Ka Makaainana, Volume VI, Number 19, 9 November 1896 — "HAEHAE KA MANU!" [ARTICLE]

"HAEHAE KA MANU!"

Oiai hoi makou e paipai :uia no ka m»nao koho balota nuv ko ke Kuokoa namu kakoo mai ma ka olelo Enelani,, a oiloa hoi i ka ana mai uei o- Kuhiua Poka, ua oili ae na ohua p.ileino alaula me liula ma ka -ao£o kue loa ia kumuhaua,. lua paha he ake io ko iā mau huaelo o mao popo ko ka lahui ■manao, nohe alauui e ae e Inaa ai, o ke koho balota wale no o ka lahui. Wahi o na olelo ano hoonaaikola a ka ohua pnlemo liula, na lilo loa ka hooponoponō kalaiaina ana o nei aina i iia ili-keo-keo, a ua liio hoi na ili-ulaula ī po© no'ka'wa i hala, a e like no hoi me ke auo mau i ikein inai. ka hoomaka ana oui o ke au Katistiano, o na ili-keokeo ka oi malunii ae o na ano ili hauliuli a pau. He ewe ludaio kona lunahooponopono, a pehea la i maopopo ai ia uiea iaia a me kona ike no ke au Karistiano. Lalau iapuw»le uo hoi oei kuewa. A ua hooi losi'ae.hoi uahuaelo la, oia hoi, ualike uo ka meko nn ili-keokeo noho mana »na, ae ka ma Amerikfl,, Aferfko, Tniar a uie k"ahi mau wahi e «e 0 ke ao nei. Pela iho h\ ka hoi ia " ' ' ' • ' - * iuo i manao ai na kuleana loa na ili-keokeo ma Hawaii nei. Lalau, hele pela ! , Na ks ohua paltmo alaula hoi na olelo no ka waiwai ole o ka aeia o ia kumuhana, no ka met , ua hiki loa no ka na poe e makemake nei i ke koho baiota ke heluia ma ua o na lima a elua, a aole hoi i loaa ia iakou he 100 poekokua ia manao. Ina pela io, heaha ka mea kue i ka haawiia mai o ka he no ko ka lahui koho bftiotß se? He mea maopopo loa, e like ana me kela nmuao aela ? ua lilo e no ke eo i ka pnhai hoohniaina, a aohe hni he olelo aua 1 k©e. Ina pela, ea» lia mailuilu loa no ka hoi ko kn lahui aoso. O ka hoao ae no p«ha hoi ka pono loa, a pela iu> nuauei hoi e maopopo loa ai ko Hawaii nei hopena io. Ke aeia mai h«i e kohō balota, a ke lanakih i na poe hoohui-

r tn«kou uae hoi e {nauKo- ! lai»a ole uei pela, alaila, aohe a suf*kou.ole3o ana ī koe a ua feubi.hewa loa hoi makou i ko ka fa- I hui inauao—=a. tr moe malie' i ke kai o ko haku." Ao» moe malie loa makou me ka ea hou ole ae. Ua poiaa ole uo paha hoi ka lahūi i ka wa e uoho Kuhina Nui aua c Kipikona, i ka nui o koua hoiaoia no ka auamo ae i n* kulaua oiheua l«hulehn A pehea iho hoi i nei wa ? Eia o W. 0. Kamika ke haawe nei me ka lnuluu i na oihana lehulehu, oie hni, Loio Knhīaa, Kuhin« o ko ua Aina E, Kuhina Kau«, Kuhina Hoof>aauao, Peresideua 0 ka Papa Ola, a mawahoae hoi, he kahu a iuna nui no ka Waiwai o Luualilo, kahu no na waiwai a me.Lia poe lehulnhu, a he loio no hoi. Ea, manuunuu waie no ka hoi ua kanaka. Mai kekahi hoa'loha o kakou 1 hoi aiai nei mai Kaleponi i loheia mai ai ua nui ko Mekia H. B©Qesona, o ka huio Beuesona, Sapaita Ma, kaoaailio kae alanui ana uo Makiuile. I kekahi o kaaa mau kualehelehe ana, tta kamailio hoiuo ae oia no na aupuni moi o keia wa a me ka hoino laulaha ae hoi i ko lakou mau alakai kalaiainii, a oi loa aku kahoi i ko kakou Aliiaimoku. Ua kamailio haanui «e oia no na poe Amerīka kupaa kakaikahi o kakou nei i hookahuli ai i ke Aupuni a nae ka Liliuokalani. īaia ka & pau, ua oili ae he hoa'loha no kakou mai waenā ae o k® auaina e kuku aaa, oia o Hugh Center, i n*h«> luna nui ai no ka iiui mahiko o ke Kula o K&maomao mamua, a noi aku e aeia mai oia e kauiailio. Ua aeia mai oia a ua waiho aku oia . he mau mnau no ka hooleleia aua mai o na ko.i luina o ka mokukaua Bosetono, a me kona ninau aku hoi no ki: hoike pono loa ih 8e o na mea i hanaia e | kela poe Amerika ana i peinuu ae ai. 0 hopena i loaa no nei mau pakuikni aua aku a ia hoa'loha, ua uwa paheneheua la kela Mekia olalau e ka lehulehu a me ko iakou noi aku i ko kakou hoa'ioha e haawi aVu i mau niei ipikomiko hou. A ha wale uō ka hiolo o kahi epa wa>© imua o kona poe o kn lahui hookahi ke ku aku kaVi mea frkoa ae e hoike a e pnio no ka oiaio. Ua hilahila )oa ka Vela Mekia a ua like ka kona me he ilio la i peln ka huelo mawnena o na ului. Huro ! no ko kakou hoa'lohaoiaio. I Kupaianaha no ko Keoui Poka 1 holo ana mai ma wale no I ka palapala hoHauha, mai ia C.

,K : Bihop.a mai ka ia Kainn Kai- I mana a rne *Keo K«aka, Pehea j ka hoi ka nui manu e ae o~ ke ; fenla % '! , ' ■ | ■A ua maalea no oae hoi ua Keonī Poka la aole oia i ae e lawe i ka oluolu o Kakina, Ka I *- mana, Wile Kamik«, Alapaki, Kale Kuke, Akekona. a m t e kahi poe e ae o ia anna, aka, ua hoi-! aku no oia a noho ma ka Hote!e Hawaii, me ka oleloia na Kakina ma paha hoi e uku no kor.a noho ana maiaiU. Ua nui no ka māalea. E akahele nae hoi oia o loaa i ka ohuoauia e like la me ko Bal«uua ohumuia ana © lakou nei.ma ae no iaia i hoi ai i o a waiho aku i kana hoike kue ia lakou pakaha o nei. Ua ohumuia | ka olelo ana o kana wahine i ka makemake ole i ka palaoa'ā me j ka waiubata o ka V.otele, aole ka j © like tne ka mea i hanoia i kauhale. Nolaila,- ua hana a j lawe palaoa na wahiue s. lakou nei ma ae, a ua lawe holoholo kfla ae no hoi ia Misasa Balauna, eia nae, ua pau ia mau niea i ka heluia aku a me ko laua hohkipa, hoolauna a hoolauleaia ana no hoi kahi raa ko lakou mau home. Ma ke koho balota hoomeamea ana i ka Poalua iho la ma ko Taramu halekuai no ka moho peresidena o Amerika Huipuia e puka ai, h« 548 ka hūina nui o na ba!ota i loaa, oia hoi, he 313 no Makinile, 216 no_ Baraiana, he 9 no Leyerina, ka moho hoole waiona, he 9 no Pama, ka moho a na Demokarata gTsla, a hōokahi mea okoa ae, Alaila, e ikeia he lehulehu loa no ka hoi na haole i m&kemake ole i ka hoohuiaina. īna paha hoi e huiia aku ana me na Haw?ii, e losa no ia Kole ma ke ano ma'i maluhiluhi o ke kino. 0 koho ana np,e hoi ka ka ohua palemo liula i olelo ae ai ua makemake ka lahui o Ha waii nei i ka hoohuiaina. Ma kona manao iho paha, oia ka lahui.* E hoao no ka pono i ke"kahi koho balota ana o ka lahui, a e ku no Ka Makaatnana nei mahope o ka hopena e loaa mai ana. Oi boi ha! Poino nae hoi kt ikaika o ns luakioi a ra* na «hahūi hoole waionh, oiai, he 9 wale no balota 1 loaa ma kela "koho ana. ITe hoike maopopo lon hoi ia no'ko lakou ikaika ma ka hana Msn nfr k* hoi ka iieV, Eia ka hui kalaiaiua apnln o Kok ma, 1 pakaha nui iho ai hoi i ka pono a me ka maluhia b Hawaii ne\ ke hookikina a ke h>oikftika »vku nei i ka pono o ko kakou hoohuiia» a ina ka

»ole v e 11 īo r.aa o H&wan afi i pf»ut,Ufta xv-, I.apaoa. Ma&lea no ufi i kiola'ia &ku eia naa hoi ka bewa, ua ike kahiko !oa ia ka ekaeka. Me ka Mki ole loa hoi i keia •'awpuni oi loa aku oka uiaikai a Hawaii nei i ike ai" ke kaohi aku i ke kom i uni mai ona eemoku mai Asia, i rnau paahana boi no na maliiko. pehea la e hiki ai ke ikeia he manao oiaio j ko lakou no ka hoohūiia aks. Ua pelu paha ko Kole alelo iua na olelo oia pela ine ke kue aku i na hakn uiahiko inoino ona. He buke moolelo ka i hoopukaia ae eka Hui Pai Kekake no ke kahulihia ana o ke Aupuui Moi, i hooponoponoia e Porofesa W. Alekanedero ma ka oleio namu. Ina ua like na olelo oia bnke me kaaa mau olelo i hoike ai imua o ke komite oko na aina e o ko Alierika Huipaia Aha Sensitej i noho lunahoomalu ia e Seuatoa Mngana, alaila, aole loa he wahi waiwai iki, aua poho ioa hoi ke $1.50 no ia bukc me na kii a me na hoolaha. Ua ma'i a ua pololi ka ka waihona o ke Kula Kauln» a ke uwalo nei kekahi p&kli' hiai no ke kokuaia a\u. Aia hoi ihea ke ola o na kuleana 0 iakou ma iho, lu ee \okua uo> nei punana 1 m kahunapule hou i hoihoi ole ia e ka lahui. Nui no ko lakou nei ma lawe mai i ua kuiauao mai ua aina e m a i, me hs la ka h#l ua nele.loa kakou. Aole oi* wale, aka, ke k«kau mai nei kekahi po& ia Wile Holo ma no ona hana o ia auo. Imua oka halawai aua o ka Pspa Hoonaauao Ika PoabiV uei, u& kakau palapala rioi hana aku ua o Wile ao . kahi wahine haole, Ma kq m&. koū manao ua hiki mai k«kou i ka wa e hookiia ai oka b#oli!o fcna aku i ko ka lehulehu &ala i na malihini. a * pono hoi e hoolilo iho qo \ ko ka aina nei po*< Wahi a ka hoike a ka kmahooj ponopono poohina oka Hoa % loha # I ua olelo ae oia ua apoiA aku ko Jke Al:iaitnoku huikaUia ke ano hoomaloka. U like no me MKona tnal3/ Vu hewa oia. oka I pololei, uaapoia kelahuikala ana I me k& ukiuki maopopo loa» no ! ke akaka cl« loa ia hoi oka ke ' I Aiii hewa i hana ai i ai ( oia « huikalftu\; aiaa kakoo uo ) hfti o ke uo ka tn#a, | aolo ioa ia ano hiohiona Ukwa!l~ | waii lloko o lakou e knpoao «ī j hpi o ka huikala aaa. ! P»n* a nuku ka ihw oko hiua | Hio loa aku n*i po* o kela oha I kulai, * noho nai i k* waoakna,

ao ka huaii-a aoa ac o ka lakou Wahi ohumu iki. Uw i>ooiaia naai 110 h6 oi«io loa no ka a ua pol#l«i uo makon. E hoo!« wale uo, aole e pau. O ko makou kaaiawina ia Kepu, o ka "aol©-'; ka huaolelo pa» ooau i ka naenp o kona alelo. I dh w& lehulehu o kana mau kana koloh*- m*i ia makou & i loaa ai oia, a ke uinau aku,o ks"ao]e" koko mai la uo ia, a in>i nt> e hoikei* aku an* na kumu hoikēr maopopo lon, e raau ra«i ana no i ka "aol*," a ua hele a lilo ka hoole i ee iaia. Pela no. me nei a§ la, o kana hoole mai. mi kana ohakulai* he a« ia īmua o naakoa, e like ne me ka maa iaia. Aohe a m»kou olelo maopopo no kekahi kakau palapnk ia aku nei i kekahi o nt Ahahoi Alolia Aina, koa wal« ka lono a k*hi o lfikou i <?nou uoai ai i o oiakou j nfi. M»waho »e o ia, oohe lie j »ea i mfeopopo ia ,oj»• kou, koe , wale uo paha « oluoluia mai, j . : —. .. j No D W. Mahuahu» iioi, ua ■ ] ae ponoi mai oia ua polplei loa J ka makou i kuhi ai «ona. Ua j manao oia nole e ikoia anā, eia ; kn hoi ua ielepoaeia ae i Ka j Makaainana. Pela n > hoi paha, j nawai no e ualo na hana malu. A no ka io loa hoi o k& makoa j i paneia mai «i Inn paha he j pona iwi wal« n«, ina la ua laoa a pilikia ka.puu, hiki ole mai ka f 'aoJe;" E hewa ole hoi makou iaiua o ka lebulehu aoKe amakou kuhi aku ia J. K. Nakookouua nui oia a j me Makuahūa e hooholoinua | aku i ua ohakuki la. li\u ua j kohoia ua r Nakookpo I" ka | makou i olelo ai, alaila, pela ;o ; no hoi, n> 'ka □>«£). j ua m aku/ko lakou ,Ih. ike i ro makou.... Aole an?l, hoi i piaio •i* oia ke kokua aei ? Makau na puuku mua elua i ka piuai mau aku o □& elpaos me na a\\i t noho o!e ia iho keeoa, lie a»ea holo ka ia i k«hi e, a onou okoa i kahi mea e. Poloiei loa uo ka makou i olelo j ai no kia loUlole uiau. Eia iio J Ka Makaainana ke oili mau j iiei ma aa Poakahi, & ina uo i ka Poalua «9, he mea ole .0.0 ia 1 koua poe heluhelu, no ka mea, ua ' mtu no k« hoohialaaiie, oihi,'u« J piha mnu no me na nu. hou oi ae, ! a »ole !«>a hoi me n% hua poo j nunui hoopiha kowa wale o ka j Ua ike uo kela 1110 i hoo- j manawauuiia i ka oi ae o na mea j ii€luhela o Ka Makaaikaka «ei j i kg kit ua ohakolai, | No ka pomaikui okn makou j poe ua unuhi ae m;|rou i kela palapala a'aal&U 0 !

I ka Pu&li Puhiohe Lahui i waiho ai Imua o Knhiaa Poka, a .e ikeia no ma ka eioao ui«4_u nei helu Ua m»k«raake loakou e hui me kekahi suau njpa o kakounei e paiapala nei ia makou i kekahi ma*i ia«a hou me 'ka hoike ole mai ina iuoa- 0 k© kumu 0 nei, i akaka lea ai ia mau e i % .".iki pono 'e i hoi ia makou ke hilinai aku. Ua.paa e hoi ko eo&kou manao e pili aua 110 ka Kuhiua Ptka huakai ma ka aoao 4 o n€i helu, malalo o ite poo <l Ake Haha Hoohui f aioa > ' v ua lohe. mahu ho_u mai.nei makou mai kekahi I mauiiwi mai, 0 ke kuuouhaua io ka, he n&i e hooloihi hou ia i aku K& manawa o ka pono kule--1 ana 0 ka Polena uweaolelo mo«rne. Aniani no hoi paha ia makou.