Ka Makaainana, Volume VI, Number 16, 19 October 1896 — Page 1

Page PDF (913.10 KB)

This text was transcribed by:  Kate Motoyama
This work is dedicated to:  my sixth grade teacher Mrs. Cecelia Lindo

Ka Makaainana.

BUKE VI--Ano Hou  Honolulu, Oahu, Okatoba 10, 1896.   HELU 16

 

Ka Lei o ka Lanakila.

 

Kaohi paa ia iho,

Ke one hanau o ke kupuna,

I kahua a i mele,

No na pua me na mamo.

 

HUI--Imua e ka lahui,

E lokahi e ka puuwai,

I hanohano mau ai Hawaii,

I ka lei o ka lanakila.

 

Onipaaia iho,

Ke kokua o ka aina,

A hoi hou ae o Liliu,

Ma ke kalaunu o Hawaii.

 

Mahalao i ka Mana Kahikolu,

I Kona kokua ana mai,

E mau Kona kakoo ana,

I ke Aupuni Hawaii.

                        Na na Wahine o ko

                                                            AHAHUI ALOHA AINA

--

No ke Kanwai Helukanaka.

 

            O ka hua o kolu huakai aku nei a ka Ilamuku i na Kona a me Kau, ua ae kela kuli o ka huku e hoopiha i ka pepa helu holoholona a ke Aupuni, koe wale no, aole i maopopo mua iaia ko ka lunakula manao.  Aka, o J. D. Parisa hoi, ua mau no kona hoole, no ka mea, no kona manao, ua hala loa keia helukanaka mai ka mea i @ ke kanawai a ke komo aku nei hoi i ka hana a na Luna Helu Auhau ma ka noii loaa ana i ko ke kanaka waiwai a me kana mau hana. Ua kalele oia i kaua manao maluna o ke kanawai helukanaka kahiko, a aole hoi he mau manao kue on a no ke Aupuni.

            Ma ko Keoni Parisa manao, ua pololei oia, a ua makemake no hoi e waihoia keia ninau imua o ka Aha.  Nolaila, ua liuliu ka Ilamuku i ka hihia a hoopiiia imua o ka Lunakanawai Apana o Kona Hema.  Mahope iho o ka hooholoia ana o na olelo ike, ua ahewaia oia no ke kue i ke kanawai helukanaka a hoopaiia e uku i $25.  E hoohalahala loa mai ana oia ma na kumu ku i ke kanawai imua o ka Aha Hookolokolo Kiekie.

            Pau ia mau hana, hoi mai no ka Ilamuku ma ka Malulani o ka Poalua iho la.  ua hoopauia aku nei hoi ko Keoni Parisa noho luna ku'a ana no Kona Hema, mamuli no o kela manao paakiki on a e like me ia mamua ae.

--

            Molowa iho nei paha o Puahala i ka noho iwaho nei a ika hele pu me ka Puali Hoola e hoohulihuli ai, ua hele aku oia a noi hapalua ma ke ano kolohe m@a Keoki Kaaka.  No ia mea ua ku oia imua o ka Aha Apana i ka Poakolu iho la a ae i kona hewa, a ua hoopaiia mai e noho i Kawa no elua malama hana oolea a e uku i ua koina.  Ola no ua kanaka.

 

HON. D. W. PUA.

--

Haule ia Makua a Kakoo o ke

Au Aloha Aina.

 

            Hoopuiwa a hoohikilele ka lono o kakahiaka nui Poalua iho la ua make a ma niau kolonahe aku ke ahu o Davida Wiliama Pua me ka emoole ma kona wahi noho mauka o Kapalama aenei.  Ua lilo keia lono i mea hookahaha loa i ka lehulehu no ka mea, aole i loheia he ma'i kona o ke kaa ana a hala aku la ma ke @ polikua-a-Kane, ke ala mau hoi o ko ka honua nei, i ka hora 1:15 o i wana@o.

            I ka po mamua iho, e kamailio lealea ana no ka oia me kaua keikikane hiapo, S. Kaholookaiani Pua, a hiki i ka @ hoi ana e moe mahope iki iho paha o ka hora 11 me ke ano e ole.  Aka, he mea e ka hikilele o ke keiki i ke kahea ama mai o ka makuahine e hele aku e nana ia papa, a i kona hele ana aku, me he la, wahi ana i kamailio mai ai ia makou me ka hiolo no o @ua waimaka, e aili ana paha oia i kona hanu hope loa  Ua awiwi oia a kauoha koke @a o Kauka Wa@e, a aole no hoi i @ iho ua hiki aku oia.  I ko ke kauka komo ana aku @ nana, ua pau ke aho, ua lele a ua hala aku.  Wehe ke kauka i kana pahi oihana a kaha iki ia iho ma kekahi lima, aole koko, ua maloo, a he hoike maopopo loa hoi ia no kona make loa.  Mai kekahi mea mai o Hauho@koi aku i lohe ai makou i ka hookahekahe wai ao ka oia ia po. a e like no hoi me ka haohao o ia mea, pela no kahi poelehulehu i ike iaia i kai nei i kala mamua iho.  Wahi mai no o ko makou lohe, he lohe ana ka ka wahine i kona ii@a huli@ko alo iluna a he mau m@uhawa ekolu ana ka, luliluli aka oia me ka ninau aku, aohe on a pane leo ae o ka pau loa ae la no ka ia a kahea okoa ai i ke keiki.

            He oiwi oia no ka Mokupuni e Niihau, kahi on a i hanau ai he 60 paha makahiki i hala ae.  Iloko  o 1867 oia i mare ai me Mele Nahakuelua, kana wahine kanemake e noho nei me ka u lihaliha nona, a mahope koke iho o ia i hoi mai ai laua a noho i Honolulu nei.  He makaukau oia ma ka lawaia a me ka mahiai, a he hookele k@apoo kekahi hana ana he mau makahiki loihi loa i hala ae.  A mamuli no hoi o kona ano mikiala hana i kona wa opiopio a me ke ano hoopono a hoomakaulii pu uo hoi kekahi, ua loaa no iaia he wahi ponopono a kuonoono iki ma nei noho ana.

            Ma kona manao kalaiaina, aia mau oia ma ka aoao o ka lehulehu, oia hoi, ka lahui, a ma ia aoao no oia ma ke ano aloha aina a makee Alii a hala wale aku la no.  Ua loheia ka leo uwe o kekahi wahine iaia no e kau ana iluna i ke kaukau ana ae no ke Aliiaimoku: "E Liliu e, hala neia kanaka ou, i kupaa ai hei mahope ou no ke aloha i ka aina."  Ae, he mau olelo oiaio loa io no ia nona.  Ua holo balota oia iloko o 1884 a haule, aka, i ka makahiki 1890, oia kekahi o na moho Alii Ahaolelo a ka Aoao Lahui i wae ai a ua kohoia oia no ke kau o eha makahiki.  Nolaila, ua noho oia ma ke ano he Alii Ahaolelo i kohoia e ka lahui i na kau Ahaolelo o 1890 a me 1892.  I kona kau hope i noho pu aku ai kana keikikane hiapo ma ke ano he Lunamakaainana.  Oia kekahi lala o ke komite o ka Hui Kalaiaina i hele ai e noi i ke Aliiaimoku e haaawi mai i Kumukanawai hou, ma kela la 14 poina ole o Ianuari, 1893, a oia no hoi kekahi lala o ke komite o ka Ahahui Aloha Aina i hele ai imua o Komisina Balaunu ma ko ka lahui aoao.

            He kanaka oia i mahaloia no kona hoopono ma kana mau lawelawe hana ana.  Iaia iloko o ka Ahaolelo, ua paumaele ole kona inioa a ua hawahawa ole kona mau lima no na hana ekaeka o kekahi poe i paumaele ai i ka maea.  Ua hoikeia mai ia makou e kekahi haole nona, ua aie nui oia i ke dala mai ua haole la me kona haawi nota ola a i kekahi mea hoopaa e ae paha, eia nae, u ahoihoi pololei aku no oia i kona aie a pau.  A ua hoike mai no hoi oia i kona ano hoopono ma kekahi mau ano e ae ana no i lawelawe ai no kahi poe e ae a no ka lehulehu.

            No makou iho, he makua a he hoa'loha oiaio oia.  Ia makou i hapai mua ai i nei oihana iloko o Novemaba, 1887, a i ka la elima mahope iho o ko makou hoopuka aha aku i KA MAKAAINANA mua (puka la), ua hoopiiia makou e V. V. Akepoka no ka laibila, a i ke ka ana o ka hihia imua o ka Aha Hoomalu, a waihoia no ke kau kiure, oia ka i ku hope hookahi no makou  Ua lilo ia mau hana maikai ana i mea poina ole no makou iaia la makou kamalii hoi e wahapaa a e hookau aku ai iaia, a he mea huhu no hei a kahi wa, na @o nae i mea ole wale no imua ana.  Aloha no oia i ka ike ole ana i kana kanaenae i kakau ai no kana moopuna, i hoopukaia aku ma ka helu i hala o KA MAKAAINANA nei, i kona ike ole ana iho ia mea ana i haku ai no ke aloha moopuna.

            Eia no kona luaui ke ola nei a nana no i malama a haalele ihoi la mahope nei i kana mau keiki eha, oia o Samuela K. a me Wiliama K. Pua, na keikikane, a me elua kaikamahine, na Misasa Kanio Vivischarves a me Susana Nye, a me na moopuna lehulehu.  He luaui makee keiki oia.  Aole kana keiki muli i ike iaia a nalo aku la, no ka mea, i Molokai aku nei oia, a i kakahiaka Poaono nei ka hoi ana mai, o kona loaa ana aku nei i ka lono a me ka elele palapala.  Ke noho nei kana wahine kanemake me ka u nona, a pela no hoi me na keiki, na moopuna a me kona ohana lehulehu.  O makou kahi e komo pu aku nei ilokoao @a haawina o ka luuluu a me ke kaumaha.

            Ia auwina la iho no i hoolewaia mai ai kona kino wailua a koou puanuanu a ka luakini o Malieokamalu, a mai laila aku a nalo ma ka ilina o Koula.  Ua uhiia ka pahu me ka have Hawaii, ana no i hoomakaukau ai no kona la hauoli.  Eia iho na poe hapai pahu o ka hele ana mamua o ke kaa kupapau maluna o na kaapio: R. W. Wilikoki, TOme Luka, J. W. Bipikane, C. B. Maile, J. K. Kaunamano, Keoni Bola, D. W. Kahuakai, J. Lilikoi a me R. Palau.  He poe hoa Ahaolelo pu me ia na poe inoa mua elima.  Ua makemake kekahi poe e waihoia a kahi la ae, alaila, hoolewa, aka, ua okoa ka mea i hoomakuakauia no ka hoonalo ana aku iaia.  Na ka Bihopa o Panopoli@a i lawelawe ka auaina pule ma ka luakini, ua uhi kauikau ia no hoi o loko, a na ka Rev Maku@ Leolou@ ma ka ilina, a na E. A. Wiliama hoi i hooponopono ka houlewa.  Ua haaleleia aku kona kino "e hoomaha iloko o ka maluhia."

--

            Hikilele ino ka lehulehu o na poe kakoo i ka Repubalika me na maka hiena o ka hoino Alii i na kani uuina o na ki pu kohu pukuniahi i ke awakea Poalima iho la, ka la hanau o ke Kamaliiwahine Kaiulani.  Ua kuhihewa ua poe hoino la no ka hoomanao ana i ka la hanau o Kaiulani keia mau kai pukuniahi, eia ka he mau hoopahupahu pauda no kela hale hou o Aienui aenei e paola la ke kumu o Kauwiki.