Ka Makaainana, Volume VI, Number 13, 28 September 1896 — HON. JOSEPH NAWAHI. Aili ke Aho ma ka Aina Malihini a Niau ma ke Ala Polikua-a-Kane. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HON. JOSEPH NAWAHI.

Aili ke Aho ma ka Aina Malihini a Niau ma ke Ala Poli-kua-a-Kane.

"Koliikukapu lea la a k(4 aloha i hiki mai ai, Ko uhaa® ka i hoea mai i o'u n-e'i, Ka i hoolale taai ia'u e hele--a, Ke hele la i ka nahele loa o Maukele; Pakele ke aloha mai loaa i ka moe, Aohe wa ua hiki mai oe } O kahala ana aku la no ia; Ha)a oe e ke aloh* !a, Naue pu no mē ka anoi ~e! Aloha oe— a * * ■ * . • Mahope koke iho.o ke kti ana mai oka naLokuinuhu AlameeU i kakahiaka Poaha nei i loaa mai ai ka lono walohia ua hala kd aho, ua lele k« hau n, u a aiii ke ola * Uft pio hoi k:. i-unako o ke kiao o ka Mt?a Hiiii'. Kaheoluhi Nawahi-c-K.aiani-opuu, ia hoa'ioha oiaio hoi o makou a aie ka Inhai, ma Kapalakiko, kabi me kana wahine aloha, Misasa Einn Aima Nawahi, iau aku ■o i no ka ītni ana i ke ola a me Ha hoohmalaua ana ho hoi kahi, i ka ia 14 nei, ma ka hora 2:35 o ka auwina la, maloka' o ka ' -halenaai. poaoi o Kauka S, F\ Ua haaleie mai oia ia nei i Angite 20 aku nei no a pne i o i ka ia 27f maluna akn rlo o ka mokumahu naiih i iawe mai la &a lono make i Me iie ttwi!a'la ka 'hoh) lwīwi o ka lona a puni ke nei, a he mea ikeia ako uo hoi i'a'o ke malu'na' o hiohiona o n» poe a pau i like ka manao me kope, nia hoi. r na a makee Alii, n be poe lioa'ioha nae wf;!c no a pav.

ī ka pahola ]au]-tHa loh aila a« o keia lono, ua hoohiki akii na poe i pili kokoke iaia a me kana wahinie ma k/Hhmi home ma Kapalania, n un haawi aku hoi i na- aiohB kum">nna i ke kahu o ka halo oini ko iana wa kaawale, oia >tO : iekflhi o na wahine pokii, Misnsa L, Aoe Like, -iaia a'm'e.ha keiki a p&u, hui pa oo hoi me na kaikamahioe raa ke kiHa. (Ua mako hewa hoi ia makou kt» honiai ae he aloha aina h h* ? lohn Alii oiaio oia, no iīiw, iia maopopo no 1 ka lehulehn ia mea ) A ma ia moku m»<? «»o hoi i loheia mai ai na ihloaī » knna kino kupepau raa o a ma ka rttoku- , «aahu Auseter«!ia m;(i, e ku aiai aoa i keia . > hoihmia mai ia Kaua Mau Olelo Hop« hok. I Oia oo a kn wahme a mnk» | 9ia,a tua ia hopeih«\na'pMi *o ka wahine ike ana aku i kona kitn> koou, lilo aki; !a i kn hana a na poe i&loa. I kahia\?ā ka hoi o ia 1», ua pohnhi ā *»no huna lama mai oia me k;i ikaika pvī t a ua ono iki ae vio ku hot ka ai aha. Hora 10 a. ra,, u« knhea aku oia i kana a olelo

Lku. ia; kii aku oe ipeui uig ona pepa, a nee aiai oe a kokoke ma ka moe nei." Ninau as la i ka hora a me ka la, ua hai aku n # ° lj n mai la oia iaia: * 4 Kakau iho oeiaapaa " A. hott &kvi la 110 ] ka wahioe: U E mama, raai pihoihoi o« no'u. E kaeaailiowale aku aoa no au ia oe 5 pi>nei o« o kakau ilio «i, i f>!e oe e poina. Ivn paha an ® raflke ana iauei, <? h iihoiia qo au i Hawaii. Ma ūi aiea a pau o kaua a roe ua fep\ki, o oe uo k* matia iAjr.es, u me ee no e hoopouoponoia ai da mea a pau. Mni koho oe i kahu, ai luaahooponopono e like rae ke ano mau ona mea a pau. E hoai "aku i kahi pokii o kaua. a me na lei a kan-a; aloh?i akn i ka ohana, na makamaka a me na ho&'loha a pau. Aloha aku i kua Moiwaliine a ra« ka' lahui a'u i ālo-ha ai, a hai hop<a a\U oe n >*«, —E hoo' mau i ke kupaa uo ke aloha i ka aina. E maaa e, e hoolana i' ko\i maueo,he wahiīie kanemake ana paha ©e ko- hoi ..ku i Hawaii.

Aka, na ke Akua no e malama i nn wahme a me na keiki makua ole. E mama, ke urqs aku nei au -iii oe me ka i&h.aie'h», - E •kala;; m&i <>% ia'u, i ko'u lawe ana mai ia oe a ka airi& maHhini nei f e luhi hookahi ai oe no'u me ka hof*mana wanui. Oiai, maoauli o ko'a hooheuoa hemu i ko'n ola ponoi iho, ke kumu b keia poino i hiki mai ai, e iike īie uh olelu .'ike fi.'ke. 'kau-' ka. Ua hookina au i lra hat*& i ka wa nawaliwali q Ipo'ū kino, a he mea paakiki ka hiki ana e hooia ia'u. Pela io po I ke Alii, e aana i na wahi kfiki kua ote a koiie _k<m Ea, he keu keia ā na ohlo ku i ka waiohia a mo k- juo ;umokuahna, Ae, aloha no oia. Pom;»ikai m.e ho ; k»»in ann ona ma o, na lehnlehu m kamaaina o kakou wlaiU, «na ke Alii Wilimana, Kim > Kama hela, C. R Bihopa, Kikila R*Vnnu, a me kahi poe lehulehu \ m Uu kaa akn a na lakon nui na kokua ana tio ko/m kiuoko:>n pua«uan«, a na Kr:iU Bnlaunu hoi e kwelawe na a hoomaopopo auu nona. E

naahalo.ia na kokus ana a ia poe hoa'loha o ka lahui. no paha hoi i-.ka hoihoi ana inai i kona kioowailua. Ma keia hope iho, ika lilo ao» aku oke kino uiake i na poe ialoa, ua boi hou akn kn wahine kaaemake a ko leua hotele i uoho oiua ai (Occidsosa! Hofcel) me ka !Mo ole, a me he la no, malalo no paha iio na kokua ana a k«'a poe hoa ? loiaa, he poe hoa'loha hoi iloko oka wa o ka pilikia. Kona Moolelo Pillkino Pokole. -■ % Ua hanaaia o losepa Kahooluhi N.iwahi-3-Kalaniopuu ma Kaimu, Puna, Hawaii, 1 lanuafi" 13, 1842, na Nawahi-o-Kalani'-opuii (k) a me Keaweolulo (w), a oolaila, ua piha na inaknbiki he 54 a keu iaia ma keia ola nna. Ma ke Kula Hauai o Hilo kona imi mua ana i ka -naauao mx\>>)o oka R c v. Makna D. B. Laian*; ■a pau mai laila, komo i Ve n'ui o Lrthaina-!unā a hiki i kona ouka pono ana, a no ke akenui no hoi ika neauao, na komo v ke Kula Alii o Kahehuna tvo kekahi mau maieahiki. Ua huii hoi hou aku oia uo ka aina * noho kumukula kokua no ke Kuia Hanai o Hilo. He mak&n kau oia ma ke kaha a pena kn, a pela uo hoi me ka haku 'me'e, a. na iehnlehu na hoike? o ia haawiua ona i ikeia.

I ka oiakahiki -1872, ua.kohoia oia i .LunAaiakaauianH, a ci kovrio mau oi» i k& ma ia 1i0p.6 »4i h koe ira kaa o 1880 ; a me 1887-8S 'A mahope ino o ke kau Aoaolelo— o 1872,. n<> koua kuokon, ua hoounuia ] akn oia e uh poe haole kalepn, e i Pi Ki Keooi a ■ n.i«* kabi poe e > ?, 1 e holo makaikai i.a Kapalākiko, | a o k»ia huakai pakahiki ana ks i ike elaa hva ia laila Ua komo j hou ao mai a hiki i ke kehulihia au« o ke Aupuai ku'im. Il«>ko o oa la hope o ke Ahaolelo o 1892, īioko psha 0 ka uaalama o Noyemaba, Ui hr»okohuia oia ī Kuhi:)a ao ko n.i Ainn E 2)*ih]o o ka Moi LiHm>k:ih*ni, ana hoi i hoike &i i kona aloha a rae ke knpaa ma nope ih*> o ke kahulihia ana n kau wale aku !a no ke aho Aole 1 loihi ia noao Kuhin* r.» pau koke ae no, ua h(\i aku oi?» no Hilo i ke kau koho bah>t x kuikawa no ke pani i kon> hakahaka, a oia no k>i i kohoia mai i pani ao «ona iho t T a au mai oia i moana malnna o kekahi wnasft a ma Han*; k..»u ma sce fCa«nudiM'» a hoea -mai i Honolulo. i iu hopo o ia m ikvihjki, » e noho - r.a no ka -Aha*>lolo loiln. He ī/,i 1 Hein Auh*u oia uo Hi]o i n ■< ; mak-iMk* 13$* a 'me t$S4 A i mamua ae hoi o :u\n Ve kail Ahaoleīo »oa o . vi a' hoo h a v u o h a » o L«x • n i o; a e k Mof liilim-kalani m*» ka hoaihv\B L'innN4*ta o k«* Oihnna Ueo hnnohano Ati: ko KaUuuu o H^wnii. Ht* ho:\ oia no ka Papa T..>io HawHii, a i Av>g<te 8,1584, uiahop? ibo o ka ninaninania aua,i

lo,\a Li ko i.. 1 ū luio mua no n.H Aha h p , : i <■ k\ Aj>aoa Kaapnpi E'mln Ua Laawi bou ia aku u\> iioV.o.c.lSS3, a i Sepate« mal>3 22. 1883, ?ft;i koaa. pala-p-Ala ae nih,. ii-m/Ahaa pau 6 ke Ai pnYi>x uoo do 0;& a ba?'i &ku la; eia uo hoi ka cu.ak.ua naaa i liapai se i* wahaolelo o ka ka nupepa Ke Aloha Ain3j a oia oo hoi kona lausbooī"anopoiio. .He wiwo ole oia ma ke kamailio a me ke kalaiolelo No kona kuokoa iinua o ka ]ī: !e Ahaolelo, ua kapaia oia o k. Pnhaleuhauoli o Hawaii nei, a u . oleloia hoi nong~-he hiki ole i tahi ke hele aku itn-_ui ona ka rnanao e k : pe» a ua h.w-hawa ole ka hoi ko.ua lima aie ia ano hana ekaeka.

Elua 011 .vrt Ua okiia oi.-\ iHi»] ''.:ria wihirje niua, a eia 110 ke oli. nei ?jaak*i o Iwilei. .Me kana wahine elia i eu aku uei 02e ia» i ka aiāa e, he tlaa k.eīki e ōla.uei, ao laua na iiioa. o Alb.ert .Kahiwahiwa a Lne Alexander Xt;eeok:akr.i. Re mea uui iaia na keiki a pau a ua pokii o kaua wahiae aloha. Ke komo pu ak'u uiskou iloko o ka u pu ana noaa me koaa ohaua. Aloha no c:h, &> Sloolelo o Ah Ahui. Halawai ka Hni Aloha Aina a me ka Hui Kalaiaiua ma kd keena ioio a-Jos. K Kaulia e like me ke k .Heak un », ma ka bora 12 awakea o kn Pohiioaa nei, Sepēte'maba 25. o J. W. Bipikaue iua ka noho Luatboomaiu, a o Jas. K. Kauiia ke Kakauoieio,

O ka nui 0 na la-A i akoakoa mai he 50 aoi Hoakaka taai ka Lunahooaaalu i i ks-heai-i ai ka balsw t u. Wahi ana, iiB konoia av*u kftkov) e uooiioo i ko kakou hoike aaa aku i ko ua Ahahui Alōha Ain-; a me Kal&i eina aloha 'knkonukoon i na haawina i iti iho Miii'nna o k>i Mea Hanohano J Nawahi, ka Pfcresiden4 Nai o na Ahahoi Aloha Aioa a pnni na F?-.emokn; a i hoike no ko ua Ahahui kouio pu au« mo ka wahine ;i me na keiki iloko 0 na hi awina kaoenaha, nolaila, e hoohoh.iu keia m*u knmuhana po-^h

(1) ke koho aa-i i Kcmit* Waiwai; (2). ke koho «nn 1 Koaiite a Hooponopoao i aa h«na raa ka aoa > c na \bHtuu; (3), ke koho an* i KoaiU- Hoo. kipa e mua aka ;a me ka wahine kfU\ei\)<ke h v* -oike sku i pnHi »U»h* <«.<> t iS i ahahui; (4), kono .m.» i miie ain Ro.v.e; (o) % ke <oho aas iKo ? it 1 I «pule; a {(*>) ke ko-\o *u\ i » Ko»»vte i kt W b; * Kāne. make, ns v h at< k » "han'a. Eia ki p *«*nu ko ole i h »oholo iokahi i»: l-Ko\ntK Wauv\l-F J. TV*U (Hok*)» ;>aivi: J, K. Knhooie.* *o, E < n D, W,

Pu», n n.r J W. Hipikaue, oa Ipl . 2-'Ko>riTE Pa i a Hqonoho NOHO I MA Hana: J: a K. Kaulia, Lunaho^malu; D ..Kaiauokalaui, Jobn Poe, W. H. K«iiitnai a me J. M. Kaaeakua, na laia; 3-Komitk Hookipa: K. K Jeo Heleluhe, J M. Kaneakua, J. W- BipikiiiB a ine T. C. Polikapa. . 4-Komitb Hookipa ma kā Home: Asa Kanln», Lunahooma'u: F. S Keiki, G. W. Kualaku: L. W. P. Kanealii a. me J. Kem, na }n\a. Komītk A>?aina. Haipule: J. K. Lunahnouialu; D. W Kahuakai a: me„ Jas. K. Kaulia, na lala. M*hope iho o ka pau ana o na papa komit.e i ke kohoia,ua noiia mai f* hoomanaia ke Komit® Waiwfci e hoopuka 1 mau palapala ōoi i na kokua aioha uo ke kokua aua i na lilo o k\ hoihoila ana mai a me ka hoihoi loa ia ana oke kino kupupau i Hilo» a e apoeoia e J<\s. K- Kaulia, ke Kak-auoleio Nui o ka Hui Alolia A:ua. Hoohokia. . - Hoakaka mai ka LuiiahoolEiahi o ke Koiniie Pai a Hoonohonoko i na Hana, e hiki inai anaS:a '.noku'ina ka Poakahi ae nei, a ina he aeia e ioaa ona m-auawa'. oko kis>o me kakou a hiki ike kau hou ana ma ke kakahiaka Poalua ae ma ke Kinau, alaila, e hoolahaia aku ana- ma na hoolaha pai ina na alanui i na hoonohonoho an>? i na hana i manaoia a na Ahahui a pau e haua ai. Ma ke noi, ua hoopaneeia kahabvfi>i a kahea hou la eke IC«kttuolelo. Jas K. Kaulia, Kt»kai.<>lelo o k.~. Hui Aioha Aina. Papa Hoonolioi. oho Hoolewa. Ke ku tshi kn Auseteralia a mahope iho oka hooleleia ana mai o ka olowa» me kooa kino wailua, e ukaīi aku ana ka lehu lehu mahope o ke kupapau e lawe 'ina iaiA u kauhaie mauka o Kap Utea. oka mea i ma.liapla, e he-e wawae'na poe a pau to& ka palun. . Kakahiaka Poalua iho ke Ki nau e haalele mai ai, nolaila, eia iho ka papa hoonohonoho hoolewa i hooholoia e ke KoznifcB iaia ia haha: Mea Haua Pah a. Ahahui Aloha Aina o ua Wahine Na Luua o i% Ahnhui. Na Luua o kn Hui Kalaiaiua Hui Alot»a Ai.ua o-ua Kaue Na Komite o ua Ahaliui «Aloha Aiua tne ICa!aiais*a Na Luna o ka Hui Aioha Aina Lunahoomalu oke Koeeile Hookp Hui Kalaīaiua 0 huki aua i ke Kaa Kupapau.

Ka Hapai pAUU. I

Na Uxvxi Paiu :

Wahiue Kanemake ui * ua Koiki Ohaaa ine na Pilikfeoa Na lloa'loha KaL v hulehu. II i-i. 7 o u\ k e ina» !im .i ' ai aaiiiia pale uih k ; ;

Josepii Kaiiooluhi Nawahi-o-Kalaniopuu.