Ka Makaainana, Volume VI, Number 20, 16 November 1896 — Page 4

Ka Makaainana.

 

4                                  HONOLULU, OAHU, POAKAHI, NOVEMABA 16, 1896.        

 

KA MAKAAINANA,

HE NUPEPA OILI PULE.

 

F. J. TESTA (Hoke),

Ona, Luna Nui a Lunahooponopono Wahi Noho, ma Honolulu.

KEENA: Helu 327. Alanui Moi, ma Waialeale, kokoke i Alanui Konia.

 

UKU O KA NUPEPA.

No Hookahi Kope..........................................$ .10

No Hookahi Malama......................................  .25

No Ekolu Malama..........................................  .75

No Eono Malama........................................... 1.25

            Ina e hookaa mua ia, poneia ka uku:

No Ekolu Malama..........................................$ .50

No Eono Malama...........................................  .20

Hookahi Makahiki......................................... 2.00

UKU O NA LUNA NUPEPA.

5 Inoa............................................................  .15

10 Inoa..........................................................  .20

Maluna aku o 10 Inoa...................................  .25

            Aia a elima inoa a kekahi luna mawaho ae o kona inoa iho, alaila, loaa he pepa aia me ka uku ole.

 

POAKAHI, NOVEMABA 16, 1896.

 

            Aohe a makou mau moho no ka Ahahui Aloha Aina e koho ai i alakai. He keu nae hoi a ka wini launa ole mai o kamalii noho kulakula waoakua, me he la ka hoi ua loaa he kahua e hilinaiia aku ai na ao aua a kolohe.

 

            HALA no ka Moi Kalakaua a nalo loa oia, pau ka hoomanao kulaia ia ana o kona la hanau, he mea hoi i maa mau i kona wa. Ak@, e hewa ole no nae hoi ia kakou ke hoomanao iho nona mawaho ae o na hana lealea o keia la, iloko o ke akahele, ka malie a me ka hauoli. E hoike kakou, oiai hoi ua make oia, ke mau nei no ke aluha nona.

 

            Me he ia ka hoi no Ke Aloha Aina ka lahui, a o lakou wale no ia hoi ka ike i ka hilinai ma ko lakou "ano he kiai a he nupepa alakai." O ka makou e ao aku, e hooki ia ano painuu a paikano ana. Ei mai no KA MAKAAINANA nei, he ewe no ka lahui, a "he kiai a he nupepa alakai" no hoi, aohe nae hoi o makou painuu kau no ia mea. Ua waiho makou pa ka lehulehu ia e pai mai, aole loa hoi na makou iho.

 

            OIAI HOI, ua hoopuka aenei o Peresidena Kole i kana palapala kuahaua no ka hoomanaoia o ka Poaha, la 26 iho, i la e hoomaikai ai i ke Akua no na pomaikai i loaa mai iloko o ka makahiki i hala ae, a mamuli hoi kahi o ka pakele ana mai ke kaua, na paee kuloko, a me na ma'i ahulau. E like me ka mau, no Amerika Huipuia ia la, a ua aihemu ae hoi keia Aupuni Repubalika. I mea e akaka aihoi o ko lakou nei ma ae makemake io e hoomaikai aku i ke Akua, e pono loa hoi e huikala pau loa ia ae na aweawea hewa e kau nei maluna o na poe pio kalaiaina i pau mua i ka huikalaia. O ka huikala a koe koena ole iho, o ia ka pono loa, mai napoe o ka aina nei a i na poe ia kipakuia, a e ae aku hoi i na poe i kipakuia e hoi hou mai. Ke hanaia ae pela, he mea maopopo loa e hauoli ana na puali auela o ka lani.

 

OLELO AO NO KA MANAWA.

 

            Oiai, aohe a makou moho no ke kohoia ae i alakai a i peresidena no ka Ahahui Aloha Aina; a oiai hoi, aohe a makou ho@kikina ana aku o nea a o mea ka i kupono e kohoia; a oiai no hoi, aohe makou i lihi launa aku iloko o na kukakuka ana o ia ahahui; nolaila, ua manao makou he mau hana kikaho a kohu ole no kekahi nupepa i lihi launa ole ke ao a kuhi aku eia mai ka makou moho, eia mai ka makou niu, a e ia mai ka makou kulolo. He hookano a he piha haakei maopopo loa kela i ike mua ole ia mamua.

            Eia nae, e aeia mai hoi makou e ao aku, oia hoi, iloko o na kukakuka a koho ana no ke alakai, mai no a hoolilo aku ia hana i mea e kue a @ paee ai, aka, e hoike mau ae no ka pono i ka lokahi o ka manao ma na ano a pau. Ke kohoia hoi kahi e ka hapanui, e pono e hoolilo aku ia koho ana i koho lokahi, a aole hoi na kekahi hakina wale no, ina no o ka hapanui. Ma na ano a pau, e hoike mau no ka pono i ka lokahi maluna ae o na hana a me na mea a pau e hapaiia ana, e noonooia ana a e kukakukaia ana.

            Oiai hoi kela malihini me kakou, a oiai no hoi na poe o ka aoao kakoo Aupuni e hakilo pono ana, mai hoike iki i kahi mea e lilo ai i mea e oleloia ai ua mahae na iaia o ia ahahui, a waia pu paha hoi me ka lahui. E hoomau i ko kakou kupaa ana iloko o ka lokahi i na wa a pau, o lilo no auanei i mea e kamailioia ai e like la me ka makou i hoike aku ai ma kekahi helu i hala ae e pili ana no ka haki o ka iwikuamoo o ka aoao kue Aupuni i ka wa o ko Nawahi make ana. He mea maopopo ke hakiloia nei kakou, a pela aku ana no hoi ke akoakoa mai na Ahahui Aloha Aina me Kalaiaina, a o kahi mea iki e puai ae ana, e hooliloia aku ana ia i mea nui loa. O ia ano ka makou i makemake ole loa ai e ike, a e hanaia hoi me ka lokahi, ke kupaa mau a me ka iliwai like o ka manao. Mai hoopoina i ka makou leo uwalo e ao aku nei. Ina e manaoia mai ana ua mahaoi KA MAKAAINANA nei, ke noi e aku nei no makou i ola honua e kala mai.

 

            Ua komo aihue ia ka hale noho o ke Alii Kuniakea i ka po Poakolu, la 4 nei, a ua lilo aku he $250 mai loko o ka pahu ume, he hoahu hoiliili hoi na kana wahine. He kila hao loihi ka mea i ohiuia ai a hemo ka pahu. Aoha i akaka ke kolohe, aka, ua hoohuoi wale ia no. Ke imi nei o Makaikiu Kuapa.

 

MAU OLELO AO LALAU.

 

Ke ao a hoopuukahua mai nei hoi Ke Aloha Aina i ke kumuhana noi e koho balota akea kakou no ke kulana noho'na aupuni aku a ka hapanui o ka lahui e makemake ai a KA MAKAAINANA nei e hoeueu nei, me ka olelo ae--"mai hoolohe i ke ao lalau a kekahi poe." Owai la neia poe? I ko makou hoomaopopo iho, o KA MAKAAINANA nei wale no, i kokua mua ia i kinohi e Ke Aloha Aina, a ano hoi, ke nali nei i kona kui iho. Heaha la ka mea huna iho? O ka hoike a huai pau ae no ka pono. Aohe a makou mea e hopo a e makau iho ai no ia kumuhana. Ua hoike mai ka makamaka i kona olohaka, me he la ka hoi nona wale iho no ka lahui Hawaii, aohe no kahi ae, a ua paa la hoi malalo o kekahi morakiia iaia; aole o ia wale, aka, o ia wale no ka i i ke i ka hilinai, aole o kahi ae. Hoike okoa ka lalau o ke hoa, mamuli paha hoi o ko kamalii loaa ana i ka ma'i poonui.

            Ina ua makau ka makamaka o lilo ke noi ana aku i keia Aupuni he mea no ka lahui e ike aku ai, aohe no he lalau a koe mai. O ka ike hea aku hoi koe, eia kakou ke hookaa auhau nei i keia Aupuni, ke hopu, hoopii a hookolokoloia nei e kona mau mau kanawai, a me na ano lehulehu e ae no a kakou a pau e hana nei. Eia nae hoi, aole o ia ano ike ana, he mau ike ana ia me ko kakou makemake a hoihoi hoi me ka manao maikai. Ua ike aku kakou me ke koe mai no o ko kakou manao me kakou, oiai, he mea ia i hiki ole ke lawe a kailiia mai ia kakou aku a hiki i ka wa hope loa no kakou. Pela no me ke hoa, mai hiki ole iaia ke ku a hoomau i kona hoopukaia aku ina aole i hookoia ke kanawai o ke Aupuni e ku nei. Ma ia hana no, ua ike ke hoa i nei Aupuni e like la no hoi me ko makou ike ana, eia nae, o ka manao iloko, ua lilo ole aku ia.

            Ua hopohopo ke hoa o ae ole ia mai ke noi e ke Aupuni. ma na olelo e like la me keia iho: "E mano ana anei ka lahui, he hana hiki ia ke apono ia mai, ina o ko lakou nei make ia a kakou e hoao aku ai e hana, e waiwai ana anei ia mau palapala hoopii a kakou e hoouna aku ai ia lakou nei e nana ia mai ko kakou pono? O ka makou malaila, aole loa lakou nei e ae mai ana ia mea." Aia wale no anei a maopopo mua e aeia mai ana, alaila, o ka wa ia e hoohana aku ai? A ina no hoi ua manao ka makamaka aole e aeia mai ana, o ke kumu anei hoi ia e hana ole ai o ka lahui? Ina pela ka manao ana. aohe no he lalau aku a koe mai. E kala no i koho wale ai makou e like me ko ke hoa manao, eia nae, aole makou i lawe mai ia manao koho a hoolilo iho i wahi e hookahua ai no ka hoao ole aku e noi no nei hana. Ua kalele makou i ka holomua o keia kumuhana, oia hoi, he mea makehewa loa hoi ka hilinai ano maluna o ka manao koho wale, aka, aia wale no mamuli o ko kakou hana like mai me ka manao lokahi. Heaha ka waiwai o ka olelo koho wale iho no aole e aeia mai ana me ka loaa maopopo ole mai o ka ae a hooleia paha ina aole e hoao ae ana i nei hana? O ka mea nui loa i ko makou manao ana, o ia ka loaa mai o ka ae a hooleia paha. Ke aeia, alaila, aohe olelo ana, oiai, o ko kakou olu loa hoi ia, a ke hiki mai hoi i ka wa e hooko ai, hana aku; aka, i hooleia mai hoi, e pono e loaa maopopo mai ia hoole ana ia kakou mamua ae hoi o ke kohokoho a olelo wale iho no aohe lakou nei ma ae e ae ana. Pehea e maopopo ai ia kakou aohe lakou ma ae e ae mai ana ina kakou e hoolohe i keia ao lalau a ka makamaka a noho palaka wale iho no me ka eueu ole aku? Me he la ka hoi ua komoia ae ke hoa e kahi eleao a ua loaa i ka ponalo. He koho wale no nei la.

            Malia ua manao ka makamaka ina kakou e noho wale ana no me ka hana ole, e loaa wale mai ana no ka pono; a ina hoi e hamama ana ka waha i ka makani, e maona ana. A pela no hoi paha ina e noho wale iho no me ko kakou hana ole, e loaa wale mai ana no, a i ole ia, e pule aku paha me ke akaka ole o ka mea e pule ai, e helelei mai ana na pomaikai. O ka oi aku keia o ka palaualelo haalel@ loa a makou i ike mua ole ai i kona loa. Ka i no hoi e lokahi like kakou ma ka huki a aua@o ana i nei hana nui, a ina no hoi e hooleia mai ana, aohe kakou e hewa, ua hoohoaia; aka uae hoi, maluna ae o na mea a pau, he mea pono e loaa maopopo mai kela hoole ana i koho wale ia e kakou i nei wa. I aha ai hoi? I loaa ai hoi paha he kahua no kakou e nai hou aku ai A o keia ae la no ke kumu nui o ko makou paipai ikaika ana i nei kumuhana, a wa ia hoi kakou e ku ai a e haule ai paha hoi.

            Hala ae la hoi nei ao lalau ana a ke hoa, ua ao hou ae no he mea pono ole ka ke kaheaia ona halawai makaainana, no ka hoike ana i ko kakou manao ma ke akea he kue loa kakou i ka hoohuiaina. Heaha hoi ka hewa o