Ka Makaainana, Volume VI, Number 18, 2 November 1896 — Page 4

4 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, NOVEMABA 2, 1896.

 

KA MAKAAINANA,
HE NUPEPA OILI PULE.

 

F.J. TESTA (Hoke),
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi Noho, ma Honolulu.
KEENA: Helu 327. Alanui Moi, ma
Waialeale, kokoke i Alanui Konia.

 

UKU O KA NUPEPA.

No Hookahi Kope..........................$ .10
No Hookahi Malama....................... .25
No Ekolu Malama........................... .75
No Eono Malama........................... 1.25
                Ina e hookaa mua ia, peneia ka uku:
No Ekolu Malama..........................$ .50
No Eono Malala............................. 1.00
Hookahi Makahiki.......................... 2.00

UKU O NA LUNA NUPEPA

5 Inoa..........................................$ .15
10 Inoa........................................ .20
Maluna kau o 10 Inoa................... .25
                Aia a elima inoa a kekahi luna mawaho ae o kona inoa iho, alila, loaa he pepa aia me ka uku ole.

 

POAKAHI, NOVEMABA 2, 1896.

 

                OLUOLU maikai no o "ke ola i molia" i "mohailani" no ka lahui. E uhai mau ia no oia e ia haawina, o ko makou hilinai a manaolana mau no ia. Ua oi loa ae paha hoi i nei wa, ua huikala loa ia aenei, a he kalahala no paha hoi ia olelo ana no ka lahui oiwi.

 

                APOPO ka ia koho balota ma Amerika Huipuia no na elele na lakou e koho ka moho peresidena no nei kau noho peresidena hou ae iloko o 1897 (Maraki 4). O ka ninau nui o ka manawa, a na moho like ole e ku la a e paio la, o ia na me apili i ke kulana like ole o ke dala mawaena o ke sileva a me ke gula. Nui no ka ikaika o na moho e hakoko la a ua akaka ole no nawai ana la ke ao, aka, na ka puana o ka la apopo ia e hoike ae ma Amerika Huipuia owai la ka moho nona ka la a me ke kulaua. Ma o kakou nei, aohe a kakou nana ana, eia nae, ua oi aku ke komo he hoa'loha mamua ae o ka hoa'loha ole. E manaolana nae hoi kakou he hoa'loha ke kohoia mai ana ma ke kulana poo alakai no ia Aupuni a noho hoa'loha loihi me kakou.

 

                KUPAIANAHA no hoi paha o Pohakuhauola, ka hapauea loea kalaiaina o Enelani o ka poai Liberala. Oiai oia ma ka hoeuli o ka mana, ua makemake ole oia i ke kaua, aka, o ka maluhia kona ake loa i na wa a pau a ma na ua ano a pau e loaa ana. I nei wa hoi, i ke au o kekahi aoao kalaiaina malalo o Haku Saulebure e noho nei i ka mana, ke hookikilua la ka hapauea i ko Enelani kaua aku i aTureke, i moa e loaa ai o ka maha mai na hana hiena a luku wale ia aku no o na poe Amernia Karistiano. A me ka like ole noi o ko Haku Rosebere manao me ko kona mua, oiai hoi, oia ke pani ma ke kulana alakai no ia aoao kalaiaina mahope iho o ka waiho ana mai o ka hapauea ia kulana, ua waiho ae la oia ia noho alakai ana. O ia iho la no nae paha hoi ke ano o ke au o ka manawa, he auwaha la hoi ka manao o ke kanaka.

 

UA KOE KOENA OLE IHO.

                Ua haawi aku makou i ka mahalo ana i ke Aupuni ma ka helu i hala no ka ae ana e haawi i ka huikala piha a pau ono loa i ke Aliiaimoku. No ia wa ia. O ko nei wa hoi, ua ulu a ua komohia mai ka haohao iloko o makou heaha la ka ka Mana Hooko i kala aku ai, oiai, aole ke Aliiaimoku he makaainana ma ke ano io maoli o kona kulana, aka, he Alii oia ma na ano a pau. Me ka maopopo ole no o ko ke Alii hale, ua ahewa a hoopaiia oia,--a nawai neia hana?
                Ke hookahua nei makou i ka manao maluna o ka ninau maluna ae. Ina kakou e hakilo pono iho ana, he keu no a ka haohao o keia huikala ana, no ka mea, o lakou no na kipi oi aku. Ua ahewaia ke Aliiaimoku e kona poe makaainana ili-keokeo mua no i noho ai malalo ona, aka, i ke kipi nui ana a loaa ka lanakila mamuli o ke kokuaia ana e ua koa luina o kekahi mokukaua Amerika, ua oi loa ae la hoi ko lakou la ma pii ae a ke kulana hookiekie o ka haakei mai. A mamuli no hoi paha o ia ano piha haakei o lakou i hopuia ai ke Aliiaimoku, hookolokoloia, ahewaia, hoopaiia, hoopaahaoia, hookuuia malalo o ka huikala hapa ana, a ano hoi, ua huikalaia me ke koe koena ole iho. Ua noa a ua lanakila oia e hele ma o a maanei. Kupaianaha no hoi paha na ouli o ka manawa o ka loli emoole ana ae.
                O kona ano a kulana Alii, ua hehihehikuia e keia poe makaainana mua ona, i ike aku hoi iaia ma ke ano he haku no lakou; aka, no ka lahui hoi, ke mau nei no ko lakou ake ana aku iaia e like no me kona ano mau oiai ka leialii e mau ana, a aohe kau a pau ai o ia ano iloko a iwaena o ka lahui. Na kekahi poe iwaena o kona lahui ponoi i hana i ka hewa, a nana nae hoi i auamo. A o na mea e ae ana i hana ai, e laa me kona haalele ana i kona kuleana i ka nohoalii a me ka lawe ana i ka hoohiki kakoo i nei Aupuni, he mau mea ole wale no ia i ko ka lahui aloha nona, a o ke kupaa mau no hoi mahope ona ka hoike maopopo no ia ano iwaena o ka lahui. He mea ole wale no na lepa a me na hailuku ana i hookauia maluna ona. A e like no hoi paha me nei haohao i komohia mai iloko o makou, pela aku ana hoi paha ia iwaena o ka lahui, oiai, ua akaka loa no ua molia oia iaia iho a me kona mau pono a pau no ko kakou pono. Ae, ua koe koena ole iho, a ua lalaelae loa oia mai na hanau ana a ua poe pakaha nei i noho makaainana nui ai no malalo ona. O ka mea pono i koe i ua poe la, oiai hoi,ua hana nui ae la hoi i nei hana, o ka holei ae i na lima olakou a maemae mai ua kikokohu o ka hala a me ka hewa nui a lakou i hana ai iaia a i ka lahui kumu.

 

E HAWAII E! AUHEA OE?

                E like no hoi me ko makou hoopoina ole loa, a makou no hoi i hoaiai aku ai ma na helu i hala ae no ka makou kumuhana noi koho balota i keia mana Aupuni, pela no hoi makou e paipai mau nei me ka lawe ana i na kulana a pau o ka hoakaka a me ka mawehewehe pili laulaha ana e koe koena ole iho ai he mau kumu kanalua a hookuia e hookuiheia ai ka makou kumuhana e na oiwi. Ua hilinai no hoi makou ua hiki mai kakou i ka hopena o na manao i kaanaia me ke akahele no nei kumuhana waiwia nui, nolaila, eia mai no KA MAKAAINANA ke imi hou aku nei i kona mau kini oiwi, na makamaka a me na pilikana oiaio o ka pupuu hookahi.
                Ae, ia oe, ia'u, ia iala aku, ia ia nei iho, ia oukou, ia makou, ia kakou no a pau, huhui-0a-kolea ka hana i KA MAKAAINANA, a o kana ia e uwalo laulaha aku nei i kona poe oiwi hoolokoa--"E Hawaii e! Auhea Oe?" He ninau kupono hoi keia a makou i manao ai e pono e uiia e ko makou mau oiwi, no ka mea, ua loihi ae nei ka manawa i kamailio ai makou no keia mea i pili pono ia kakou iho. He mea oiaio e ku makaukau mau ana makou me ka palaleha ole a hana aku i ka mea pono no ka lahui holookoa, a o ka makou wale no i nei wa, o ia ke kali aku o ka pane mai o ka lehulehu i ka makou ninau ma o k apo ana mai i ka makou kumuhana a hookahi ka laulima like ana mai me KA MAKAAINANA nei a onou aku no mua.
                Ae, e hana kakou e pono ai no kakou iho; e ekemu hoi a loheia ko kakou leo. E aho ia mamua ae o ka hoomau ana aku no ka hoomanawanui na hai ae e hana mai no ko kakou pono, a mai no a hoopalaleha wale i ka manawa maikai e like la hoi me nei wa. No ka oni ana hoi, e hoohoa ae, a malia, o loaa no hoi ka aeia mai e nei mana Aupuni mua loa o ka hemolele lilelile a piha Keristiano hinuhinu a Kivini a melakou nei ma ae i powa malu ai.
                He mea oiaio no hi, he kumuhana nui a oi aku hoi keia o ke koikoi a KA MAKAAINANA nei e hana nei, aka, he mea ole ia ia makou, oia i hoi, aole no makou wale iho no nei pono, aka, no ka lehulehu holookoa ia pomaikai pili lahui. Aole o makou manao no ka ukuia mai. Hookahi wale iho no uku , o ke ala like ae a hana i ka hana. Ae, e hana! Ano! A mei kali.
                Mai manaoia mai ke hookikina nei makou i ka hana aole no ka lehulehu, a ina na lilo nei hana a makou e waiho nei i mea hoihoi ole loa ia e na oiwi, alaila, e maemae hoi KA MAKAAINANA nei mai na hana hoomaauea a hoopalaleha o ke aloha aina ole. O ko makou akenui no hoi, e hoao koke ia ae hoi ka hana, ma ka ike ana aku i keia mua Aupuni a kakou i hoihoi ole loa ai e ku nei, aole ma ka hoohiki ana, aka, ma ka nai ana ae no kakou iho. Aohe no hoi he hewa e loaa mai ana ke ae ole ia mai ko kakou makemake, alaila, ui hou ae ana i kahi pono ae.
                O ka mea oi loa aku hoi ma nei hana ana o kakou, o ia hoi ko waho ike ana mai ua ekemu a hana hoi kakou i ka mea pono no kakou iho, a kakou no hoi i ike a i maopopo lea ai no ka pakahaia ana e na poe lima kakuha. Ke hooleia mai no hoi paha, ui aku ana ia hai a ia waho, malia o maliuia mai no. Aia a hana kakou ma ko kakou aoao a nele, ua loaa hoi he kahua kupono a oi loa aku e ui aku ai ia hai. Nolaila, eia hoi ka wa, e eueu mai kakou a e hoahao ae. Aohe mahope aku, aka, ano, oiai hoi kakou e aneane loa aku ana i ka panina o nei makahiki.

 

"HAEHAE KA MANU!"

                Eo i ka ke Kuokoa namu moho ka hookohuia i Lunakanawai Kaapuni no Hawaii, a hoka na poe e ae a pau. Ma keia e ikeia iho ai eia paha ke Aupuni o mea ma ke maliu nei i nei wahaolelo o ka aoao kue. Pololei no ka

wanana ana.

 

                Hoka loa hoi kela malihini alualu oihana o Hilo, oia kela Loio Litele, o Uuku hoi ia makou a o Liilii hoi i kahi poe e ae. Aole oia wale no ka i hoka, aka, o kekahi loio opio okoa ae kahi o laila e noholunahooponopono nupepa la, oia o Kakahi-a-Waila. He ake oihana no oia, i loaa ka hana maalahi, oiai, aohe paha hoi ona makemake e hooikaika oiai na la opiopio. Aia paha kona olu a loaa mai me ka hana nui ole, i nui kona manawa e hana ai no kina mala kope, a i ole ia, no kana nupepa palukuluku Aupuni paha.

 

                A ua oi loa ae hoi ka hoka i ka hoihoiia ana kau o ka Makai