Ka Makaainana, Volume VI, Number 18, 2 November 1896 — Page 1

Ka Makaainana.

BUKE VI----Ano Hou Honolulu, Oahu, Novemaba 2, 1896. HELU 18.

 

"EO NO LA MAUI!"
Lilo Ole ka Oi ia Lakou a Ike Nui ana i na Hoku Lewa.

            Ma ka Malulani o ke ahiahi Poalima, Okatoba 23, i hoea mai ai na laeula kinipopo o Wailuku, no ka hookuku paani panai me na kaeaea o Honolulu nei, ka Hui Kinipopo Hoku. I ka pae nui ana mai i kai o ka uwapo, na apo a hookipa pumehana ia aku lakou e na hoa hoopapa o nei.
                Auwina la Poaono ae, hora 3:30, i ulele ae ai na hui a elua ma ke kahua mau ma Kulaokahua. Ua lehulehu no na poe makaikai i hele aku. Mamuli hoi o ka oluolu o ke Kuhina o ko na Aina E, ua hoounaia ka puali puhiohe ilaila e paani hoolealea ai i na leo mele, oiai na aoao a elua e u auume ana i na ai a i nakahua no ka lanakila o ke kahua mokumoku.
            Na ko Wailuku poe ke komo mua, a i kinohi no, loaa eono aipuni. I ka hoomau loa ana aku, na puhili na keiki o ka Hoku a hiki wale no ka eo ana i na malihini me 21 ai-puni kue ia 5 o kamaaina. Ua manaoia na kamaaina no ke eo, eia ka auanei hoi e aoia mai ana lakou i ke ano o ka paani ana e na malihini. Eia iho ka hoike o na ai-puni me na komo ana:
                                                 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Wailuku                                  6 0 0 0 6 0 2 5 2—21
Hoku                                       0 0 0 0 1 0 2 0 1--5

"O Maui no ka Oi."

                I ke komo ewalu a ko Wailuku, ua pai o H. Kuikahi i ka popo a haule mawaho o ka pa ma ka aoao makai, a loaa no hoi iaia he ai-puni holookoa. Nui ka uwauwaia. Ia komo ana no i puhi ae ai ka bana ia "Maui no ka Oi," a nui loa aku hoi ka uwauwaia. He laau lapaau maikai kela i loaa i na poe o ka hui Hoku, me ka manaoia e ola ae ana ko lakou ma'i poonui a me ka hooio.

Hoohoa no ka Oi Pookela.

Ua manaoia mamuli o kela poino ana o ka hui Hoku i na keiki o ke hui Wailuku, ua lawa la ia ao ana ia lakou i ke ano o ka paani kinipopo ana, eia ka auanei hoi aole. Auwina la Poakahi mai no, ua hoopapa hou ia mau hui no ka oi pookela, a ia hana ana i ike ai ko Wailuku poe i "na hoku" o ka lewa, a moewaa loa ke mele ana--"O Maui no ka Oi." Ua lihi launa ole aku lakou i na Hoku, a ua ano nawaliwali hoi ka mea nou a me ka mea apo, i like ole aku hoi me ka laua paani ana i ka Poaono aku, aka, o kahi nuku nou popo nae hoi o ka Hoku, ua paumi ae paha kona ikaika i nei la mamua ae o ka la mua. O ka hapa paele nou popo o ka hui Regimana Ekahi ka ka i manaoia, aole nae oia i aeia e na malihini. Ua lilo ke eo i na Hoku me 12 ai-puni kue ia 7. Penei iho ka hoike o na ai-puni i loaa ma na komo ana:
                                     1 2 3 4 5 6 7 8 9
Wailuku                                 1 0 0 2 2 0 0 1 1
Hoku                                      2 0 0 1 0 5 0 4 2
            Ua lehulehu na poe makaikai, i oi iki aku hoi paha i ko ka la mua, a o ke kumu paha i nui loa ole ai, no ka lohe nui loa ole ia. Nui na olelo na kipeia ka apo popo o ka hui Wailuku me ke ano e ka o kana paani ana, aka, mawaho ae o ia, aohe mea i maopopo loa. Ia po iho, ua
hoolimalima ae keia mau hui elua he elua mau kaa bana a ua hele nui iwaho o Waikiki a huli hoi mai ma Kamoiliili e lealea ai me na leo uwauwa a me na mea kani hanakuli:
                Eo i ko Maui poe kaeaea kinipopo i ka Poaono, a eo hoi i ko Honolulu nei poe kaeaea i ka auwina la Poakahi mai, a nolaila, ke paa nei no na Hoku i ka oi pookela o nei makahiki. Ina paha i lilo, pela ka loheia mai.

 

Ka Ulia i kahi Poka Pu.

                Oiai o Pita O Sulivana e iho mai ana i kai nei i kahi wa mamua ae o ke awakea loa ana o ka Poalima, Okatoba 23, maluna o kekahi o na kaa basa hoonalulu, a ua hiki ma Keoneula, Kapalama, ua halawai iho la oia me kekahi ulia ma o kona ku ana i ke kahi poka i kiia e kekahi keiki Pake mai kekahi pu keena hookipa i ano like me he pu-makani la i kekahi manu ai-pilau e kau ana iluna o kekahi lala kumulaau ma ia wahi. E kiki manu ai-laiki ana ka ua wahi keiki la a lele hewa ai ka poka a ku ma ka waiu hema ona, aole nae i komo kukonukonu  loa, o ka hoomanunu ili wale no a paa iloko o ka io. Ua hala kela poka mawaena o elua mau haole okoa ae e noho ana ma ka noho'na mauka a ku aku la oia e huli ana iuka ma ka noho'na makai. Me he la ua nawaliwali no ka lele ana o kela poka, a o ke kumu ia i komo kukonukonu ole ai iloko, a ua oleloia ina i komo, ina paha ua make ka mea i ku. Ua iho loa mai ka mea i ku a hele loa i ko na kauka ponei, ia Kauka Maina, a na ai wehe ka poka, a i keia wa ua ola ka eha a ke lawelawe nei oia i kana hana mau. Wahi ka o ka hoike a ua wahi keiki la, ike oia i ka manu a hapai i ka pu me ka paa no ka o ka manamana lima i ke pana o ka pu, a aohe i kau pono ae, kani ana. E huli ana no hoi kona alo i ke alanui a aohe no hoi i ike i ka holo ae o ke kaa. O kahi keiki pake hoi, ua laweia ae a ka Halewai a eia no ke paa nei me ka hookolokolo ole ia. Ua lohe mai nae hoi makou he ae no ka ko ka mea i ku ai i kela poka e hoopau wale i ka hoopii ke ae na makua o na wahi keiki Pake la e uku i na lilo kauka.
                Aohe pololei o na olelo a na nupepa e ae ua loaa keia ulia mawaho iho o kahi o misasa Nawahi e noho nei, no ka mea, ua nee oia mai Mauna Kamala mai, a eia ma ka hale ma Ewa iho o Muolaulani, kahi o ke Komisina Beretania, ma Koiuiu mai, oia e noho nei. A ua pololei ole no hoi ua hele ka mea i ku i ka Halemai Moiwahine.

 

Hoomaemae Alanui ma Kalihi.

                Mai ia S. Kauluwehi mai o Kalihi uka i loaa mai ai ka hoike mahope iho: "Ma ka la 19 o Okatoba aku nei, i hele aku ai o Misasa Kainana Puahi, kekahi o na wahine i hoomaopopo i ke ano o ka noho ana o keia uka, e noi i ka oluolu o na Pukiki e kokua ma ka hana ana i ke alanui. Ua hana lakou no hookahi la a no ka uku ole ia paha, ua pau ka hele nui ana mai. A ua hoomau aku ka ohana o keia wahine e hana e like me kana mau hookele ana me kona nana ole ae i na poho ma kona aoao. Ma kahi paha o hookahi mile, a i ole, mahope mai paha, kahi i pau me ka noeau, a i ka nana aku ua hiki maikai ke kaa ke poahi i kona mau huila ma keia wahi i hoohanaia e keia wahine pauwai aloha i ka pono o ka lehulehu. Ua ku no hoi keia hana a keia wahine i ke aloha, i kona hapa kino wahine mamua. O na wahi hemahema aku o keia alanui, ua manao oia ina he mea hiki i ke Aupuni e kokua mai iaia. Mahalo i keia wahine puuwai aloha a piha oluolu me ka waipa he pu. E ola oia a me kana hana maikai no ka pono o koauka nei o keia mau la houkele a ka ua e loku nei."

 

                Elua no lala o ka Puali Puhiohe Lahui i huli hoi mai ma ka Auseteralia o ka Poakahi i hala o laua o J. Kuamoo a me J. Poohina.

 

Loaa ka Palapala Huikala.

                Auwina la o ka Poalua iho la i laweia aku ai ko ke Aliiaimoku palapala huikala piha e Makia G.C. Pota, kakauolelo o ke Keena o ko na Aina E. Ua kakauinoaia e Peresidena Kole ma o ka apono ana o na kauna Kuhina. Ma ko ke Alii aoao mai hoi, ua haawi mai oia i na hoomaikai a me ka mahalo ana. He keu no a ka lohi o ka hoomakaukauia ana o ua palapala la, mamuli nae paha hoi ia o ko Kuhina Kupa lilo ma o a maanei i na luaiele ana no kona holo aku i ko na aina e.

 

Hopuia ka Puali Hoola.

                Mahope iho paha o ka hora 8 o ka po Poaono nei, ma alanui Hotele, mauka iho o ka hale inu rama. Cosomopolitana, i hopu hou ia ai na wahi wahine haole o ka Puali Hoola no ka walaau a hoopihapiha i ke alanui. O laua ka i lawe mua ia a mahope aku na poe e ae, a he umi ko lakou nui. Aohe i hoopaaia, aka, ua hookuuia mai no a ku imua o ka Aha Apana i nei kakahiaka. E like no paha auanei hoi me kela hopuia ana mamua, pau i ka hookuuia.

 

Elele Haha Hoohuiaina.

                Maluna mai o ka mokumahu Peru i nei kakahiaka i hoea mai ai o Keoni Poka (John W. Foster), Kuhina Nui o Peresidena Harisona i papuka mea nana kela kuikahi hoohuiaina a na elele elima o ke Aupuni Kuikawa i apono ai a hoounaia ai iloko a imua o ka Aha Senate iloko o Febaruari, 1893. Ua oleloia he huakai mai nei keia ana no ka haha ana no ka mea pili i ka hohuiaina, a e hala ana iaia na pule eha maanei. Pela no ka loheia ma Kapalakiko no ka manao o kana huakai i o kakou nei, a mamuli o ia, ua hoouna kau na lala o ka Puali Puhiohe Lahui i kekahi palapala iaia, e uwalo aku ana iaia aole oia e hana i kahi mea e hoohuiia ai o Hawaii nei me ka maopopo ole o ka manao o ka lahui ma kekahi koho balota ana e like me ia i kanohaia e ke kumukanawai. Ua kakauinoaia kela palapala e Joe K. Kaaua, Sol. A. Hiram, Joseph Aea, Sam'l K. Kamakaia a me John Aiu. Maikai no ka hoi ka pane a ua Kuhina Nui la i pau, oia hoi, e hoao no oia e imi a e hoomaopopoia ka manao o ka lahui, a aole hoi kekahi mea e hanaia me ko ka lahui komo pu ole.
            Pehea, e kahea halawai makaainana paha hoi kakou?