Ka Makaainana, Volume VI, Number 11, 14 September 1896 — Page 4

Ka Makaainana.

 

He Nupipa Oili Pule

 

F.J. Testa (Hoke),

Ona, Luna Nui Lunahooponopono.

Wahi Noho, ma Honolulu.

Keena: Helu 327, Alanui Moi, ma Waialeale, hohoke I Alanui Nonia.

 

UKO O KA NUPEPA

No Hookahi Kope       $.10

No Hookahi Malama   .25

No Ekolu Malama       .75

No Eono Malama        1.25

Ina e hookaa mua ia, peneia ka uku:

No Ekolu Malama       $.50

No Eono Malama        1.00

No Hookahi Makahiki                        2.00

UKO O KA NUPEPA

5 Inoa  .15

10 Inoa            .20

Maluna aku o 10 Inoa             .25

Aia a elima inoa a kekahi luna mawahoae o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa iaia me ka uku ole.

 

Poakahi, Sepatemaba 14, 1896

 

            Nowai ka hewa o ka maumaua o na liana ka kip u i keia au a me ka poino no hoi o kahi mau ola? No ke Aupuni “Repubalika Hawaii naue ole” i hiki ole hoi ke ku ma o ka hilinaiia e ka lahui a lakou me ae e kaena nei, aia no a ma o na elau pu la. Aia paha a lehulehu loa aku na ola e poino, alaila, hoopauia ka lawe he’e ia o na mea make.

 

            He kumuhana ano nui ka makou e panee aku nei imua o ka lahui ma neia helu no ka noonoo akahele ia mai a me ka apoia mai no hoi. Aole ia he mea hewa, aka, ua manaolana makou aia ilaila he wahi aweawea iki no ko kakou pono pili laulaha loa ma ke ano lahui. Oiaia hoi he hana nui keia ke hoomakaia aku, he mea pono e loaa mua mai na kokua ana, no ka mea, he mau lilo no kekahi e hiki ai hoi ke hooholomua aku i ka hana e manaoia nei imua.

 

            O ka hopena i loaa mai nei mamuli o kela palapala hoopunipuni ua make Ka Makaainana nei, a makou i hoike aku ai ma ka helu i hala, ua loaa mai nei he mau kauoha nupepa mai laila mai (Hilea, Kau, Hawaii) a me kahi mau wahi e ae mai no hoi kahi. E hoonahoa wale, mai ne paha ia makou, aohe e hiki ke pio, uo ka mea, aia iluna o ke kahea paa a no ka oiwi iho no, aole hoi mahope aku o kahi. Aia no ke make a uluhua ke lehulehua ka lawe aku, a ma ko makou aoao hoi, a manaka a molowa ae no makou i ka hoopuka aku, aka, aole loa e hiki I kekahi poe wahakou wale iho no ke kiuai. O kela luna naue i hoolaha aku i ko Ka Makaainana nei make kekahi i kau@ha mai nei, me ke olelo mai aohe makemake i kahi haele omaka hou

 

"E AHA ANA OUKOU?"

 

            He ninau keia i hoopaia mai ia makou i kahi o keia mau la iho la e pili ana no ko kakou ku lana kalaiaina, oia hoi, i ko ka kou noho wale ino no me ka eueu ole ae e hana no kakou iho. Nelaila, ke lawe mai nei makou i ke'a ninau a hoohuli ae me ka olelo aku ia kakou oiwi a pau--e aha ana kakou? E niniau a mai anei hoi--aha auanei hoi kakou? O ka makou hoi e pa'ae aku ai--e hana!

            Ae,e hana, ua maopopo ae la ia: Heaha ua hana la i manaoia ai? Eia mai a eia iho: aole o ka hoeueu kipi, aole no hoi o ka hoohaunaele, a aole no hoi o kekipi okoa, aka, e hana iloko o ke akahele a iloko hoi o ka maluhia. O keia hana i manaoia. O keia hana i manoia na kakou e hana, he hana no e hoololi ole ae ana i ka makou kulana a i ka makou hoi i olelo ai mai ua helu i hala ae e pili ana no na hana kalaiaina a makou i upu ai e hoea mai ana ma neia mua iho, aka, he hana hoi nei e hoike aku ana i ke ao holooka aole kakou i moewaa loa a i mumule loa hoi no kakou iho. Nelaila, eia ka wa, e eu kakou a e lawelawe i ka hana.

            Ua loihi ko Ka Makaainana nei wa i paipai a i hoeueu ai no ke koho balota, oia hoi, no ka waiheia o ka ninau e pili ana i ko kakou hopena kaliaina io imua o ka pahu balota, a ma ia ano hoi e hoike ai ka lahui kumu i ke ano hooponopono Aupuni i makemakeia--o ke Aupuni Moi kumu malolo o ke Kumukanawi o 1887 me ka Moi Liliuekalani ma ka nohoalii, a I ole ia , me Kaina'lii Kaiulani paha, a I ele ia, e hoomaluia mai paha hoi e Amerika Huipuia, a I ole ia, o ke Aupuni eRpubalika "naue ole" e ku nei a o ka hoohuiaina aku pah me Amerika Huipuia. Nui na wawaia iloko o na la I hala ae o ka Huhina Wilisi mau kumuhana ia o ka hoi ana mai nei, a eia ka ke noonooia nei e keia Aupuni, oiai hoi, ua waihoia aku ka e ia imua o na poo alakai. Ua koe aku ka oiaio o ia mau mea i loheia mai ia makou aku, aka, ke punohu no ka uwahi, he mea maopopo loa he momoku ahi ko laila e pii ae ana e enaena.        

            O keia ke kumuhana a makou i make make ni i ka ka lahui e lawe in@i a e oaou aku imua, a e  hoolili aku hoi kakou ia kumuhana i hana aNo nui na kakou e hooikaika ai ao kakou iho. Mai noho palaleha kakou a naua aku i ka makani me he la e hokuaia mai ana kekou e ka makani me ko kakou onionio ole ae e hana. Aia no a hana kakou no kakou iho, alaila manao ae ka pono; aka, o ka noho malie ana me ka haliu aku na waho a na hai e kokua mai ia kakou, he noho'na palaualelo loa ia.

            A oiai hoi kakou e nho ana me ka palaka no nei hana a makou e ake nei i ko kakou laulima like mai, e hoomaopopo lea kakou o ke Aupuni e ku nei a kakou i hoihoi ole loa ai, o ia ke Aupuni e ka aine nei i ikeia mai e na Mana a pau o ke ao nei; a ia kakou hoi e lawelawe ia i ua hana la, e lawelawe kakou ma ke ano e ike aku ana kakou i ka mea a kako i hoihoi ole ia, a ke ae ole kakou ia, alaila, ua pua ae la no, aohe waiwai o ka hoo nahoa ana aku. O ka hana a makou e ake nei na kakou e hana, o ia no ko kakou kaku inoa ana i kekahi palapala hoopii nui ie kei Aupuni, oia hoi, o na poe a pau i kupono ie ke koho balota i ke kau koho balota o 1892 a me na poe kaue opio i piha na makahiki i ka iwakalua a maluna aku, i oo hoi mahope mai nei o ke kau koho i oleloia, a e nei aku ana i keia Aupuni e waihoia ka ninau o ko kakou hooponopono aupuni a hoomaluia ana ma kekahi koho laulaha ana o ka lahui mai o a o, ina paha no kekahi o na ano hooponopono i hoakakaia mamua ae. ke akoakoa mai ia mau palapala hoopii i Honoluu nei e hania imau kope a e hooiaioia malalo o ka hoohiki, o na palapala kumu ke hoounaia i ke Aupuni e ku nei no ka paneia mai, a o na kope hoi i ua elele o na Mana nui e noho kuikahi nei me Hawaii nei. Ua manaoia ma ia ano e loaa ai he ike a he hoomaopopoia mai no ka lahui ma ko lakou aoao, no ka mea, ke hooleia mei no ka ka lahui hoopii e ke Aupuni e ku nei, ua loaa he kahua pili oihana no na mana kuikahi e hoomaopopo mai ai i ka ka lahui oiwi noi.

            Nolaila, o ke kakou hoao koke ae no ka oi loa aku o ka phono, a ke nele mai no hoi, he nani nele ana no ia ua hoaoia a ua lawelaweia ka hana. E ho no ia mamua ae o ke kakou noho hamaui wale iho no pela me ka palaleha. A no ka wa hope loa hoi, e hoike ae he maui kileo no ko kakou i hiki ole ke hoopio a ke kinai make loa ia. Ke kuhihewa ole makou, aole no e nele ana ka hoea mai o kekahi pomaikai lahi ma o nei hana, ina aole mai loko ae nei, aka mai waho mai ne ka mea, ua hoike ka lahui aole la lakou i moe a i make, a eia na ke oni nei. A ke hooholoia e onou aku i nei hana imua, o na kokua no ka mea nui me na aoao a pau a ma na ano no a pau loa me ka nana ole ae hoi no kekahi ukuia mai, koe wale no ka pho a me ka pomaikai pili lahui e hoea mai ana. Nolaila, he kumuhana kopono loa keia no ka hoonoo koke ia mai e na Ahahui Aloha Aina a pau a puni ka Paeaina holookoa nei. E wiki kakou i ka hana, e hana aku me ka eleu a me ka emoole, aia naei paha hoi ka awiwi a makaukau mua o Honolulu nei, ke poo alakai nana e alako mai i na apana e ae. O ka makou ka hoeueu a me ka hoaiai aku a o ka oukou mai hoi ka hana a me ka hooko iloko o ka laulima like, me ka nana ole ae hoi no na pomaikai o ka mea hookahi, aka, o ka pomaikai no ka lehulehu holookoa ke mea nui.

 

NA EPA I KO NA AINA E

            Ma kekahi helu o Ka Makaainana i hala, ua hoopuka aku makou i kekahi leta, i unuhiia mai ka leta mai a ke Kanikela Hawaii ma Piladelepia, e hoapono ana i ka pololei o kekahi palapala-aina o Hawaii nei, i paiia a hoolahaia ma Amerika Huipuia, a e hooia pu ana hoi i ka oiaio o na mea i oleloia maluna o ua palapala-aina Ia. A o kekahi o na olelo maluna o laila, a makou e kahea aku nei i ka lahui mai ka hikina a ka la ma Ha'eha'e a i ka welo'na a ka la i Lehua e nana a nooonoo pono iho, oia hoi keia, he lahui aikanaka ka lahui Hawaii e noh nei.

            Aole makou i lawe mai i keia mau olelo no ko makou lili, uo ka mea, ua ike makou. aole no he wahi oiaio iki o ia mau olelo; aka, ua lawe mai nei makou i keia i mea e hoakaka aku ai i ka lahui, o kekahi keia o na tauaani epa e imihalaia nei ka lahui Hawaii imua o ke ao nei, a e makaukau nei hoi na aina naauao a manaoia mai. A no ia kumu, ke ku nei makou e hoohalahala me ka hoole loa ana i ka oiaio, aole wale o keia imihaia ana, aka, no na epa aua a pau mai ka la hookahuli Aupuni Moi a khiki wa e mai no ia keia la-ina e loaa ana he wahi kumu e ue maia ai ka Hawaii, aole loa e hookaulua ana na aupepa painuu Aupuni i ka hoolaha ana mai - a me ke kaha wale ana aku mawaho o ka oiaio. A ma keia hoohalahala a makou, ke manaolana e ka mauaoio nei makou eia pu no ka lahui oiwi oiaio mahope o makou.

            Ma kele helu aku nei, ua hoopuka aku makou i kekahi leta unuhiia mai ka nupepa Buletina mai Kapalakiko e pili ana, kela huakai aku nei a Wilisi, he Kuhina Amerika e noho nei ma Hawaii nei, a maloko hoi o laila ua hoikeia ae ua luaa ia Wilisi