Ka Makaainana, Volume VI, Number 13, 28 September 1896 — Page 4
This text was transcribed by: | Roberta Vogel |
This work is dedicated to: | Gary Aiko |
Ka Makaainana.
4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATEMABA 28, 1896.
KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.
F. J. TESTA (Hoke),
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi Noho, ma Honolulu.
KEENA. Helu 327, Alanui Moi, ma
Waialeale, kokoke i Alanui Konia.
UKU O KA NUPEPA.
No Hookahi Kope . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .$ .10
No Hookahi Malama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
No Ekolu Malama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75
No Eono Malama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.25
Ina e hookaa mua ia, peneia ka aku:
No Ekolu Malama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . $ .50
No Eono Malama. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.00
No Hookahi Makahiki . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.00
UKU O NA LUNA NUPEPA.
5 Inoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
10 Inoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
Maluna aku o 10 Inoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
Aia a elima inoa a kekahi luna mawaho ae o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa iaia me ka uku ole.
POAKAHI, SEPATEMABA 28, 1896.
O KEIA ka helu hope loa o nei hapaha ekolu. Mai no a hoopoina i nei hapaha ae, o @oka no auanei. Ke nele, aole no makou ia hewa, no ka mea, ua lawa na hoeueu a paipai ana aku.
MAMULI o ko J. Nawahi haule ana aku la i ka moe mau loa o ko ke ao nei poe a pau, hala aku la ia koo a pouhana o ko ka lahui hookupaa mau ia. Pela iho la no ke ano o keia ao, e ala ae ana a e hina aku ana, e pi@ ae ana a e haule aku ana, a e kiei ae ana a nalo loa aku. Malia o hoea ae no he pani ma kona makalua iwaena o ka lahui.
UA ninauia mai makou i ka mea nana mai ka makou kumuhana koho balota. O ka pane no ia, ea, na makou iho no a mai ko makou noonoo ana ae no he mea pono ia e hanaia aku e ko ka lahui aoao, mahope iho nae hoi o na hooiaia ana mai e kahi mea okoa aku, a oia mea, ua hiki ole loa ia makou ke huai ae i ke akea, a he nanehuna hoi ia na makou e peepoli ai mamuli o ka hilinai i haawiia mai. O ia la, i loheia mai.
AIA ke noonooia la iwaena o na anaina kalai aupuni o Europa e pili ana no ka hoomalu ana i kekahi mau mokupuni. Ua oleloia ae e lilo o Samoa i panalaau no Geremania, o Cuba hoi no Amerika Huipuia, a o no Paemoku Hawaii nei i Aupuni kuo koa malalo o ka Beritania Nui hoomalu ana. He manao ka keia i ano hololea loa mawaena o ia mau Aupuni a o ke kakauiuoaia aku paha hoi koe o kekahi aelike kuikahi ma nei mua koke aku. Eia nae, ke hanaia mai hoi pela, aohe i ui mua ia ae i na Aupuni o Samoa, Hawaii a me Sepania no keia manao. Ano e no paha na hana a na Aupuni ikaika i na Aupuni nawaliwali iloko o @ la hope @ o nei keneturia e aneane aku nei e pau.
PILI NO KA HELUKANAKA.
Ke manaolana nei makou ua hooko pono mai ka lahui i na mea e pili ana i ka helukanaka a ke Aupuni i kauoha ai a i malamaia hoi i ka po nei, no ka mea, he hoopai no ke kau aku ana maluna o na poe hooko ole. Aole loa makou i upu iki e ulu mai ana he mau hoohuoi ana iwaena o ka lahui e pili ana no nei hana, oiai, he hana no hoi i maaia mai mua mai; eia nae, o na mea ia i ikeia iloko o ua la i hala iho la a i loheia mai no hoi mai na apana kuwaho mai, a no laila no hoi makou i ao ole aku ai i ka kakou mea pono e hana ai. Ma ko makou aoao, he mea pono loa ia kakou ke hooko aku ma na ano a pau, e pane oiaio a e hoike pololei i na ninau a pau, ua minamina nae hoi makou ua haule hope keia mau ao ana.
O ke kumu mai no paha hoi o keia hoohuoiia, mamuli no ia o ka hilinai a hoihoi ole loa ia o ke Aupuni e ku nei, no ka manaoia no he hana apuhi keia e apuka aku ai i ka lahui e hoopaa i ko lakou mau inoa a oleloia ae ua “pau pulu, aohe lau ka@u” i koe iwaena o ka lahui, ua kupee hoohiki aku ia lakou iho, a i ole ia, he pahele keia no ka hoolilo aku i ka aina nei ma ke ano hoohuiaina. Ke hoike aka nei makou he kuhihewa loa ia mau upu a kohokoho manao ana o ka lahui, no ka mea, aole l@ e hiki i ke Aupuni e ku nei ke aa e hoao ae ia ano hana apuka. Ina e hana a hoao lakou nei ma ae e hana pela, ua like ia me ko lakou make koke a make loa ana no ka wa mau loa, aohe e hiki ke ea hou ae.
Mamuli no hoi paha o keia ano hoohuoi i hoea mai ai kekahi poe lehulehu i o makou nei e ninau ai no ka manao o na pepa paihakahaka i waihoia iloko o na la i hala iho la ma na kauhale a pau, a na ao aku makou aohe a kakou mea e hopohopo ai, aka, e hoi a e hana aku, oiai, he “ae,” he “hoole,” a pela aku, @a pane ano nui, e like no hoi me ke kuhikuhi ma kekahi aoao ae o ua mau palapala paihakahaka la. O ka oi loa nae hoi o ka ninau hopohopoia, e pili ana no ke “koho balota.” Ma ia wahi, he elua no pane; ina ua hoohi@ ia ua koho, e kakau iho @e,” a i ole ia, kaha kahi iho; a ina no hoi aole, e k@kau iho no hoi “aole,” a i ole ia, mai no a hoopiha iho, oiai, ua like no ia me ka hoole ana. Aia no ka hoi la, aole no he hana nui loa, aka, he wahi hana uuku a maa lani wale @a.
@ ana hoi no ka hoopai, @ ia he mea hou, aka, o ke kanawai kahiko no mai ka makahiki 1860 mai, o ia no nei e hapaiia nei i keia au, aole loa he mea okoa, a o ia no hoi ke kanawai o na helukanaka ana mamua aku nei i lawelaweia ai. O na lono nae hoi mai na apana e ae mai, aohe na kanaka e ae ana e hooko aku i ke kakau ana i na palapala paihakahaka me ka nana ole ae no ka hoopai, o ka makou ia e minamina nei no ke kuhihewa o ia poe. A i hana mai no hoi ia poe pela, no lakou no ia manao iho, a aole loa hoi na makou i ao akea aku ma na kolamu o KA MAKAAINA@NA nei.
O ka makou nae hoi ia e minamina nei i ko ka lahui hooko ole aku, a e like hoi me ka manaolana i hoikeia ma ka hoomaka ana o nei kukulumanao, pela no hoi makou e hoomau aku nei no ko kakou a pau hooko pono io ae, oiai, he hana no nei mai mua mai, aole hoi he mea malihini ia kakou, a he mea ano nui hoi e maopopo lea ai ia kakou ko kakou heluna i koe, na emi iho paha, a i ole ia, ua pii ae paha hoi. Ae, o ka maopopo ae ina ua emi a ua pii ae paha kakou oiwi, he mea ano nui ia. Ke hana pono ole a hoi, pela no auanei hoi e pau pono ole ai alaila, kinaunau no ka hana i kauohaia; o ka makou manao lana nae hoi, o ka pono ke hanaia a e hookoia no hoi ka hana me ka pono.
KUMUHANA KOHO BALOTA.
Ua lilo i mea no makou e hauoli ai ka manao, ua ike a ua hoomaopopo mai kekahi poe iwaena o ka lahui i ke kumuhana koho balota a makou i paipai a i hoaiai aku ai ma na helu i @ala ae. He mau palapala ka i loaa mai ia makou mai kekahi poe mai o na kuaaina, e hoike mai ana i ko lakou kokua i kela kumuhana a me ka makaukau loa hoi e lawelawe aku ia hana ma ka hele ana aku iwaena o ka lahui no ke kakauinoaia mai o na palapala hoopii, ke makau kau aku hoi @a ko ke kulanakauhale poo nei aoao.
Aole wale no hoi o ua kuaaina ka i hoomaopopo mai, aka, o ke kulanakauhale poo nei no @ei kekahi, no ka mea, ua eeu mai na hapauea o ka Hui Kalaiaina a ua hele mai he komite o ekolu lala i ka Poakahi i hala e hui a e kuka pu me makou. Ma@ o ko makou pilikia, ua hoomoeia a ka Poakolu mai, a ma ka manawa i hooholoia ai o ia kakahiaka ua hui a ua kuka po makou me ka lunahoomalu. Ua ninau mai oia i ke kumu e hiki ai o ka hana, a ua hoike aku makou o ke dala ka mea e hiki ai, a he mea pono hoi e loaa a e makaukau mua ia mea mamua ae o ka hoeu ana aku: aka, ke nele me “ke kumu mai o na hewa a pau,” alaila, he makehewa loa ke hoeu a ke hoonahoa aku.
Na Hawaii no o Hawaii e hooponopono iho,---wahi a ke ano nui o ka manao o kela olelo hooholo kahiko a ka Aha Senate o Amerika Huipuia i hooholo ai. A ma ia la e ike iho ai ka lahui mai o a o, he kumuhana keia i pili pono malalo o ka manao o ua olelo hooholo la, no ka mea, he nai ana no nei na kakou iho o Hawaii nei e imi i pono no kakou iho, oia hoi, no ke ano hooponopono i ku i ko ka lahui anoi a me ka hoihoi. Mai no kakou a hoohewahewa mai i keia ae la.
E like no hoi me na paipai ana ma na helu i hala, pela no hoi ia e hoomauia aku nei ma keia, a aole loa hoi e pio ana ko makou paipai aku a hiki i ka wa e apoia mai ai, a i ole ia, kiola loa ia aku paha hoi o keia kumuhana. No makou iho hoi, mai no kakou a hookuu iki aku i ka mauu e ulu ae malalo o ko kakou mau kapuai wawae, aka, e hoomau aku no i ka hoeueu ana a hiki i ka wa e ko ai o ka makemake.
I aeia mai no hoi paha, alaila, hoohana aku no ka pahu balota o ka lanakila, ina paha no keia Aupuni e ku nei, a i ole ia, no ke Aupuni kumu i hookahuliia ai malalo o ka Moi Liliuokalani, a i ole ia, malalo ae paha o ke Kama’lii Kaiulani ma ke kulana Moi, a i ole ia, ma ke kulana hoomaluia mai paha e kahi aku, a i ole no hoi ia, noho kuokoa, aku no e like me mamua. Aia ia i ka kakou koho lokahi ana me ka luli a naua @ ae ma o a maanei.
Ke hooleia mai no hoi, o ia ae la no hoi paha, alaila, nana aku ana. Me ia hoole i loaa mai i ka lahui e nai hou aku ai kakou, a malia o loaa mai no he ike a he hoomaopopoia mai e hai ae. O ka makou ia e kanalua ole nei, ke loaa ole he mau alailai ana ma ke ala. A nolaila hoi, o ko kakou hoohoa ae no ka pono loa.
Aole o ko kakou uoho mumule loa me ka ekemu ole ae ka mea i makemakeia, aka, o ko kakou eu ae e hana no kakou iho. Ke ole kakou e hana no kakou iho, nawai auanei kakou e kokua mai, ina ua hiki ole ia kakou ke kokua ia kakou iho. Nolaila, mai palaka a palaleha kakou, oiai, o keia wale no kahi moali hookahi a makou e ike nei no ko kakou pono.
Ke ikeia mai e ua poe o na lahui e ae e noho hoa’loha nei iwaena o kakou aole kakou i