Ka Makaainana, Volume VI, Number 19, 9 November 1896 — Page 5

Page PDF (915.46 KB)

This text was transcribed by:  Laura Kamalani-paikai
This work is dedicated to:  To my maternal great-great-grandmother Emalia (Haina) Campbell

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, NOVEMABA 9, 1896.

 

hoohuiaina, e like la hoi me ka kakou i hana ai ia Komisina Balauna, a kakou hoi e hiki ole loa ai ke hoopoina nona.  Mai no kakou a hopohopo a hookaukaulua iho, aka, e hana makamaka aku kakou i nei malihini kaulana mai kela Repubalika nui mai, i makemake mua ai hoi e hana mai i ke ino ia kakou.  E panai aku hoi kakou i ka maikai, a aole loa hoi i ke ino.

 

“HAEHAE KA MANU!”

            Oiai hoi makou e paipai ana no ka manao koho balota me ko ke Kuokoa namu kakoo mai ma ka olelo Enelani, a oi loa hoi i ka hoea ana mai nei o Kuhina Poka, ua oili ae na ohua palemo alaula me liula ma ka aoao kue loa ia kumuhana.  Ina paha he ake io ko ia mau huaelo o maopopo ko ka lahui manao, aohe alanui e ae e loaa ai, o ke koho balota wale no o ka lahui.

——

            Wahi o na olelo ano hoonaaikola a ka ohua palemo liula, na lilo loa ka hooponopono kalaiaina ana o nei aina i na ili-keokeo, a ua lilo hoi na ili-ulaula i poe no ka wa i hala, a e like no hoi me ke ano mau i ikeia mai ka hoomaka ana mai o ke au Karistiano, o na ili-keokeo ka oi maluna ae o na ano ili hauliuli a pau.  He ewe Iudaio kona lunahooponopono, a pehea la i maopopo ai ia mea iaia a me kona ike no ke au Karistiano.  Lalau a lapuwale no hoi nei kuewa.

——

            A ua hooi loa ae hoi ua huaelo la, oia hoi, ua like no ka me ko na ili-keokeo noho mana ana ae ka ma Amerika, Aferika, Inia, a me kahi mau wahi lehulehu e ae o ke ao nei.  Pela iho la ka hoi ia ino i manao ai ua kuleana loa na ili-keokeo ma Hawaii nei.  Lalau, hele pela!

——

            Na ka ohua palemo alaula hoi na olelo no ka waiwai ole o ka aeia o ia kumuhana, no ka mea, ua hiki loa no ka na poe e makemake nei i ke koho balota ke heluia ma na manamana o na lima a elua, a aole hoi i loaa ia lakou he 100 poe kokua ia manao.  Ina pela io, heaha ka mea kue i ka haawiia mai o ka ae no ko ka lahui koho balota ae?

——

            He mea maopopo loa, ina e like ana me kela manao ae la, ua lilo e no ke eo i ka pohai hoohuiaina, a aohe hoi he olelo ana i koe.  Ina pela, ea, ua mailuilu loa no ka hoi ko ka lahui aoao.  O ka hoao ae no paha hoi ka pono loa, a pela no auanei hoi e maopopo loa ai ko Hawaii nei hopena io.

——

            Ke aeia mai hoi e koho balota, a ke lanakila i na poe hoohuiaina, a makou nae hoi e manaolana ole nei pela, alaila, aohe a makou olelo ana i koe a ua kuhihewa loa hoi makou i ko ka lahui manao—a “moe malie i ke kai o ko haku.”  Ae, moe malie loa makou me ka ea hou ole ae.

——

            Ua poina ole no paha hoi ka lahui i ka wa e noho Kuhina Nui ana o Kipikona, i ka nui o kona hoinoia no ka auamo ae i na kulana oihana lehulehu.  A pehea iho hoi i nei wa?  Eia o W. O. Kamika ke haawe nei me ka luuluu i na oihana lehulehu, oia hoi, Loio Kuhina, Kuhina o ko na Aina E, Kuhina Kaua, Kuhina Hoonaauao, Peresidena o ka Papa Ola, a mawaho ae hoi, he kahu a luna nui no ka Waiwai o Lunalilo, kahu no na waiwai a me na poe lehulehu, a he loio no hoi.  Ea, manuunuu wale no ka hoi ua kanaka.

——

            Mai kekahi hoa’loha o kakou i hoi mai nei mai Kaleponi i loheia mai ai ua nui ko Mekia H. Benesona, o ka hui o Benesona, Samita Ma, kamailio kae alanui ana no Makinile.  I kekahi o kana mau kualehelehe ana, ua kamailio hoino ae oia no na aupuni moi o keia wa a me ka hoino laulaha ae hoi i ko lakou mau alakai kalaiaina, a oi loa aku ka hoi i ko kakou Aliiaimoku.

——

            Ua kamailio haanui ae oia no na poe Amerika kupaa kakaikahi o kakou nei i hookahuli ai i ke Aupuni a me ka Moi Liliuokalani.  Iaia ka a pau, ua oili ae he hoa’loha no kakou mai waena ae o ke anaina e kuku ana, oia o Hugh Center, i noho luna nui ai no ka hui mahiko o ke Kula o Kamaomao mamua, a noi aku e aeia mai oia e kamailio.  Ua aeia mai oia a ua waiho aku oia he mau ninau no ka hooleleia ana mai o na koa luina o ka mokukaua Bosetona, a me kona ninau aku hoi no ka hoike pono loa ia ae o na mea i hanaia e kela poe Amerika ana i painuu ae ai.

——

            O ka hopena i loaa no nei mau pakuikui ana aku a ia hoa’loha, ua uwa pahenehene ia kela Mekia olalau e ka lehulehu a me ko lakou noi aku i ko kakou hoa’loha e haawi aku i mau nioi mikomiko hou.  A laa wale no ka hiolo o kahi mea epa wale imua o kona poe o ka lahui hookahi ke ku aku kahi mea okoa ae e hoike a e paio no ka oiaio.  Ua hilahila loa ka kela Mekia a ua like ka kona ano me he ilio la i pelu ka huelo mawaena o na uha.  Huro! no ko kakou hoa’loha oiaio.

——

Kupaianaha no ko Keoni Poka holo ana mai m@ elua wale no ka palapala hoolauna, mai ia C. R. Bihopa mai ka ia Kamu Kaimana a me Keo Keaka.  Pehea ka hoi ka nui manu e ae o ke kula?

——

            A ua maalea no nae hoi ua Keoni Poka la aole oia i ae e lawe i ka oluolu o Kakina, Kaimana, Wile Kamika, Alapaki, Kale Kuke, Akekona, a me kahi poe e ae o ia auna, aka, ua hoi aku no oia a noho ma ka Hotele Hawaii, me ka oleloia na Kakina ina paha hoi e uku no kona noho ana malaila.  Ua nui no ka maalea.

——

            E akahele nae hoi oia o loaa i ka ohumuia e like la me ko Balauna ohumuia ana e lakou nei ma ae no iaia i hoi ai i o a waiho aku i kana hoike kue ia lakou pakaha o nei.  Ua ohumuia ka olelo ana o kana wahine i ka makemake ole i ka palaoa a me ka waiubata o ka hotele, aole ka e like me ka mea i hanaia i kauhale.  Nolaila, ua hana a lawe palaoa na wahine a lakou nei ma ae, a ua lawe holoholo kaa ae no hoi ia Misasa Balauna, @ia nae, ua pau ia mau mea i ka heluia aku a me ko laua hookipa, hoolauna a hoolauleaia ana no hoi kahi ma ko lakou mau home.

——

            Ma ke koho balota hoomeamea ana i ka Poalua iho la ma ko Taramu halekuai no ka moho peresidena o Amerika Huipuia e puka ai, he 548 ka huina nui o na balota i loaa, oia hoi, he 313 no Makinile, 216 no Baraiana, he 9 no Leverina, ka moho hoole waiona, he 9 no Pama, ka moho a na Demokarata gula, a hookahi mea okoa ae.  Alaila, e ikeia he lehulehu loa no ka hoi na haole i makemake ole i ka hoohuiaina.  Ina paha hoi e huiia aku ana me na Hawaii, e loaa no ia Kole ma ke ano ma’i maluhiluhi o ke kino.

——

            O kela koho ana nae hoi ka ka ohua palemo liula i olelo ae ai ua makemake ka lahui o Hawaii nei i ka hoohuiaina.  Ma kona manao iho paha, oia ka lahui.  E hoao no ka pono i kekahi koho balota ana o ka lahui, a e ku no KA MAKAAINANA nei mahope o ka hopena e loaa mai ana.  Oi hoi ha!

——

            Poino nae hoi ka ikaika o na luakini a me na ahahui hoole waiona, oiai, he 9 wale no balota i loaa ma kela koho ana.  He hoike maopopo loa hoi ia no ko lakou ikaika ma ka hana.  Mau no ka hoi ka hele.

——

            Eia ka hui kalaiaina apuhi o Kole ma, i pakaha nui iho ai hoi i ka pono a me ka maluhia o Hawaii nei, ke hookikina a ke hooikaika aku nei i ka pono o ko kakou hoohuiia, a ina ka aole, e lilo ana o Hawaii nei i panalaau no Iapana.  Maalea no nei maunu i kiolaia aku la, eia nae hoi ka hewa, ua ike kahiko loa ia ka ekaeka.

——

            Me ka hiki ole loa hoi i keia “aupuni oi loa aku o ka maikai a Hawaii nei i ike ai” ke kaohi aku i ke komo nui mai o na eemoku mai Asia, i mau paahana hoi no na mahiko, pehea la e hiki ai ke ikeia he manao oiaio ko lakou no ka hoohuiia aku.  Ua pelu paha ko Kole alelo ina ua olelo oia pela me ke kue aku i na haku mahiko inoino ona.

——

            He buke moolelo ka i hoopukaia ae e ka Hui Pai Kekake no ke kahulihia ana o ke Aupuni Moi, i hooponoponoia o Porofesa W. D. Alekanedero ma ka olelo namu.  Ina ua like na olelo o ia buke me kana mau olelo i hoike ai imua o ke komite o ko na aina e o ko Amerika Huipuia Aha Senate, i noho lunahoomalu ia e Senatoa Mogana, alaila, aole loa he wahi waiwai iki, a ua poho loa hoi ke $1.50 no ia buke me na kii a me na hoolaha.

——

            Ua ma’i a ua pololi ka ka waihona o ke Kula Kaula, a ke uwalo nei kekahi kahunapule malihini no ke kokuaia aku.  Aia ka hoi ihea ke ola o na kuleana o lakou ma iho, lu ae kokua no nei punana hoonaauao i na kahunapule hou i hoihoi ole ia e ka lahui.

——

            Nui no ko lakou nei ma ae lawe mai i na kumuao mai na aina e mai, me he la ka hoi ua nele loa kakou.  Aole o ia wale, aka, ke kakau mai nei kekahi poe ia Wile Holo ma no ona hana o ia ano.  Imua o ka halawai ana o ka Papa Hoonaauao i ka Poaha nei, ua kakau palapala noi hana aku ua o Wile no kahi wahine haole.  Ma ko makou manao ua hiki mai kakou i ka wa e hookiia ai o ka hoolilo ana aku i ko ka lehulehu dala i na malihini, a e pono hoi e hoolilo iho no i ko ka aina nei poe.

——

            Wahi a ka hoike a ka lunahooponopono poohina o ka Hoa’loha, ua olelo ae oia ua apoia aku ko ke Aliiaimoku huikalaia me ke ano hoomaloka.  E like no me kona mau, ua hewa oia.  O ka pololei, ua apoia kela huikala ana me ka ukiuki maopopo loa, no ke akaka ole loa ia hoi o ka ke Alii hewa i hana ai i kupono ai oia @ huikalaia; a e na kakoo no hoi o ke Aupuni, no ka mea, aole loa ia ano hiohiona nawaliwali iloko o lakou e kupono ai hoi o ka huikala ana.

——

            Piena a auku ka ihu o ko luna lilo loa aku nei poe o kela ohakulai, e noho nei i ka waoakua,

——

[Nana ma ka aoao 8]