Ka Makaainana, Volume VI, Number 17, 26 October 1896 — "HAEHAE KA NANU!" [ARTICLE]

"HAEHAE KA NANU!"

Akaka a no ka make a ka alaemele huiia no ka pom&ikai o k& luakioi o Kamoiliili. ua kau ka hoailonakahakahana kanikau makena iluna ona palapala ae komo.

E liewa ka i ka Halepai Mak&aiuana n-ei e pai ai, uouia aku nei keia i ka Hal*pai Ho'ku, Nowai la ia kanikau a iakou e makapaa nui nei ? Haaleleia ibo hoi k* oielo kahiko, U E ike ia kakou hoakanaka." L*lau no hoi.

Mnoiuli oia i kohe iho ai mekou i ka ©ko inakou lohe, oi* hoi, aa Kuhina Kupt tiei hoeueu ahamele, a p«le i hoolah&ia ai ma ka lialepaikau bao o Haimoeipo • uuoki ai i ka po Poaono iho.

Hil'nai loa uiakou i k«la louo, uo ka mea» u» "leloia mai ua loua wale o&ai ka kela halapaikau 02« ka uku ol«j a mek«kabi mau kokua uku ole e&e he lehulehu wale. Maalea no ka hoi aei uah£id e kolo hele nei ina o a ma&nei o ka l&hui oiwi» i lo&a »i hoi paha ha aaea nona « maliui* aku ai. E pono e ike kala poe © Kamoiiiili i keia mea a inakou e koaiai mau uei a htaiiiaopopo ihe.

Ua maikai &o ka h&aa i tua n&oia, oiai, he pomaikai nui hoi paha ia oo kela halau o ke Akua Mkua Loa ke hele nui ia &ku e ka lehulehu. 0 k& makou no o&e hoi ia e upu nei e la&liu aku ana no ka lehulehu, a iiaila eo pao. Mai uo a noouoo a)tu uo ua haaa pahele a kela uaheii, o uahu aiai ao auauei hoi m&hope ake. E ike aku aua uo kakou ia naea.

Iloko o 1687» pii ine ka hilit>ai>a o iia Hoehanau Akeuoka, aka, aole I etuo u>a ia hope inai, ua emi kok* ko !aua hit a hoihoiia iwaena o ka Peai Hoo* ifiaeraae a keehi iuo lc:\ ua laua. k eia hoi e Kap» i nei aU, me ka oleloia ua oi lea aku ko ia nei ino & uae ka maalea, t\o ka lie iuali ia uei an< ha«&, 0 k& uu*qu ao ao,o haka pouo n« waka iai*.

B iik* no keua aao m&lihiui a kolea kau&hūa c ka lilki »QA mai m« ka aele 4 kee ka iks t m*kar.k»u bsm.a, pek uo boi paka oia 1 pii ae &u X p*U hoi p*b,* me k$U Lolo Uuku « aok«» mai k oii Eīlo uo koa& hookohui* : Luu«U*u*%«ii K** puui» tin U4« # ua ua* c<it eue k$

inakauk&u. oke nupepa Ahhiloino liooikaika loa none, iae hela he han&iahubti 1 aksi,okoua miilihiai k«kahi meakue loa

Ko na Konā mai isei ka Iob« no ka hbl« maoli no ka o keia Uuku « hooikaika kino no kt-la kulana, e hoike mai ana h« pololi oihana okoa no kona. Ko pae ka iuka o ko laila raau awa, ua hele uae ke arin p*lo a minoaka iwaena o na kauaka rnc ke aloha aku i kela ame keis. awe ka olelo pu nku he aloha oia ia lakou. Maalea uo la !

Me ke kuhau a kiukaulua ol® ibo, ku ae no ka e haiolelo nona " iho, • p»i ana i kona makAnkau loa no kela kulana, s p&u ia, hoino aku i na poe ioi ae ka makaukau i kona, alaila, onou aku i na palapala hoopii no kona hookohuia, aohe nai ht apnia. Hilahila ole no hoi la. 0 ka haua maikBi nae hoi ia, o ka hoomaopopa 010 iaia a me na pO6 malihini e a« o koua aoo. Wabi mai n«i a k*fcahī lono uo Pi.Ki Keoni, h« omaim.ii kona ma o a aia oia n J»e kana wahine ke u hoi ;i) yi nei. Aole keia a he om&imai m ra* ke kine, aka, ua pau pa no a ms ka manao, no ka hiki ole ke toa* iaia o na dak fiua i hela nei • hni, ana hoi i kaena mua ai maanei ua hiki lōa no ke loaa iaia ma ka huli komohann o "na Mauna Pohaku.

Ui ae DOl ke Aupuni i kft lieoloilii kooa .manawa fi NoV6Q3ftba 23 7 etu uae, he mea waiwai ole no i», no kn aole no e loaa utSi anM iaia. Ina he m&uao *o &e Aupuai e h°°, w huihui ina aie a pau,o Nore maba lae ka kanawa e hoike aku ai i na poe bonn Eoelani ia manao, oia hoi, he eono malauiH matouf ae o ka aiaoawa. Msbope aku eia aole loa • hiki aua.

i HooU loa ko Nu Iok» poe piepiele dala, aia is n.a ka na loa aku o ua Mamn Pohaku, i ka hoolohe a ae mst i ka Pi Ki K«oui koi aku, Ik» i kona nele iUila, ua h»ao aku ma ka pakpala a ma ke telegarapa ma kela kapa o ka Moana Aielaoika, iwaena o kela poe Peiekane ana i hoino loa ai, a o ift like ana no ka nele. Pela oia 5 ma'i" ai ro» ka mapao.

E hpi mai aoa oia .uo ka n«l§V « 110 boi e ko ai na hooiloilo a Ka Makaainana nei. Aoha n0 « kaia makou i 'hoomaopopo ai aole oia te« kanakn- • lo»a ai, aka, he hookahi wale 110 kawaka e hiki ai ke loaa» oia o Kontl« Keoki Makapeleua Haiin aka kakou I hopt, i ka 0 ke,a iahui o #!ua ūōilioua, oia i

īipounai» a iloko o eouo pulo W!?l« no, ua loaa naai iaia ka seia do. ka'lawe aku i ka huiaa o bnna i make~jakeia, & ua ikeia kā loaa io aua mai.-

Oia co ka hoi; ka mea ake Kuhina Waiwai i manao ai e hoouna e kii* dala, hooleia nae boi kana. bila kenawai i wa-, iho aku ai iinua o k* Abao!tlo e ena pot loea ma nii hana pili. dala. Ua onou a« ua po« la be hila bou ma k&hi o ka mea i koolela, a niaUlo oia o Pi Ki K'joai i holo aku uei a e bok£, naai ana. oka hua rg la keia oka o kels Senatou Eli-luawai ame na pookoi- e i uhai aku ma kona meheu.

j He mea maikai io no paha loi j no kakou ke loaa naai keia puu I d&u i maaaoia uo k-i hoohuihui ana i ko kakou mau aie lahuī a pau malalo e -hookahi ukupanee e uku ai, eia uwe, ua iuo ka tfiaunu a Pi Ki Keoni o ke kupalu aaa. Ua ino mai la k« kulana hilinaiia o kaia Anpuni mika»et« ma Nu leka a m& Ladana, e hoike mai ana no hoi ao'he no lskou nei ma ae i hoihoiia a i hilinaiia. Aia no a maopopo loa i-nai ka loao no keia ae la.

Ua hoikeia mai ia aiakou maoauli ka o na hoai&i ana a kekahi laoa'loha o ka lahui a t»e ke Aliiaiuaoku iaKuhiua Damona no ka pono © haikeila piha loa ift ae o ke Alii, ua noonoo ke K.uhiD«, hs mea pouo loa io no ka ia o hanMii, <sW, «V b"oks ke Alii i dr mea a p; u i hookavi> ia eku maluna on?i. 0 kekahi ka ona raea i hoauaia aku,ina paha hc oaaiiao holo ko Le Alii i na mokupum • a*. » i ole ia, i ns aina e pab«, ake hoole ke Aupnni, e lilo no aui nei ia i mea e wahawahaia ai o lakou. Ua ike kok« ke Kuhiua i ka pololei o neia mau hoaipi n hoeikaika oīa e haawiia ka'huikala piha. Wahi hou raai no oko makou lohē, ua 'mahuihui o 'Kuhina Kupano n#i 'm&a, n oiai hoi, * holo aku ana oia i ko na aina e } ua oaaketoak« loa oia nana nsi e hapai. T ko Knhina Daniona lohe ana k& i neia iini o Kuhina Kupa, ua hookuu aku oia a o kana hoi ke kokiU aku U manao. Pela i© no kn nsea i ikeia, e like me ka hoike n kaM wahi okoa ae o keia helu.

Kehoomaopopo i.o kakou, he hana hiwahiwa kfli>i a Kuhina Knpa i noi ai e hrnksUfokonj\ hakn mna ana i kini a oiai hoi, e holo aku «na ota i ko na aina <» i kein ns toaksraate6> oia t ukali pn }'.kn n<»i hana mui kai (f) ana ma konu tiieheu, i

mea paimin hoi • -*na ma na wahi aoh ® % akn ai, o hoik^

| aku ai paha hoi i ka inauao luai. I k&i P.oko o kooa umauma, a me j k.o lakou.-no.paha hoi a pau, iio | ke Alii a.lak©a i ahewa ai.uo b> I kokua kipi. Ua aniani wale no i . | oia ia makou. j Ahe hana no hoi keia naaa | paha hoi e manao ai e hoikeia ! aku ai f kā lahui, i wahLmea hou no na ka luhui e maliu » e mihimihi aku ai iaia, no ksna hana mnikai i hapai ai ma k© noi ma e haawiia ka huikala piha ike Aliiaimoku. oka ma- | kou ao ~rio nae hoi, mai no a | puni aku, no ka mea, o ka mana ! n me ka paiia āku kona akenui | ios. E akaheīe iaia, he moo naI hesa maopopo oia.

, Ua hilinaiia e loaa ana he kueia no keia manao huikala, eia nae, Kole na poe kue i.manaoia'i hiki a malaelae ~ai no ka hana aka hapanui ma ka »oan kokua me■ ka lokahi. 0 ka ke Kuhiua nae paha hoi ia e lawe aku ai i ko na aina e a hoomaikeike aku i kana hana kokua aloha oka hooikaika ana no k® Aliiaimoku.

Kupaianaha no hoi kekahi ai&u kweiawe haua a na poo alakai o ko Aupuoi. Mahop© ibo nei o k» hoole ana o ka Aha Kiekie i ke noi a nā Pukiki | hoohaunaele no ka loaa ana ® kekaiii ol#lo ikt hou i m?*naoia he mea nui»ua hoouna ' nin ia ■i.akou i Kawa t 'a oiai hoi mfe(ai!?5 1 na hooinakauk«uia he palapala hnopii e noi &n& no ko huiiealaia, a m&muli hoi o k« ko» a na hon'ioha o ujv poe h%, ua ae aku Loio Kuhina i ko !a kou 03ni mawaho nei malalo o ka b«laia. Heaha K ko ka Loio Kuhiua kaleana a hana pela, ai&hop® ihojo ka AW hooU ana ika hoohalahaia |ia ppe? oka pololei m§o)i maleilo ona kauAwai, oka laaapaahao wale no ka mei kukana aaalnn» o lakou, aoleloa hoi o ka Loio !tuhina Ht oiaio na ka Loio Kuhina lakou 1 hoopii, aks, na 'ah*. waia mahnpe iho o ka hookolokolo pono ia ana * lik© me ke knnawai. Ah# m«a oiaio uo hoi aia ka iuuapa&hhO o Ka\ti\ msleU"> o ka, Loi<> £L«Uiua, ei* nae, h* s kauwa kooko aku oia i na h«opai ana a na Aha ah« mea malama hoi i ria kmo o na poe paahao « Vaf hoia aku ana ena Aha malalo f» konn'mahi. tMn ko makou kV\>an ka ka Msna T!ookolokolo hana ana \ ka hihia o 1 k*kahi !aw&bala a aohe 1 mtni oka Lmo Kuhina t koo- ' kan ai t»a!alo o ka ¥a!a, kee i wsl» no ka Absknka Maln k^ | hnikala He hookahna hana 4 -

i;joino keiii kt. Loi'.* Kuniaa i *, : nae pah? Lo; do iibi īiou.i, aku. Feia co boi iY,kt>ut\ o na Makai Kumau, ua khihi ae kela kapena hoehei hipi i alehe iiio iho oei 1 Vo h?opau o ka I!a--muka $, kon ■ H ri pe a hoopau akn r.eī i kek o.hi makai i kekahi o kei?. mhu u iho h, o l ie kn:yjh \c : \ -uj V.i īhz u. I ka hoih'Ji& i\-±v. o na pono l ka a o ka huekohu hoi ska rr-ekn, "oa uili' ho kumu « ha«haoia ai 4 a ika ninauia ana o oa kapeaa nlehe i'io 1 -i, ua hoike akn ! xe Ka;:'sna Peo i featioha ifia. Ko ole ma'kou « kuhihe*ra, eoal&lo o ks kanawai e pili ana a ®e na ru!a o ia Oih£r.a, aohe ke Kapeaa Poo i ikeia he -kuleana hoopan kahi orjs. Ma ko m&kou manaa, he hana hookiekie keia aaa o ke ksili ;*nā ae ike kaleao» o koaa muu poo ae ma kaoihMiia,aokekauohiiiaaua oaai o keia m&kai e hoi hou fcku i £a haaa, he hoe-hoka in&opūpi» aaa D2&l 3a ;;da a me koiia lalo iho. Aole ka ma'iana o kihi tQea he b«wa ia nona e kupono ai ē hoopauia, aka, h« iilia ia i hiki oie l©a ke paleia āku ke hiki ! mai.

i ¥a lofee mai makon eia ka ka i Hai M&keke Haw«iii & I>. W. I Ma&uahiia e noho luna nui nei ke ! naeaao nei e aaamo ae i ka oi~ | hana hoolaha & hoopuka nopppa, | a o ka ohakulai o luna liio loa | «ku uei ka t»upepa & ua iuua nui j ia & maano ue: e hooikaigu a j mahuahua i:o poe lawe mai ! r:e . c na Ula v kpna*liaL • Tnr. hs o'aio keia lono, ke po ! n?.u nei niako-i i na lrJa o la | hui mai no a hoohōa a hoohui- | kan-'aku me ia auo hā&a He i oiaaua .Dao mai kek ika waij hoaa, s o makou mi\\ jio._ke ka-. j aiaaiua, a uiai no a puni waie j uku uo i rsa i>nui ko ia mai e i keknhi iu>hesa, j Ake aa aku «ei uo boi mo- | ki.u i k.ji ttiuK.rt.iU3Ka o ud hui la, I iuai uo ahoa.o epalo aku i-i !>ai # , uie ka hoike ;-,ku lie 300 wa'o no ! po? e lawe ' uoi ia ohakv.t : -i, a oia hetnns w»I<? 1 Yio i mnnao a! e a*e, i hīki ai k i i k$ ku&i aku i op<? pepa # 1 alai)a t hoala «e i nupepa puka U. i lu* io, loa sku i* i I %^-:Upu ; wak. . | Me ko ka lehu)«ua hooinso~ | popo wua ok, ua mamo kek&hi I k«kau o ke Kuokoa he a;ea , j pouo oW loa Uuikaiaii» k£ I iUiia'uuoku» o loaa t;uai»ci ho* he u\ea Uii hapanui oka iahn: e ' ho->n.<v>*koU .nil> ?*ko'-: uoho. ' wale irsn ? UD h\iik'h\ !a l **«v' Itf> oo ho? o na l lapwwal*. e ai amo k£na ' tsaa» o)f»o * yn\un o!a, Lilo euo n<; ke 4 k:hc\o i i k- k;. I»br.\ ir.e&

e olelo ui, n\e ko ka iahui maopopo ueiua ohi i ko ke aianao. He lala no pahn boi oia uo ke Anpuni, ke la. Ina n<> e huikaleia a e huikala 010 ia paha ke Aiii, he rae t ole loa ia i ko ka lahui mpnao, na mau 110 ke kupaa a me ke ohohia mahope oua, i lohe ua lapuwale. Ke heo aku o Kuhiua Kupa» e mau a tift no paha hoi kona ukn? Me h« la pela aaa no ke ano. E kala i hoaoia ai e hooholo i kauawai, ke holo hoonaaha kahi luna Anpuni, oia e ukuia. Aia no ka ukuia & law«law<ī i ka haua, a o ka polo>ei maoli nohoi ia. laia paha hoi, oka mea i kupono no kahi mea maUlo aku oaa, ua kupou<* ole hoi paha ia nona.

laia oo hoi a hiia «kn, ke n'.aaaokna uei ao makou aole « paa ana ua aha puhiohe o na auwina la ona La Pale E hoomania aku no k& pon o ) oa, a nia ia mea, aia makou uae ia. Ua Koike se ka Hoku o kei ? aaau la aku nei iko ke Komisina Beritania hiki kino pili oihana ana aku ma kahi o ke kupapahu oke Aupuni. Aohe nae ke Aupuni i hnai ae ia uiea. I-iia he makemake ko Kuhinu Kupa o mahaloia e na ksnaka, e poiu» iaia ke haai puki nui i « ia mea a pau, oiai, ua oia ma na mea hplopee mahope n na kanaka Hawaii. A pehea hpi oia i huna ai i keia ? E lioiie j»ai ana no pahe ke Kuhi na i na moa a pa'* nc» kabi wa aku, -•.