho iloko o Hawaii j nei, a'o'a Aupuni nn i hoopiho aku la me nn. ki poka ana mai iālakou nku, e hooia aku ana i ka paw-aaa- eke a i ole, oia ki ana, he hoike ana mai ia ike kukala pau o ke Aupuni. 7.—lk* nna i na koa manne o ka manuwa Amerika, he hoike j ia no ka : luhi, ke kaea a me ke j kaniuhu oaa im nao. A i keka- | hi wa, he hakaka no ka ohana; ; a i ole ia, ona pilikoko paha, a ] he hoike no ka aele a oi« ka ] akole; oka hana ke haaa, o ke j kuopoono nae, aole. H<» moe i ino keia mawaena o n» po* hoo- ' ipoipo. Ua like no pela ka koike ona koa Aupuni. (A i k«kahi wa, he * loli ae ka hoike # na pualikoa ma ke kakalaia oke kanawai koa a kaua paha, a i ole, lie hopuhopuia no kekahi poe e ke Aupuni.) B—O ka ik« ana ika prfkuniahi h me kona kiia mai, he hoike ia no ka enemi nae ka inaina, ka haunaele a me ka 'noopaapaa mawaena o ka ohana, (a mawaho ae o keia, he ki ana aku no kahi i. kahi me ka pu, a i o]e,"he kauā me ka hookahe koko ) 9.—.0 ka paa ana a i*e ka auaiiiO ana i ka palii elau-pu, he hoike ia no ka nele,ka pomaikai ole me ka akole. 10 —Ka huna aaa ika pahi <slau-pu, be hoike ia no ka hai wale ia ae o kekahi uiea i nalowale uiua, a i manaoia hoi e nalowāle ana ma ka niania wale ia ana e kekahi mea. 11.- Ke ki ana o na koa i kela inea nui me he hale halau la, he hoike iā no ka pahola loa atia ae ka enemi imua o ke akea rae ka nalo ole iho, ina he eneaii kane a wahine, a i ole, © ka ©nemi Aupiini pahn. 12 —Ka rnea nui ī m&naoia he halau; he niea pono ke nanaia kona ano halau.; a e ho kahua Aupuni ia, a i ole, ha Au puni maoli ao ia i kukuluu\. 0 ka hooiaio i uiauaoia lie aupuni maoii no ia ikukuluia, oia ao kela poe koa n!anne Aai« na lakou i kukulu ua liaUiu la, a paueeia mni imua o ua koa Ti Gi ao Wia Vohi'olchi, ua like i'uaoii no in haua ku hoik® mai imna o ko kakou uihu aiaka ponoi e ikemnka ai likou i ka pau ana o ke Aupuni a uu.kou (Amer«ka) i kukulu ai. 13.—Na leo hoolio • pi v > uiakou M Eia paha ke

p?»u l.iknn, h i oie t un paahao lakou." 14.— a A hui u§ puali e l -a e—, a hui na puaH «lua no ke aiii!" Ina o kpia ieo honho a he hui i» no ke kue, alaiia, he hakaka no ka hope, a ioa he loknhi ke ano 0 keia hui aua n na puali elua, Hlaila, hei *ta. A lua he haawi pio ke keia hui ana, o ia ka *aea n»na ako; tvka, huaolelo puali, eia le ihea ko'm manao maoli kahi i ka ai ? Eia p&hn ika pUali o ka'ha*nui 1 kn hauki,eia paha i ka puali o na ki»vo. o ka men nanā akii ia. 15.—Ke nahu ana o ua pnaa i* ka naea uana ka m«e: (1) he hoike ia no kekahi mea mennoitio i ku mea nana ka moe, he imihaia ine ka hoohihia, (2) he hoike no ke nahu mai oka po maikni a <ne.ka hana i ka lima o ka niea aaua ka moe, (3) ka hopu ant o ka mea nana ka moe ike a o na puaa elua a paa a hoolewalewa ao iluna, he hoike ia no ka laaakila o ka mea nana ka inoe maluna o kona m«u euemi a ma ka paa ana o ka hana i konfi mau lima, a.i ole, he hoike ia no ka hopu aku i ka pu a lawelawe akn we na lima.ua loaa €ie la kela haina pu no loko mai o puaa, ke kapaeia na u aa," 4 i ole īa, he hopuia no na poe e paa ana i na mea kau« ir,n ko lakou mau lima. Aka, i k.a ffiea i ka pn, aole e uele keua ki aku i kekahi mea me k& pu. Noiaila, o ka mea paa i ka pu me ka iawelawe aku, e eha a e makei no ia ika pu. Nolaila, ka hoailona hopu puaa. he hioua hopu iawehala ia. Owai la auanoi ka lawehala ?< 16.—Ka loaa ana o moe i ki wanaao i ka pii'na kai o ka hora ō, a i k* hooili'ua kai o ka hora -12, non» na pna mohala i ke awakea a i kuiia e Kaioakukahi. He lei aia i ka wao, e iawa ai ua mokupuni he 12 oaai ka La-hiki a ka La kau a ka La-komo. Nawai ke Kama o oe ? Haina. Nau no. Ninau, Nawai ? Haina—Nau.na Kahoupookane. Oia ka ! ho mai kuu iei e iei aku. I keia wa i haawi ia aku ai ka lei me na pua e uaohala ana ? puni pono i na pua he umikumaioaiua uo lakou n h«iehelena e popohe ae aua he 650548126205 a Kauia aku 1& i ke poo o K&houpookaue, A o ia ka wa i hoeho ae ai kaua ui.hu ftiooj. una, °He lei ko kupuna ! He Hko kupuua !! " oka hope iho la kei a o keia kaao, Ua loaa mai keia kaao ia'u me k& nui no o ko'u lilo» aohe ao nae e"u uana ae ika lilo m'u uo ka ola me ka hapa keleawe, a ilaila la> maka'u ka \un o ui\ poe waiwai, a lito ao hoi ia'u, no loko mai keia o ka halekuai o Makepoao ! E na makuā makee kelki» e makaala ika oukou mau puna* heie, eia iho k$ isuli-kolera ke maalo ilio la i ka puka o na halo, a e hoomauao i ka leau kolera» mai hookemahema, KILOkiLO DIMKUtA,